ပီႊ2024 ၼႆႉ ၾူၼ်တူၵ်းႁႅင်း ၼမ်ႉၼမ်သေ လူမ်းလႅင်ႉၾူၼ်လူင်ၵေႃႈၵမ်းၵမ်းပဵၼ်မီးမႃး လူမ်းလႅင်ႉလူင် ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်းၼႆႉ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ YaGi ထႆးႁွင်ႉ ၽႃႊယုယႃႊငိ ၼႆၼၼ်ႉ သူင်ႇၽွၼ်းတုမ်ႉတိူဝ်ႉယွၼ်ႈ လၢႆလၢႆမိူင်းယူႇ။ မိူင်းတႆးၵေႃႈ ႁူပ်ႉၺႃးၽေးၼမ်ႉထူမ်ႈလၢႆၸႄႊဝဵင်းသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း လႆႈႁပ်ႉလွင်ႈယၢပ်ႇၵိၼ်းယွၼ်ႉမၼ်းတင်းၼမ် မၢင်ၸိူဝ်းဢၼ်ႁူႉလၢႆးႁေႉၵင်ႈ လၢႆးယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ် ၵေႃႈဢမ်ႇပေႃးၼႃႇၶၢၼ်ၸႂ်ႁႅင်းသေတႃႉ မၢင်ၸိူဝ်းတႄႉဢမ်ႇႁူႉလၢႆးမၼ်းလႄႈ တေယၢပ်ႇၵိၼ်းႁႅင်းယူႇ သမ်ႉတေလႆႈႁဵတ်းႁိုဝ်ၼႆၸိုင်−
မိူဝ်ႈၼမ်ႉထူမ်ႈမႃးၼႂ်းႁိူၼ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈႁဵတ်းႁိုဝ်
- ၼႅတ်ႈၶၢႆႉၶူဝ်းၶွင်ၶိုၼ်ႈဝႆႉၸၼ်ႉ 2 ဢမ်ႇၼၼ်တီႈသုင်ႁႂ်ႈၼမ်ႉယႃႇယမ်း ယႃႇထူမ်ႈထိုင်။
- ဢဝ်ၾူင်း တႃႇၵပ်းသိုပ်ႇယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ် ဢမ်ႇၼၼ် ဢတ်းၶရိပ်ႉ ၽွင်းၼမ်ႉထူမ်ႈၼၼ်ႉသေ တၢင်ႇၼိူဝ်ဢွၼ်ႇလၢႆး တႃႇယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ် ယႃႇလိုမ်းလၢတ်ႈပႃးဝႃႈ ပဵၼ်တီႈလႂ် မိူဝ်ႈလႂ် ၼမ်ႉသုင်မွၵ်ႈႁိုဝ် ၊ မီးၵူၼ်းၶမ်ဝႆႉၼႂ်းၼမ်ႉၼႂ်းႁိူၼ်းၼၼ်ႉ လၢႆၵေႃႉ လူဝ်ႇယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်။
- သင် ၼမ်ႉၶိုၼ်ႈႁႅင်း ႁႂ်ႈႁွင်ႉသႅၼ်ႇယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ် ႁႅင်းႁႅင်း။
ၶူဝ်းၶွင်ၵိၼ်ယႅမ်ႉလႄႈ ၶိူင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်းဢၼ် ၵူၼ်းထူပ်းၽေးၼမ်ႉထူမ်ႈ လူဝ်ႇတၢင်းၸွႆႈထႅမ်
- မၢႆၾူင်းတီႈၵပ်းသိုပ်ႇ ၸုမ်းပရႁိတ ၊ ၸုမ်းၸွႆႈထႅမ်ၵူၼ်းထူပ်းၽေးၼမ်ႉထူမ်ႈ ၊မၢႆၾူင်းႁူင်းယႃ ။
- ပေႃးၼမ်ႉထူမ်ႈၼႆ လွတ်ႇၼမ်ႉၵွႆ ၼမ်ႉဢၼ်ထူမ်ႈဝႆႉယူႇၼၼ်ႉၵေႃႈဢမ်ႇလီၸႂ်ႉ လႄႈ
ၼမ်ႉၵိၼ်ၼႆႉ လူဝ်ႇၼမ်ၼႃႇၼႃႇ တႃႇၵိၼ်၊ ႁုင်ၶဝ်ႈၽၵ်း၊ သုၵ်ႈလၢင်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ ။ - ၽၵ်းလႄႈတၢင်းၵိၼ်ႁႅင်ႈႁွင် ဢၼ်ဝႆႉလႆႈႁိုင် မိူၼ်ၼင်ႇ ပႃဢႅပ်ႇၼိူဝ်ႉဢႅပ်ႇ ၊ ၶဝ်ႈသွႆးမမ၊ ၽၵ်းယႅၼ်ႈၽၵ်းမွင် ၊ ၼမ်ႉၽိတ်ႉ၊ ပႃလသွင်ႇ၊ ၶဝ်ႈသၢၼ်၊ ၶႆႇၵႆႇ၊ ၼူမ်းၵွင်ႇၼူမ်းဢႅပ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ။
- ၶိူင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်းသုၼ်ႇတူဝ် မိူၼ်ၼင်ႇ ၽႃႈဢၼႃးမႆးတႃႇၼၢင်းယိင်း ၊ ၽႃႈဢွမ်ႈ ၽႅမ်းၽိူတ်ႉ တႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႄႈၵူၼ်းထဝ်ႈ၊ ၵူၼ်းပဵၼ်ဢမ်ႇလုၵ်ႉလႆႈ။
- ဢီႈယႃ − ယႃၼႆႉ ထုၵ်ႇလီမီးပၼ် ယႃပႃႇလႃႇ ၊ ယႃႁူင်းၶဝ်ႈ ယႃတႃးၸဵပ်း ၊ ဢႅဝ်းၵေႃးႁေႃး ၊ ၽႃႈၵွတ်ႉ ၊ ယႃလိူတ်ႈသုင်၊ယႃၵႄႈတွင်ႉၵႂႃႇ၊ ယႃမွင်ႇယႃသုတ်ႇ၊ ယႃၵႄႈဢႆၵႄႈၶေႃးၸဵပ်း၊ၵႄႈဝတ်း၊ ယႃသလိူၵ်ႈ၊ ယႃၵႄႈ ပေႃးႁူႉဝႃႈ ႁိူၼ်းလႂ်မီးၵူၼ်းပဵၼ်ဢၼ်လူဝ်ႇဢီႈယႃၵိုၵ်းတူဝ်ယိုင်ႈၶႅၼ်းလီ။
- တၢင်းၵိၼ်သတ်း။
- ၽိုၼ်းထၢၼ်ႇ ၊ ပႅၵ်ႇ ၊ၾႆးၶိတ်ႇ တႃႇႁုင်မိုဝ်ႉ ။
- ၾႆးသၢႆ − ၼမ်ႉထူမ်ႈၼၼ်ႉ ၵမ်ႈၼမ် ၾႆးၾႃႉတေမွတ်ႇ ၵွပ်ႈၼၼ်လူဝ်ႇ ၾႆးသၢႆ တဵၼ်း တႃႇတႆႈႁႂ်ႈႁၼ်လႅင်း ၽွင်းၵၢင်ၶမ်ႈ ၵၢင်ၶိုၼ်း ။
- ပႃႇဝႃႇပႅင်ႉ တႃႇသႂၢင်းႁႅင်းၾူင်း ။
- ၶူဝ်းပုတ်ႈၶူဝ်းလၢႆႈ ၊ ၽႃႈႁူမ်ႇၶူဝ်းၼွၼ်း ။
- သိူဝ်ႈၼုင်ႈၽူးၼိူဝ်ၼမ်ႉ။
- ထူင်ယုၵ်းယၵ်း − လူဝ်ႇလိူၵ်ႈပၼ်ၵႂႃႇသွင်ၸႃႉ ၸႃႉလဵၵ်ႉ တႃႇသႂ်ႇယုၵ်းယၵ်းဝူၺ်ႇႁင်ႈ ဢၼ်လႂ် ဢၼ်ၼၼ်ႉ ပွၵ်ႈလႂ်ပွၵ်ႈၼၼ်ႉ 1 ထုပ်ႉ လႄႈ ထူင်ယုၵ်းယၵ်းသီလမ် ၸႃႉယႂ်ႇၸႃႉၼႃႁႅင်း ၼဵဝ်ၶၢမ်ႇ တႃႇဢဝ်ဝႆႉသႂ်ႇယုၵ်းယၵ်း လႄႈ မဵဝ်းဝူၺ်ႇႁင်ႈလၢႆလၢႆပိူင် ။
- ၶိူင်ႈၸႂ်ႉၸမ်ပဵၼ်မိူၼ်ၼင်ႇ မိတ်ႈ၊သပျႃႇၼမ်ႉ ၊ သပျႃႇၽွင် ၊ ၽႃႈပူၵ်ႉသူပ်း၊ ယႃသီၶဵဝ်ႈ ၊ မႆႉသီၶဝ်ႈ ၶႅပ်းတိၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ။
ပေႃးၼမ်ႉထူမ်ႈမႃးၼႆ ႁိူၼ်းသွင်ၸၼ်ႉၼၼ်ႉ ယင်းၸၢင်ႈၶၢႆႉၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉသွင်သေ ယူႇသဝ်းထႃႈ ယူႇ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးပဵၼ်ႁိူၼ်းၸၼ်ႉလဵဝ်ၼႆတႄႉ တူၺ်းသၢႆငၢႆႁႅင်းၼမ်ႉ လႄႈ ၼမ်ႉယိုင်ႈမၼ်းသေ တေၵႃႈလႆႈ ၸွႆႈဢဝ်ၵူၼ်းၼႂ်းႁိူၼ်း ၶၢႆႉဢွၵ်ႇၼွၵ်ႈပိုၼ်ႉတီႈၼမ်ႉထူမ်ႈၼၼ်ႉဝႆးဝႆးယူႇ ၵွပ်ႈတေမီးလွင်ႈယၢပ်ႇ တႃႇယူႇသဝ်းႁႂ်ႈလွတ်ႈၼမ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ ။
တၢင်းပဵၼ်ဢၼ်ၸၢင်ႈၽႄႈလၢမ်းၸပ်းၵၼ်ၼၼ်ႉ −
ၼၢဝ်ဝတ်း ၊ ၶႆႈဝတ်းယႂ်ႇ ၊ ပွတ်ႇၵႂ်ႈ ၊ တွင်ႉၵႂႃႇတွင်ႉၼွင်ႇ ၊ တၢင်းပဵၼ်တိၼ်ႁေႃ ၊ တၢင်းပဵၼ်တီႈလွတ်ႇဢႁႃႇရ ၊ တၢင်းပဵၼ် ယဵဝ်ႈၼူ ၊ တၢင်းပဵၼ်ၶႆႈလိူတ်ႈဢွၵ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ ။
လၢႆးႁေႉၵင်ႈၼင်ႇႁိုဝ်တေဢမ်ႇပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်
- ႁႂ်ႈတူဝ်ၶိင်းဢုၼ်ႇယူႇတႃႇသေႇ၊ ၼုင်ႈၶူဝ်းႁႅင်ႈ ဢမ်ႇၼုင်ႈၶူဝ်းယမ်း၊ ၶူဝ်းမိုၵ်း၊ ယႃႇၸႄႈၼမ်ႉႁိုင်
- ၵိၼ်တၢင်းၵိၼ် ၶဝ်ႈၽၵ်း မူတ်းသႂ် ၊ တၢင်းၵိၼ်ၵွၵ်းလဵၵ်း ဢၼ်ဢႃႇယုပႆႇမူတ်း ၵွၵ်းမၼ်းဢမ်ႇၵႂ်ႈ ဢမ်ႇႁေႃ။
- ၵိၼ်ၼမ်ႉမူတ်းသႂ် ၵိၼ်ၼမ်ႉၼႂ်းၶူတ်ႇဢၼ် ပိၵ်ႉၽႃမၼ်းဝႆႉမၼ်ႈလီ ၊ ၼမ်ႉဢုၼ်ႇၵတ်း။
- မိူဝ်ႈတေၵိၼ်ၶဝ်ႈ၊ ၵိၼ်တၢင်းၵိၼ် ၊ၵႂႃႇႁွင်ႈၼမ်ႉႁွင်ႈၽၢႆႈမႃး၊ ဝၢႆးတဝ်ၼမ်ႉထူမ်ႈ တဝ်ဢုင်ယဝ်ႉ လူဝ်ႇဢဝ်ၼမ်ႉလႄႈ သပျႃႇသုၵ်ႈလၢင်ႉမိုဝ်းႁႂ်ႈမူတ်းသႂ် တႃႇသေႇ။
- ယႃႇၽၢႆႈလူင် လူင်းၼႂ်းၼမ်ႉ ၊ သင်ႁွင်ႈၼမ်ႉထၢင်ၽၢႆႈၸႂ်ႉဢမ်ႇလႆႈ ႁႂ်ႈၽၢႆႈလူင်းၼႂ်းထူင်ၸႄႈ ဢၼ်ဢမ်ႇပွင်ႇ ယဝ်ႉပိၵ်ႉပၢၵ်ႇထူင်ၼႅၼ်ႈၼႅၼ်ႈသေ ဢဝ်ၵႂႃႇပႅတ်ႈၼႂ်းထူင်ယုၵ်းယၵ်း။
- မိူဝ်ႈတေတဝ်ၼမ်ႉတဝ်ဢုင်ၼၼ်ႉတိုဝ်းသွၵ်းဢူတ်ႇ ၊ ယႃႇပၼ်ႁွႆးၸဵပ်းတိူဝ်ႉၺႃးၼမ်ႉၵူမ်ႇ ၼမ်ႉဝူၺ်ႇ။
- ပေႃးၾုၼ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် ၼမ်ႉဢၼ်ဝူၺ်ႇႁင်ႈၶဝ်ႈတႃ ႁႂ်ႈဢဝ်ၼမ်ႉမူတ်းသႂ်သုၵ်ႈလၢင်ႉၵမ်းလဵဝ်။
- ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီ ဢဝ်မိုဝ်း၊ ၽႅၼ်ႇ ဢၼ်ဢမ်ႇမူတ်းသႂ် သီတႃထူတႃ ယႃႇပၼ်မႅင်းတွမ်တႃ။
- ယႅၵ်ႈၵူၼ်းပဵၼ်တႃလႅင် တႃၸဵပ်းဝႆႉႁင်းၵူၺ်း ဢမ်ႇယူႇၸွမ်းၵူၼ်းတၢင်ႇၵေႃႉ။
- ဢမ်ႇၸႂ်ႉၶူဝ်းၶွင်ႁူမ်ႈၵၼ်တင်းၵူၼ်းပဵၼ်ဝတ်း ၊ ၵူၼ်းဢမ်ႇယူႇလီဢၼ်ၸၢင်ႈၸပ်းၵၼ်။
- သတိ ယႃႇပၼ်ယုင်းၶူပ်း၊ ၼွၼ်းၼႂ်းသုတ်း / ၽႃႈၵၢင်၊ တႃးယႃႁေႉယုင်း။
- ယႃႇပွႆႇႁႂ်ႈမီးၼွၼ်လဵတ်း ယႃႇႁႂ်ႈမီးၼမ်ႉၶင်ႈ ၼမ်ႉဝူၺ်ႇ ၊ ပိၵ်ႉၽႃႁူမ်ႇပုင်းၼမ်ႉၸႂ်ႉၼမ်ႉၵိၼ်။
ၽေးဢမ်ႇထၢင်ႇဢမ်ႇထိူမ်သေၵိုင်ႉၵၢင်ႉပဵၼ်မႃး
- ၾႆးလုတ်ႇ (ၾႆးသျွတ်ႉ ၸႃႉဢၼ်လုတ်ႇ)
- ၸူမ်ၼမ်ႉ
- ယဵပ်ႇၶွင်ဢၼ်မီးၶူမ်း ဢၼ်ပၢႆလႅမ်
- တူၼ်ႈမႆႉလူမ်ႉသႂ်ႇ
- လူမ်ႉလူတ်ႉ
- လူမ်ႇလုၵ်းလူမ်ႇႁွင်ႈ
ၽေးဢၼ်လႆႈႁပ်ႉတီႈသတ်းမီးၵွင်ႉ
- ငူးသၵ်း
- မႅင်းၵူၼ်ႈငေႃး
- မႅင်းၸလၢင်း
- ၵူင်ႇၵၢဝ်
- မူင်ႈၶူမ်း
လၢႆးႁေႉၵင်ႈ
- ထွတ်ႇပလၢၵ်ႇၾႆးၾႃႉ ဢဝ်ၶတ်ႉဢၢဝ်ႉၾႆးလူင်းယႃႇပၼ်ၾႆးလတ်းၽၢၼ်ႇၶဝ်ႈၸူးႁိူၼ်း ၸဵမ်မိူဝ်ႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် ႁၼ်သၢႆငၢႆဝႃႈ ၼမ်ႉတေထူမ်ႈ။
- ၽဵဝ်ႈပႅတ်ႈယုၵ်းယၵ်း လႄႈၶူဝ်းၶွင်ဢၼ်မီးၶူမ်း ဢၼ်ပၢႆလႅမ် ဢၼ်လႅပ်ႈၸၢင်ႈပဵၼ်ၽေး
- ႁႂ်ႈပၢၵ်ႈႁႂ်ႈတူၺ်း ၸွမ်းၸွၵ်ႇၸွမ်းၸဵင်ႇၸွမ်းၽႃႇၽႅၼ်ႇ ယႃႇႁႂ်ႈမီးမူင်ႈမႅင်း သတ်းမီးၵွင်ႉ မႃးယူႇလႆႈ။
- ဢမ်ႇၸမ်ပဵၼ်ယႃႇၶပ်းလူတ်ႉလတ်းႁႅင်းၼမ်ႉသင်ၸမ်ပဵၼ်ႁႂ်ႈၵူၼ်းလႅၼ်ႇမၼ်းၵေႃႉၶပ်း
ယွၼ်ႉၶၢဝ်းၾူၼ်တိုၵ်ႉၵိုတ်းယူႇမွၵ်ႈ 2လိူၼ်ပၢႆၼႆႉလႄႈ ၶၢဝ်းတၢင်းၼႆႉ ဢမ်ႇႁူႉဝႃႈ ၼမ်ႉတေထူမ်ႈတီႈလႂ်ထႅင်ႈ ႁဝ်းမႃးတူၺ်းဝႆႉပႃး လွင်ႈႁၢင်ႈႁႅၼ်းထႃႈ တႃႇႁပ်ႉမိုဝ်း သင်ၼမ်ႉထူမ်ႈမႃးၼၼ်ႉ −
လွင်ႈႁၢင်ႈႁႅၼ်းထႃႈ တႃႇႁပ်ႉမိုဝ်း သင်ၼမ်ႉထူမ်ႈမႃး
- တိတ်းတၢမ်းၶၢဝ်ႇငၢဝ်းလွင်ႈၾူၼ်လူမ်း လႄႈ လွင်ႈၼမ်ႉထူမ်ႈၵူႈၶၢဝ်းယၢမ်း။
- သင်ယူႇပိုၼ်ႉတီႈၼမ်ႉၸၢင်ႈထူမ်ႈ ႁႂ်ႈႁၢင်ႈႁႅၼ်း ဢဝ်သၢႆသႂ်ႇထူင်ၵသွပ်ႇဝႆႉ တႃႇပိၵ်ႉတၢင်း ဢၼ်ၼမ်ႉတေလႆၶဝ်ႈႁိူၼ်း။
ၶၢႆႉၵူၼ်းထဝ်ႈ ၵူၼ်းပဵၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလဵၵ်ႉၵႂႃႇဝႆႉႁိူၼ်းပီႈၼွင်ႉဢၼ်ယူႇပိုၼ်ႉတီႈဢၼ် ၼမ်ႉတေဢမ်ႇထူမ်ႈထိုင်။ - ၶၢႆႉၶူဝ်းၶွင်ၵႃႈယႂ်ႇ၊ ဢၼ်ဢမ်ႇယမ်းၼမ်ႉလႆႈၶိုၼ်ႈတီႈသုင် ဢမ်ႇၼၼ် ၸၼ်ႉသွင်ၶွင်ႁိူၼ်း။
- ႁႃဝႆႉ မၢႆၾူင်း တီႈၵပ်းသိုပ်ႇ ၸုမ်းၸွႆႈၵူၼ်းထူပ်းၽေးၼမ်ႉထူမ်ႈ လႄႈ ၸုမ်းပရႁိတ ၊ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၽၢႆႇဢုပ်ႇပိူင်ႇ ၼႂ်းဝၢၼ်ႈဝဵင်း။
- ႁၢင်ႈႁႅၼ်း ၶူဝ်းၼုင်ႈ ၊ ယႃ ၊ ၶူဝ်းၶွင်ၶိူင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်း ၾႆးသၢႆ၊ ၼမ်ႉၵိၼ် ၼမ်ႉၸႂ်ႉတိုဝ်း ၊ တၢင်းၵိၼ်ႁႅင်ႁွင် လႄႈဢၼ်ဝႆႉလႆႈႁိုင် ၊ ၽိုၼ်း၊ ၵႅတ်ႉ၊ ၾႆးၶိတ်ႇ၊ တႃႇမိုဝ်ႉႁုင်ၵိၼ်။
- လူဝ်ႇပိၵ်ႉဝႆႉၶိူင်ႈၸႂ်ႉၾႆးၾႃႉၼႂ်းႁိူၼ်းၼွၵ်ႈႁိူၼ်း ၊ ဢဝ်ၶတ်ႉဢၢဝ်ႉၾႆးလူင်းတတ်းသဵၼ်ႈတၢင်း ၾႆးၾႃႉပႅတ်ႈ ၊ ပိၵ်ႉတဝ်ၵႅတ်ႉႁူဝ်ၵႅတ်ႉ လႄႈ ပိၵ်ႉႁိူၼ်းလီလီ ၸင်ႇဢွၵ်ႇႁိူၼ်း။
- တႅမ်ႈမၢႆဝႆႉဝႃႈ ၾိဝ်းၾႆး ၶတ်ႉဢဝ်ႉၾႆးတူဝ်လႂ်ၵုမ်းထိင်းၶိူင်ႈၸႂ်ႉၾႆးၾႃႉဢၼ်လႂ်ၼႂ်းႁိူၼ်းၼႆဝႆႉပႃး။
- လၢတ်ႈၵူၼ်းၼႂ်းႁိူၼ်းဝႆႉဝႃႈ ပေႃးၼမ်ႉထူမ်ႈမႃး တေလႆႈႁဵတ်းႁိုဝ်သေ ယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ် ႁႂ်ႈပိူၼ်ႈမႃးၸွႆႈႁဝ်းလႆႈ။
လၢႆးၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵူၺ်း ၵူၼ်းထူပ်းၽေးၼမ်ႉထူမ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၵူၼ်းယူႇၼႂ်းပိုၼ်ႉ
တႅမ်ႈ − Mao Haur Ling (JN)
ဢိင် − https://www.bangkokhospital.com/content/contagious-diseases-dangerous-from-the-flood
https://www.ofm.co.th/blog/survival-kits/
https://multimedia.anamai.moph.go.th/infographics/info518_fon/