ပေႃႈမႄႈၵူၼ်းမိူင်း ႁူမ်ႈၵၼ်တႆႈတဵၼ်းယွၼ်းသူး ၼႂ်းဝၼ်းသုၼ်ႇလႆႈ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတႆး

မိူဝ်ႈဝၼ်းထီႉ 16 June 2022 (လိူၼ်ၸဵတ်းလွင်ႈ 3 ၶမ်ႈ ပီႊတႆး 2116 ၼီႈ) ပဵၼ်ဝၼ်းသုၼ်ႇလႆႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတႆးလႄႈ ပေႃႈမႄႈၵူၼ်းမိူင်း ႁူမ်ႈၵၼ်ၸတ်းႁဵတ်း ပၢင်တႆႈတဵၼ်းယွၼ်းသူးပၼ် ဝိၺၢၼ်ႇၶႂၢၼ်ငဝ်း ၽူႈၸိူဝ်းလႆႈလူႉသဵင်ႈၵႂႃႇ ယွၼ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶႃႈႁႅမ်တၢႆ ပဵၼ်ၵေႃႇပဵၼ်ၵွင် မိူဝ်ႈပီႊ 1996-1998  ၼႆယဝ်ႉ။

ပၢင်တႆႈတဵၼ်းၼႆႉ ၸုမ်းၵုၼ်ႁဵင်ၾွင်ႇတေးသျိၼ်း ဢွၼ်ႁူဝ်ၸတ်းႁဵတ်း ၵႂႃႇတီႈဝၢၼ်ႈၽၢင်လၢင်း ၸႄႈဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင် သေ  မီးပီႈၼွင်ႉတႆး၊ လႃးႁူႇ၊ လီးသေႃး၊ လွႆ (တဢၢင်း)၊ ယၢင်းလၢႆး လႄႈ ယၢင်းလမ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈတႆႈတဵၼ်း ယွၼ်းသူးပၼ် ၽူႈၸိူဝ်းလႆႈလူႉသဵင်ႈၵႂႃႇ၊ လိူဝ်ၼၼ်ႉ မီးပႃး ပၢင်ၼႄငဝ်းတူင်ႉ မၢႆတွင်း လွင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ႁဵတ်းမိူၵ်ႈမႂ်ႈတေႃႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၼႆယဝ်ႉ။

တီႈၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင်ၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ ၸုမ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆး လႄႈ ပေႃႈမႄႈ ၵူၼ်းမိူင်း ႁူမ်ႈၵၼ်ႁဵတ်းတၢင်းလူႇတီႈဝတ်ႉ လႄႈ ၵၢပ်ႈသွမ်းဝၼ်း သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈၶဝ် သေ လူႇတၢၼ်းယၢတ်ႇၼမ်ႉ သူင်ႇၽွၼ်းဝူၺ်ႇဝၢၵ်ႈၵုသူဝ်ႇပၼ် ၽူႈၸိူဝ်းလႆႈ လူႉသဵင်ႈၵႂႃႇ ယွၼ်ႉလၢႆးႁဵတ်း သိုၵ်းမၢၼ်ႈ မိူၵ်ႈမႂ်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။

ၼႂ်းဝၼ်းလဵဝ်ၵၼ်ၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ တီႈႁူင်းႁဵၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ မိူင်းတႆးပွတ်းၸၢၼ်း တီႈၼိုင်ႈၵေႃႈ ၸုမ်းႁူမ်ႈတုမ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းတႆး၊ ပေႃႈမႄႈၵူၼ်းမိူင်း လႄႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ် ႁူမ်ႈၵၼ်သေ ဝၢင်းမွၵ်ႇမွင်ၸႂ် ယိူင်းၸူးထိုင် ၽူႈလႆႈလူႉသဵင်ႈၵႂႃႇ ယွၼ်ႉလၢႆးႁဵတ်း မိူၵ်ႈမႂ်ႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ မိူၼ်ၵၼ်။

မိူဝ်ႈပီႊ 1996−1998 ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ၼပ်ႉႁူဝ်သႅၼ် ဢၼ်ယူႇသၢင်ႈၵိၼ်သဝ်း ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး ပွတ်းၵၢင်/ပွတ်းၸၢၼ်းၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇၺႃးတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ တဵၵ်းတဵင်လူလၢႆဢဝ်တၢႆ လႄႈ လိုပ်ႈႁေႃႈၶၢႆႉပၢႆႈ ဢွၵ်ႇဝၢၼ်ႈ တင်းၼမ်သေ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး လႆႈပဵၼ်ၼမ်ႉႁူၼမ်ႉတႃ ပဵၼ်ဢၼ်တုၵ်ႉၶ ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇၵိၼ်းၸႂ် တေႉတေႉဝႃႈဝႃႈ ယူႇယဝ်ႉ။

ၵူၼ်းမိူင်းၸိုင်ႈတႆးပွတ်းၵၢင်/ပွတ်းၸၢၼ်း ၼပ်ႉႁူဝ်သႅၼ် သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၸုတ်ႇၽဝ်ပႅတ်ႈ ႁိူၼ်းယေး သေဢမ်ႇၵႃး ႁေႃႈလိုပ်ႈၶၢႆႉပၢႆႈဢွၵ်ႇဝၢၼ်ႈ လႄႈ ၼၢင်းယိင်းတႆးတင်းၼမ် ထုၵ်ႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၵၼ်ႉၸၼ်လူလၢႆ/ဢဝ်တၢႆ တီႈၼႂ်းဝၢၼ်ႈၵေႃႈမီး၊ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းလႆႈသုမ်း ၶဝ်ႈၼမ်ႉတင်းၵိၼ် လႄႈ ၶူဝ်းၶွင်ႁိူၼ်းယေး တင်းၼမ်၊ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ဢၼ်လႆႈႁပ်ႉၽွၼ်းႁၢႆႉၸႃႉ လွင်ႈမိူၵ်ႈမႂ်ႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်ယူႇသၢင်ႈၵိၼ်သဝ်း ၸွမ်းဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈၼႃးပၢင်ႇၵမ်ႉၼမ်၊ ၽွင်းၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉၼႂ်းမိူင်းတႆး ဢမ်ႇပႆႇမီးသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ဢၼ်ပိုၼ်ၽႄတၢင်းဢွၼ်ႇလၢႆး (Online) ဢမ်ႇၼၼ် ဢမ်ႇပႆႇမီး Internet ၵေႃႈပိူင်ၼိုင်ႈသေ တႃႇၵူၼ်းမိူင်းတႆး တေႁပ်ႉႁူႉလွင်ႈႁုၵ်းႁၢႆႉလူင်ၼႆႉၵေႃႈ ဢမ်ႇငၢႆႈငၢႆႈ လႄႈ တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ် ၵေႃႉဢမ်ႇႁူႉလွင်ႈမိူၵ်ႈမႂ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ယင်းတိုၵ်ႉမီးထႅင်ႈယူႇတင်းၼမ်။

ၸုမ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းတႆး ပိုၼ်ၽၢဝ်ဝႆႉဝႃႈ မိူဝ်ႈဝၼ်းထီႉ 16 June 1997 ၵူၼ်းမိူင်းၼုမ်ႇထဝ်ႈလဵၵ်ႉယႂ်ႇ 27 ၵေႃႉ ထုၵ်ႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ တပ်ႉၶမယ 513 ယိုဝ်းတၢႆၸွမ်းၵၼ် တီႈႁိမ်းတၢတ်ႇၾႃႉႁူဝ်ႈ ၊ ၵူၼ်းမိူင်း 29 ၵေႃႉ ထုၵ်ႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶလယ 246 ယိုဝ်းတၢႆတီႈသၢႆးၶၢဝ် ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင် ၶၢပ်ႈတူဝ်ၶဝ်ၵေႃႈ ပွႆႇၼဝ်ႈဝႆႉၸိူင်ႉၼၼ်ယူႇယဝ်ႉ၊ ၽွင်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉပိုၼ်ႉတီႈ 1996−1998 ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး လၢႆပိုၼ်ႉတီႈ ထုၵ်ႇၺႃးသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ႁႅမ်/ယိုဝ်းတၢႆ ထႅင်ႈတင်းၼမ်သေ ၵူၼ်းမိူင်း 400,000 ပၢႆ ၼႂ်း 15 ၸႄႈဝဵင်း လႆႈၶၢႆႉပၢႆႈဢွၵ်ႇဝၢၼ်ႈ လႄႈ ထုၵ်ႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢဝ်ၾႆးၽဝ်ပႃးႁိူၼ်းယေး။

ၼၢင်းယိင်း ဢႃႇယု 27 ပီႊ ၵေႃႉၼိုင်ႈ ဢၼ်လွတ်ႈတၢင်းတၢႆမႃးတီႈ သၢႆးၶၢဝ် (ၸုမ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းတႆး တွင်ႈထၢမ်ဝႆႉ မိူဝ်ႈဝၼ်းထီႉ 30 August 1997) ၼၼ်ႉ လၢတ်ႈၼႄဝႃႈ − တင်းလေႃႉဝူဝ်း/ၵႂၢႆး 30 သိူင်း ႁဝ်းၶႃႈတိုၵ်ႉဢွၼ်ၵၼ်ပွၵ်ႈမႃး ၊ လေႃႉႁဝ်းၶႃႈၵေႃႈ မီးၶဝ်ႈပိူၵ်ႇတဵမ်ၵႂႃႇသဵင်ႈ ၊ ၽွင်းႁဝ်းၶႃႈ ၽဵဝ်တီႈ သၢႆးၶၢဝ်ၼၼ်ႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၸႂ်ႉႁဝ်းၶႃႈလူင်းလေႃႉသေ ၵႂႃႇပၼ်ၸိုဝ်ႈပၼ်သဵင်တီႈၶဝ် ၊ ၵမ်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ႁႂ်ႈႁဝ်းၶႃႈ ယူႇၼႂ်းႁိူၼ်းလင်ၼိုင်ႈ ၊ ႁဝ်းၶႃႈၺႃးတီႉမတ်ႉ မိူဝ်ႈႁူဝ်ၶမ်ႈ ဝၼ်းထီႉ 15 June 1997 ၼၼ်ႉသေ ထိုင်ထႅင်ႈဝၼ်းၼိုင်ႈမႃး ၶဝ်ႁႅမ်ႁဝ်းၶႃႈၵူၼ်းမိူင်း၊ ၶဝ်ႁွင်ႉၵူၼ်းၵႂႃႇၵမ်းၸုမ်းၸုမ်း၊ ဢွၼ်တၢင်းတႄႉ ၶဝ်ႁွင်ႉ ၸုမ်း 16 ၵေႃႉ ၊ ၵူၼ်းၸၢႆး 12 ၵေႃႉ လႄႈ ယိင်း 4 ၵေႃႉ၊ ဝၢႆးၼၼ်ႉၶိုၼ်း မႃးႁွင်ႉထႅင်ႈၸုမ်းၼိုင်ႈ 10 ၵေႃႉ ပႃးၽူဝ်ၶႃႈၼၢင်း၊ ၶႃႈလႆႈငိၼ်းသဵင်ၵွင်ႈၸၢၵ်ႈ တႅၵ်ႇၶိူဝ်းၶိူဝ်းယႂ်းယႂ်း၊ သိုၵ်းမၢၼ်ႈလၢတ်ႈဝႃႈ ႁဝ်းလႆႈၶေႃႈၸီႉသင်ႇမႃး ႁႂ်ႈယိုဝ်းသူတၢႆတင်းသဵင်ႈ− ဝႃႈၼႆ။

မိူဝ်ႈဝၼ်းထီႉ 16 June 2020 ၼၼ်ႉ ၵေႃပွင်ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိုင်ႈတႆး ၵေႃႈလႆႈဢွၵ်ႇၶေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉဝႃႈ− မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆႉ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတင်းလၢႆ မီးသုၼ်ႇလႆႈၸတ်းပွင်ႁင်းၶေႃ တီႈဝၢၼ်ႈမိူင်းတူဝ်ၵဝ်ႇၽႂ်မၼ်း ႁူမ်ႈသၢၼ်မိုဝ်းၵၼ် ဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်း သဝ်းၶေႃသေ ႁူမ်ႈၵၼ်ၵေႃႇတင်ႈမႃးသေတႃႉ ႁၢၼ်ႉတေႃႇယၢမ်းလဵဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇဢွၵ်ႇၾၢင်ႁၢင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်မီးသုၼ်ႇလႆႈၽဵင်ႇပဵင်း၊ သိုၵ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ႁႅၼ်းသိုၵ်းလေႃႇတိုၵ်း ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတင်းလၢႆ လႄႈ ပဵၼ်သိုၵ်းပဵၼ်သိူဝ်ၵၢင်မိူင်းမႃး ၶၢဝ်းတၢင်း 60−70 ပီႊပၢႆ ဝၢၼ်ႈမိူင်းၵေႃႈဢမ်ႇၵတ်းယဵၼ် ၵူၼ်းမိူင်း ၸိူဝ်းဢမ်ႇမီးတၢင်းၽိတ်း ၺႃးၸၢၵ်ႇသိုၵ်းသိူဝ်မႃး တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၼႆယူ၊ ၼင်ႇႁိုဝ် ၵူၼ်းၵိုတ်းတင်းလင် ပေႃးတေႁူႉႁၼ်ပိုၼ်း၊ ႁႂ်ႈပဵၼ်လွင်ႈၶုၵ်းထူပ်း မွင်ၸႂ်ၸွမ်း ၵူၼ်းမိူင်း ၸိူဝ်းထုၵ်ႇၶႃႈတၢႆ ၵိုၵ်းၵပ်းၽႅၼ်ႇလိၼ် ၸိုင်ႈတႆးတင်းလၢႆၼၼ်ႉ ၸင်ႇလႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ မၵ်းမၢႆဝၼ်းထီႉ 16 June ၼႆႉ ပဵၼ် “ဝၼ်းသုၼ်ႇလႆႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတႆး” ယူႇယဝ်ႉ။

ၸွမ်းၼင်ႇ ၸုမ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းတႆး လႆႈၵဵပ်းၶေႃႈမုၼ်းဝႆႉ ပီႊ 1996−1999 ၶၢဝ်းတၢင်း 4 ပီႊပၢႆၼၼ်ႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ တဵၵ်းႁေႃႈလိုပ်ႈ ႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းၶၢႆႉပၢႆႈ ဢွၵ်ႇဝၢၼ်ႈ မီးယူႇ 15 ၸႄႈဝဵင်း ၊ ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းဢၼ် လႆႈၶၢႆႉၼၼ်ႉ (1) ဝဵင်းႁူဝ်ပူင်း ဢိူင်ႇဢၼ်မီးတင်းႁွင်ႇ ဝဵင်းလူင်တူၼ်ႈတီး ဢၼ်လႆႈထုၵ်ႇ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ တဵၵ်းႁေႃႈလိုပ်ႈၶၢႆႉမီးယူႇ 42 ဝၢၼ်ႈ ၼႂ်း 4 ဢိူင်ႇ ၊ (2) ၸႄႈဝဵင်းလၢင်းၶိူဝ်း လႆႈထုၵ်ႇႁေႃႈလိုပ်ႈ 28 ဝၢၼ်ႈ ၼႂ်း 3 ဢိူင်ႇ ၊ (3) ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းပဵင်း လႆႈထုၵ်ႇႁေႃႈလိုပ်ႈ 71 ဝၢၼ်ႈ ၼႂ်း 7 ဢိူင်ႇ ၊ (4) ၸႄႈဝဵင်းၵုၼ်ႁဵင် လႆႈထုၵ်ႇႁေႃႈလိုပ်ႈ 85 ဝၢၼ်ႈ ၼႂ်း 8 ဢိူင်ႇ ၊ (5) ၸႄႈဝဵင်းၼမ်ႉၸၢင် လႆႈထုၵ်ႇႁေႃႈလိုပ်ႈ 60 ဝၢၼ်ႈ ၼႂ်း 6 ဢိူင်ႇ ၊ (6) ၸႄႈဝဵင်းပၢင်လူင် လႆႈထုၵ်ႇႁေႃႈလိုပ်ႈ 102 ဝၢၼ်ႈ ၼႂ်း 4 ဢိူင်ႇ ၊ (7) ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵိုင် လႆႈထုၵ်ႇႁေႃႈလိုပ်ႈ 340 ဝၢၼ်ႈ ၼႂ်း 22 ဢိူင်ႇ ၊ (8.) ၸႄႈဝဵင်းလၢႆးၶႃႈ လႆႈထုၵ်ႇႁေႃႈလိုပ်ႈ 155 ဝၢၼ်ႈ ၼႂ်း 12 ဢိူင်ႇ ၊ (9) ၸႄႈဝဵင်းၵေးသီး လႆႈထုၵ်ႇႁေႃႈလိုပ်ႈ 240 ဝၢၼ်ႈ ၼႂ်း 16 ဢိူင်ႇ ၊ (10) ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၼွင် လႆႈထုၵ်ႇႁေႃႈလိုပ်ႈ 152 ဝၢၼ်ႈ ၼႂ်း 15 ဢိူင်ႇ ၊ (11) ၸႄႈဝဵင်းၶူဝ်လမ် လႆႈထုၵ်ႇႁေႃႈလိုပ်ႈ 123 ဝၢၼ်ႈ ၼႂ်း 5 ဢိူင်ႇ ၊ (12) ၸႄႈဝဵင်းၵဵင်းတွင်း  လႆႈထုၵ်ႇႁေႃႈလိုပ်ႈ 40 ဝၢၼ်ႈ ၼႂ်း 4 ဢိူင်ႇ ၊ (13) ၸႄႈဝဵင်းမွၵ်ႇမႆႇ လႆႈထုၵ်ႇႁေႃႈလိုပ်ႈ 163 ဝၢၼ်ႈ ၼႂ်း 8 ဢိူင်ႇ ၊ (14) ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၼၢႆး လႆႈထုၵ်ႇႁေႃႈလိုပ်ႈ 141 ဝၢၼ်ႈ ၼႂ်း 11 ဢိူင်ႇ ၊ (15) ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇ လႆႈထုၵ်ႇႁေႃႈလိုပ်ႈ 144 ဝၢၼ်ႈ ၼႂ်း 12 ဢိူင်ႇ ၼႆယဝ်ႉ။

ယွၼ်ႉလွင်ႈမိူၵ်ႈမႂ်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉသေ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးလႆႈပၢႆႈၽေး ယူႇၸွမ်းလႅၼ်လိၼ် တႆး−ထႆး လႄႈ ၵမ်ႈၽွင်ႈ ပၢႆႈယူႇၸွမ်းမိူင်းႁိမ်းႁွမ်းသေ ပဵၼ်ႁႅင်းၵၢၼ် တႆးယၢၼ်မိူင်းဝႆႉ ၊ ထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ်ၵေႃႈ ယွၼ်ႉၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပႆႇမီးလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ လႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းလႆႈပၢႆႈၽေး ဢမ်ႇပႆႇႁတ်းပွၵ်ႈၶိုၼ်း တီႈဝၢၼ်ႈၵိူတ်ႇမိူင်းၼွၼ်း ႁၢၼ်ႉတေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ် ယူႇယဝ်ႉ။

ထိုင်ၼႂ်းပီႊ 2022 ၼႆႉၵေႃႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယင်းတိုၵ်ႉတဵၵ်းဢဝ်ၵိၼ်လၢႆၶူဝ်းၶွင်ၵူၼ်းမိူင်း ၊ ၸႂ်ႉႁႅင်းလၢႆၵူၼ်းမိူင်း ၊ သိမ်းတီႈလိၼ်ၵူၼ်းမိူင်း ၊ ယႃႉဢဝ်ၶူဝ်းၶွင်တီႈၼႂ်းႁိူၼ်းၵူၼ်းမိူင်း လႄႈ ပေႃႉထုပ်ႉၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ တိုၵ်ႉလႆႈႁၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ႁဵတ်းသၢင်ႈယူႇယဝ်ႉ။

တႆးလွတ်ႈလႅဝ်း