ၸိူဝ်ႉမႅင်းဝၢႆးရၢတ်ႉႁၢႆႉႁႅင်း လွတ်ႈဢွၵ်ႇၼႂ်းႁွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းၸိူဝ်ႉမႅင်း မိူင်း ဢေႃးသတြေးလီးယႃး

မိူဝ်ႈဝၼ်းထီႉ 9 December 2024 (လိူၼ်ၸဵင်မႂ်ႇ 9 ၶမ်ႈ ပီႊတႆး 2119 ၼီႈ) ၼၼ်ႉ ယူႇတီႈ ၸႄႈမိူင်း Queensland ၼႂ်းမိူင်းဢေႃးသတြေးလီးယႃး ဢွၵ်ႇမႃးလၢတ်ႈဝႃႈ မီးတူဝ်ယၢင်ႇၸိူဝ်ႉမႅင်းဝၢႆးရၢတ်ႉႁၢႆဢၼ်ၵဵပ်းသိမ်းဝႆႉ ၼႂ်းႁွင်ႈ Labၼၼ်ႉ ႁၢႆလၢႆၵႂႃႇ 323လွတ်ႇ ဢမ်ႇႁူႉဝႃႈႁဵတ်းႁိုဝ်ႁၢႆ မီးၵူၼ်းလၵ်ႉဢဝ်ဢွၵ်ႇႁွင်ႈၵူတ်ႇထတ်း ၵႂႃႇၽၢႆႇၼွၵ်ႈႁႃႉ  ဢမ်ႇၼၼ် မီးၵူၼ်းဢဝ်ၵႂႃႇၶႃႈႁႅမ်ၸိူဝ်ႉမႅင်းၼၼ်ႉပႅတ်ႈ ယဝ်ႉႁိုဝ် ၵေႃႈဢမ်ႇႁူႉ ၼႆယူႇ။

ၵူၺ်းၵႃႈၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈ ပဵၼ်လွင်ႈလီမႆႈၸႂ်ႁႅင်းတႄႉတႄႉ ယွၼ်ႉၸိူဝ်ႉမႅင်း ဢၼ်ႁၢႆလၢႆၵႂႃႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်     Hendra Virus, Lyssavirus လႄႈ Hantavirus  ပဵၼ်ဝၢႆးရၢတ်ႉ ဢၼ်မီးၽေးႁၢႆႉႁႅင်းတေႃႇပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းႁဝ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်း တင်း (3)မဵဝ်း ဝႃႈၼႆ။

ၸိူဝ်ႉမႅင်းဝၢႆးရၢတ်ႉၼႆႉ ႁၢႆလၢႆၸဵမ်မိူဝ်ႈၼႂ်းပီႊ 2021 ပုၼ်ႉယဝ်ႉ ၵူၺ်းၵႃႈ တိုၵ်ႉၸင်ႇႁႃႁူႉဝႃႈမၼ်းႁၢႆၼႆ မိူဝ်ႈၼႂ်းလိူၼ် August 2023 ဝၢႆးသေထူပ်းႁၼ်ဝႃႈ တူႈၸေႈၶႅင်လွတ်ႇၸိူဝ်ႉမႅင်းဝၢႆးရၢတ်ႉတႅၵ်ႇ သေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလွင်ႈၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈဢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်လၵ်းၵၢၼ် လွင်ႈလွတ်ႈၽေးမဵဝ်းမီးသၢႆၸႂ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်း ဝႃႈၼႆ။

ပႅၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ လွင်ႈဢၼ် တူဝ်ယၢင်ႇဝၢႆးရၢတ်ႉႁၢႆၵႂႃႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်လွင်ႈလီမႆႈၸႂ်ႁႅင်း သေတႃႉ ၵူၺ်းၵႃႈ ၶၢဝ်းတၢင်း 5 ပီႊပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ တီႈၼႂ်းၸႄႈမိူင်း Queensland ယင်းပႆႇထူပ်းႁၼ် ၵူၼ်းတိတ်းၸပ်းၸိူဝ်ႉမႅင်း Lyssavirus ဢမ်ႇၼၼ် Hendra လႄႈ တီႈၼႂ်းမိူင်း ဢေႃးသတြေးလီးယႃးၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးလၢႆးငၢၼ်း ၵူၼ်းတိတ်းၸပ်းၸိူဝ်ႉမႅင်း Hantavirus မိူၼ်ၵၼ်ၼင်ႇၵဝ်ႇ ဝႃႈၼႆ။

ၽူႈၸတ်းၵၢၼ်ၽၢႆႇပၢႆးယူႇလီ လၢတ်ႈဝႃႈ လွင်ႈဢၼ်ၸိူဝ်ႉမႅင်းဝၢႆးရၢတ်ႉ ႁၢႆဢွၵ်ႇ ပႅတ်ႈၼႂ်းႁွင်ႈ Lab ၼၼ်ႉ လီမႆႈၸႂ်ယူႇၼႆသေတႃႉ ၵူၺ်းၽွၼ်းတုမ်ႉယွၼ်ႈတေႃႇ တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းတႄႉ ယင်းတိုၵ်ႉဢေႇယူႇ ၼႆယဝ်ႉ။

Hendra virus ၼႆႉ ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ဢၼ် လုၵ်ႉတီႈသတ်းသေ ၽႄႈလၢမ်းၸူးတီႈၵူၼ်း လႄႈ မီးၽေးထိုင်သၢႆၸႂ် ႁူဝ်ပၢၵ်ႇႁႃႈသိပ်းၸဵတ်း 57% သေ မိူဝ်ႈၼႂ်းပီႊ 1994 ၼၼ်ႉ ၸိူဝ်ႉမႅင်း Hendra virus လႆႈၽႄႈလၢမ်းတီႈၼႂ်းဝဵင်း Brisbane ၸႄႈမိူင်း Queensland ႁဵတ်းႁႂ်ႈမႃႉတၢႆ 13 တူဝ် ဢိၵ်ႇတင်း ၵူၼ်းၽိုၵ်းသွၼ်မႃႉ 1 ၵေႃႉ လႄႈ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ၵူတ်ႇထတ်းထူပ်းႁၼ်ၵူၼ်းတိတ်းၸပ်းၸိူဝ်ႉမႅင်းထႅင်ႈ 66 ၵေႃႉ ၼႂ်းၼႆႉလူႉတၢႆ 4 ၵေႃႉ တင်း မႃႉထႅင်ႈလၢႆသိပ်းတူဝ်ယူႇ ဝႃႈၼႆ။

Lyssavirus ၼႆႉသမ်ႉ ၶႂ်ႈမိူၼ်ၵၼ်တင်း Rabies virus ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ် တၢင်းပဵၼ်မႃမႃႈသေ မီးတိုဝ်ႉတၢင်းလူႉသဵင်ႈတၢႆလႆႈသုင်မိူၼ်ၵၼ် လႄႈ ဢၼ်ပဵၼ် Hantavirus ၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်ဝၢႆးရၢတ်ႉ လုၵ်ႉတီႈသတ်း ၽႄႈလၢမ်းၸူးတီႈၵူၼ်း တေမီးၽၢင်ႁၢင်ႈမိူၼ်ၶႆႈဝတ်း ဢမ်ႇၼၼ် တၢင်းပဵၼ်ပွတ်ႇၸဵပ်းယဵၼ်း လႄႈ မီးတိုဝ်ႉတၢင်းလူႉသဵင်ႈတၢႆလႆႈ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇသၢမ်သိပ်းပႅတ်ႇ 38% ၼႆယဝ်ႉ။

ၸိူဝ်ႉမႅင်းဝၢႆးရၢတ်ႉ လွတ်ႈဢွၵ်ႇမႃးၼႂ်းႁွင်ႈၵူတ်ႇထတ်း ႁိုင်ယဝ်ႉသေ ၽၢႆႇၽူႈမီး ပုၼ်ႈၽွၼ်းၶဝ် တိုၵ်ႉၸင်ႇမႃးပိုတ်ႇလၢတ်ႈၼႄၵူၺ်းၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈဢၼ် ယွမ်းႁပ်ႉဢမ်ႇလႆႈၼႆ ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇၶဝ် လၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ။

ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈၼႆႉသေ ၽၢႆႇၸဝ်ႈၼႃႈတီႈ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း မိူင်းဢေႃးသတြေးလီးယႃးၶဝ် တေၼႅတ်ႈၵူတ်ႇထတ်းႁႃငိူၼ်ႈငဝ်ႈ  ဝႃႈ တူဝ်ယၢင်ႇဝၢႆးရၢတ်ႉ ဢၼ်ၵဵပ်းဝႆႉၼႂ်းႁွင်ႈၵူတ်ႇထတ်း ဢၼ်မီးလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ လွတ်ႈၽေးသုင်ၼၼ်ႉ ႁဵတ်းႁိုဝ်သေႁၢႆလၢႆၵႂႃႇလႆႈ ဝႃႈၼႆ။

ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ၽၢႆႇတၢင်းၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇၶဝ်တႄႉ ယိုၼ်ယၼ်လၢတ်ႈဝႃႈ ၸိူဝ်ႉမႅင်း ဝၢႆးရၢတ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇၸၢင်ႈပဵၼ်ၽေးတေႃႇၵူၼ်းႁဝ်း မၼ်းတေမီးသၢႆၸႂ် တီႈၼႂ်းတူင်ႉဝူင်းဢၼ်ၵတ်းႁႅင်းၵူၺ်း လႄႈ သင်ယူႇၼႂ်းတူင်ႉဝူင်းဢၼ်ဢုၼ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် မႆႈ ပေႃးၼႆၸိုင်ႈ မၼ်းတေ မီးသၢႆၸႂ်ဢမ်ႇလႆႈႁိုင် ၼႆယဝ်ႉ။

တႆးလွတ်ႈလႅဝ်း