ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး ၶွပ်ႈႁွပ်ႈ 77 ပီ

ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး ၶွပ်ႈႁွပ်ႈ 77 ပီ

ထိုင်မႃးဝၼ်းတီႈ 07 လိူၼ်ၾႅပ်ႉပိဝ်ႊရီႊ ၼႂ်းပီၶသ 2024 ၼီႈၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး ဢမ်ႇၼၼ် ဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး ဢမ်ႇၼၼ် ဝၼ်းမိူင်းတႆး ၶွပ်ႈႁွပ်ႈထိုင် 77 ပီတဵမ်။ ဢွၼ်တၢင်းပီ 1962 ၵူၼ်းမိူင်းၸိုင်ႈတႆးႁဝ်းၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း လႆႈႁူမ်ႈၵၼ်ႁဵတ်းပၢင်ပွႆးယုၵ်ႉယွင်ႈဢဝ်ၵုၼ်းမုၼ်ၵၼ်မႃးလူၺ်ႈ မီးလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆး (ဢၼ်မီးတင်းၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်ၸဝ်ႈ လႄႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၵၢၼ်မိူင်းတႆးႁဝ်း) ဢွၼ်ႁဵတ်းမႃးၵူႈၶူပ်ႇၵူႈပီ ပိူဝ်ႈတႃႇႁႂ်ႈၼုမ်ႇသၢဝ်ၵူၼ်းႁုၼ်ႈလင် ၸိူဝ်းတေပဵၼ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၼႂ်းဝၼ်းမိူဝ်းၼႃႈၶဝ် တေၸၢင်ႈဢဝ်ႁဵတ်းပဵၼ်လၵ်းၵၢၼ်ၼမ်းတၢင်း ပိူဝ်ႈတႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်ပူၵ်းပွင်ၽဝၵၢမ်ႇၸႃႇတႃႇ (ၵမ်ႇၵြမ်ႇမႃႇ)ဝၢၼ်ႈမိူင်းၸိုင်ႈတႆးႁဝ်း ႁႂ်ႈၵတ်းယဵၼ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇလႄႈမီးသုၼ်ႇလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈ။

ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး မိူဝ်ႈပၼ်ၶွင်ႊသီႊၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းတႆး ၼႂ်းပီ 1930 ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းတႆးႁဝ်း လႆႈႁူမ်ႈၵၼ်မၵ်းမၼ်ႈဝၼ်းတီႈ 7 လိူၼ်သႅပ်ႉထႅမ်ႊပိူဝ်ႊ ပဵၼ်ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး (Shan State National Day) ဢၼ်ပဵၼ်ဝၼ်းၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်ၸဝ်ႈ လႆႈၸႂ်ၵၼ်တူၵ်းယွၼ်းသုၼ်ႇလႆႈ ၽွင်းငမ်းမိူင်းတႆး လိူဝ်တွၼ်းသေၵဝ်ႇၼၼ်ႉမႃးဢွၼ်တၢင်း။

ထိုင်မႃး 1947 တီႈပၢင်ၵုမ်ပၢင်လူင် ၸင်ႇလႆႈႁူမ်ႈၵၼ်မၵ်းမၼ်ႈဝၼ်းတီႈ 07 လိူၼ်ၾႅပ်ႇပိဝ်ႊရီႊၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး၊ ၵွပ်ႈပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ 33  ၸဝ်ႈ (34 ၸဝ်ႈ ပႃးၵူဝ်းၵၢင်ႉ) တင်းၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းၶဝ် တူၵ်းလူင်းလႆႈၸႂ်ၵၼ် ၵေႃႇတင်ႈၵေႃပွင်ၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းမိူင်းတႆးႁူမ်ႈၵၼ်(ၼႂ်းၼၢမ်းၶွင်ႊသီႊမိူင်းတႆး− Shan State Council) ဢၼ်မီးတူဝ်တႅၼ်းၸဝ်ႈၾႃႉ လႄႈ တူဝ်တႅၼ်းၵူၼ်းမိူင်းၶိုင်ႈတေႃႇၶိုင်ႈ ပိူဝ်ႈတႃႇၵုမ်းၵမ်ၵၢမ်ႇၸႃႇတႃႇ(ၵမ်ႇၵြမ်ႇမႃႇ) ဝၢၼ်ႈမိူင်းၸိုင်ႈတႆး ၵႂႃႇၶၢဝ်းၼႃႈတီႈဝဵင်းပၢင်လူင် မိူဝ်ႈပီ 1947။ ၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 06 လိူၼ်ၾႅပ်ႉပိဝ်ႊရီႊ ၵေႃပွင်ၵၢၼ်ၽွင်း ငမ်းၸိုင်ႈတႆး ဢၼ်မီးၸဝ်ႈၾႃႉ လႄႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၵူၼ်းမိူင်း ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်လွင်ႈၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈၵၢၼ်မိူင်း ယူႇၼၼ်ႉ ဢုပ်ႇဢူဝ်းတူၵ်းလူင်းလႆႈၸႂ်ႁူမ်ႈၵၼ်ၶူင်ႁဵတ်းတုင်းၸိုင်ႈတႆး(ဢလၢမ်ႇမိူင်းတႆး၊ ၸွမ်ပိဝ်မိူင်းတႆး) ဢၼ်မီးသီလိူင်ၶဵဝ်လႅင်သၢမ်ၸၼ်ႉတႃ(ဢၼ်ၼႄတီႈပွင်ႇဝႃႈ သီလိူင်- ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႂ်းမိူင်းတႆးႁဝ်း ပဵၼ်ၶိူဝ်းၵူၼ်းဢေးသျေးလႄႈယူႇၼႂ်းၸုမ်းၶိူဝ်းၵူၼ်းသီၼိူဝ်ႉလိူင်၊ သီၶဵဝ်- ၼမ်ႉလိၼ်ႁိၼ်ၽႃမိူင်းတႆးႁဝ်း မီးၶွၼ်ႇၼမ်ႉမၼ်းလိၼ်လီ၊ မီးထိူၼ်ႇမႆႉ ၸုမ်ႈၸိုၼ်ႈၶဵဝ်လီ၊ သီလႅင်- ၼႄလိူတ်ႈႁတ်းႁၢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၸိုင်ႈတႆး ဢၼ်တေၵႅတ်ႇၶႄ မႅတ်ႇပႅင်းဝႆႉဝၢၼ်ႈမိူင်းတူဝ်ၵဝ်ႇ)၊ ယဝ်ႉမီးႁၢင်ႈလိူၼ် မူၼ်းသီၶၢဝ်ယူႇၵၢင်မၼ်း(ၼႄဝႃႈၵူၼ်းမိူင်းၸိုင်ႈတႆး မီးၸႂ်မဵတ်ႉတႃႇၽိူၵ်ႇၸိုၼ်ႈၶၢဝ်သႂ်မိူၼ်လႅင်းလိူၼ်)၊ ယဝ်ႉၼၼ်ႉ လႆႈၸႂ်ၵၼ်တႅမ်ႈၽဵင်းၸၢတ်ႈ ႁႂ်ႈယဝ်ႉတူဝ်ႈမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 06 ၼၼ်ႉသေ ထိုင်မႃးဝၼ်းတီႈ 07 ၵၢင်ၼႂ် တင်းၸဝ်ႈၾႃႉ၊ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၵူၼ်းမိူင်း လႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းဢဵၼ်ႁႅင်းႁႃႈႁဵင်လိူဝ် ဢွၼ်ၵၼ်ၶဝ်ႈထႅဝ်ပူၵ်းတုင်းၸိုင်ႈတႆးလႄႈ ႁွင်ႉၽဵင်းၸၢတ်ႈႁူမ်ႈၵၼ်၊ ယဝ်ႉတၵ်ႉယမ်တုင်းၸိုင်ႈတႆး ပဵၼ်ၵမ်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၼႂ်းပိုၼ်းၵၢၼ်မိူင်းၸိုင်ႈတႆးၼႆယူႇ။

ၵွပ်ႈဢဝ်လွင်ႈတၢင်း 3 ယိူင်ႈၼႆႉ ၸိူင်ႉၼင်ႇ- 1. ပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ လႄႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၵူၼ်းမိူင်းၸိုင်ႈတႆးႁဝ်း ၽွမ်ႉသဵင်ပဵင်းပၢၵ်ႇဝၢင်းလၵ်းပိူင်ဢမ်းၼၢၸ်ႈ ပူၵ်းပွင်ဝၢၼ်ႈမိူင်းႁူမ်ႈၵၼ်၊     2. ပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၸိုင်ႈတႆး လႆႈၸႂ်ၵၼ်ၶူင်ႁဵတ်းတုင်းမိူင်းတႆး(ၸွမ်ပိဝ်ၸိုင်ႈတႆး) ပိူဝ်ႈတႃႇဝႆႉပဵၼ်မဵတ်ႇမၢႆ ႁႅင်းၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းၸိုင်ႈတႆး၊ 3. ပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၸိုင်ႈတႆးႁဝ်း ႁူမ်ႈသဵင်ၵၼ်ႁွင်ႉၽဵင်းၸၢတ်ႈဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ၼႂ်းပိုၼ်းၵၢၼ်မိူင်းၸိုင်ႈတႆးၼႆလႄႈ ထိုင်မႃးၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 11 လိူၼ်ၽႅပ်ႉပိဝ်ႊရီႊ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်း ၸင်ႇလႆႈၸႂ်ၵၼ်မၵ်းမၼ်ႈဢဝ်ဝၼ်းတီႈ 07 လိူၼ်ၾႅပ်ႉပိဝ်ႊရီႊၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး ၼႂ်းပၢင်ၵုမ်ပၢင်လူင် တင်ႈတႄႇပီ 1947 ၼၼ်ႉမႃး တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉၶွပ်ႈႁွပ်ႈ (77) ပီတဵမ်ၼႆႉယဝ်ႉ။

ဝၼ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၶွပ်ႈႁွပ်ႈ 77 ပီ

ယဝ်ႉၵေႃႈ ဝၼ်းတီႈ 12 လိူၼ်ၾႅပ်ႉပိဝ်ႊရီႊ ၼႂ်းပီ 2024 ဢၼ်တေထိုင်ၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်(ပျီႇထွင်ႇၸုၼေႉ)။ ဢၼ်တေၶွပ်ႈႁွပ်ႈထိုင် 77 ပီမိူၼ်ၵၼ်။ ဝၼ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆႉၵေႃႈ ပိုၼ်ႉထၢၼ်မၼ်းမႃးတီႈဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး တီႈပၢင်လူင်ၼၼ်ႉၼင်ႇၵၼ်။ လၢတ်ႈလႆႈတဵမ်ပၢၵ်ႇတဵမ်ၵႂၢမ်းဝႃႈ- ၵွပ်ႈမီးဝၼ်းတီႈ 07 ဢၼ်ပဵၼ် ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး (သျၢမ်းပျီႇဢမဵဝ်းတႃးၼေႉ)လႄႈ ၸင်ႇတေၵိူတ်ႇမီးဝၼ်းတီႈ 12 ဢၼ်ပဵၼ်ဝၼ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် (ပျီႇထွင်ႇၸုၼေႉ) မႃးလႆႈၼႆၼၼ်ႉ ၽႂ်ၵေႃႈတေဢမ်ႇထဵင်လႆႈ ဢဝ်ၸဵမ် ၶၢင် ၶျၢင်း မွၼ်း ယၢင်း တႆး ၵယႃး ရၶႅင်ႇ လႄႈ မၢၼ်ႈ။

ၼႂ်းပီ 1947 လိူၼ်ၾႅပ်ႉပိဝ်ႊရီႊ ဝၼ်းတီႈ 03 ထိုင်ဝၼ်းတီႈ 12 ၸဝ်ႈၾႃႉၵူႈမိူင်းၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး လႄႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ႁူမ်ႈတင်းၵူၼ်းမိူင်းၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈႁၵ်ႉဝၢၼ်ႈမိူင်း- ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးသေ ဢွၼ်ၵၼ်ၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ၵၼ်တီႈဝဵင်းပၢင်လူင် ပိူဝ်ႈတႃႇဢုပ်ႇဢူဝ်းၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈၵၢၼ်မိူင်းၸိုင်ႈတႆး တေယူႇၵႂႃႇၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႂ်းဝၼ်းပၢႆးၼႃႈ။ ၼႂ်းပၢင်ၵုမ်ၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၶွတ်ႇၽွတ်ႈလႆႈ ၶွင်ႊသီႊၸိုင်ႈတႆး (Shan State Council) ပိူဝ်ႈတႃႇႁူမ်ႈ ၵၼ်ပူၵ်းပွင်ၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းဝၢၼ်ႈမိူင်းၸိုင်ႈတႆး ဢၼ်မီးၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းႁူမ်ႈယူႇလူၺ်ႈၼၼ်ႉ။ ဝၼ်းတီႈ 05 လိူၼ်ၾႅပ်ႉပိဝ်ႊရီႊ ၽူႈတၢင်တူဝ်သၼ်လွႆၶၢင်(ၽွင်းၼၼ်ႉ ယင်းပႆႇမီးၸႄႈမိူင်းၶၢင်) ႁွတ်ႈမႃးၼႂ်းပၢင်ၵုမ်တီႈပၢင်လူင်သေ လႆႈမႃးဢုပ်ႇဢူဝ်း ၵၼ်လွင်ႈပူၵ်းပွင်ၽဝၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၼိူဝ်သၼ်လွႆ လႄႈ လွင်ႈတေႁူမ်ႈတင်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်မီးဢင်ႊၵိသျ်ႉဢွၼ်ႁူဝ်ယူႇၽွင်းၼၼ်ႉ။ ထိုင်မႃးဝၼ်းတီႈ 06 လိူၼ်ၾႅပ်ႉပိဝ်ႊရီႊ ၽူႈတၢင်တူဝ်သၼ်လွႆၶျၢင်း(ၽွင်းၼၼ်ႉ ၸႄႈမိူင်းၶျၢင်းၵေႃႈပႆႇမီး) လႆႈႁွတ်ႈမႃးၼႂ်းပၢင်ၵုမ်တီႈပၢင်လူင်ထႅင်ႈသေ တင်းမိူင်းတႆး တင်းသၼ်လွႆၶၢင် လႄႈ သၼ်လွႆၶျၢင်း လႆႈဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်ထႅင်ႈ ၵဵဝ်လူၺ်ႈလွင်ႈ တေႁူမ်ႈတင်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ မိူဝ်ႈၽွင်းဢင်ႊၵိသျ်ႉတိုၵ်ႉပဵၼ်ယႂ်ႇၼၼ်ႉၸိူင်ႉႁိုဝ်။

တႃႇတေႁပ်ႉဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်တင်း ၽူႈတၢင်တူဝ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ပႃႈတႂ်ႈဢင်ႊၵိသျ်ႉၼၼ်ႉ တႆး၊ ၶၢင် လႄႈ ၶျၢင်း လႆႈႁူမ်ႈၵၼ်ၶွတ်ႇၽွတ်ႈၶွမ်ႊမတီႊသုင်သုတ်း ၵူၼ်းမိူင်းသၼ်လွႆၽွမ်ႉႁူမ်ႈ (The Supreme Council Of The United Hill Peoples = SCOUHP) ဝႆႉၸုမ်းၼိုင်ႈ။ (ၽူႈတၢင်တူဝ်ယၢင်းလႅင် ၶဝ်ႈႁူမ်းၸွမ်းပၢင်ၵုမ် တင်ႈငဝ်ႈတေႃႇပၢႆသေတႃႉ ဢမ်ႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈတႅပ်းတတ်းၸွမ်းသင်၊ ယူႇပဵၼ်ၽူႈသင်ၵဵတ်ႇၵၢၼ်(Observer)လၢႆလၢႆၵွႆးၼႆယူႇ)။

ထိုင်မႃးၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 09 လိူၼ်ၾႅပ်ႉပိဝ်ႊရီႊ ပီ 1947 ၼၼ်ႉ ၸွမ်ႁၢၼ်ဢွင်ႇသၢၼ်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ တင်းၽူႈတၢင်တူဝ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈ ႁူမ်ႈပႃးၽူႈတၢင်တူဝ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းဢင်ႊၵိသျ်ႉ Mr. Bottomley လႄႈ ၸဝ်ႈသိုၵ်း Rees Williams ၶဝ် ႁွတ်ႈမႃးၼႂ်းပၢင်ၵုမ်တီႈပၢင်လူင်။ ဝၼ်းတီႈ 09 − 10 – 11 သၢမ်ဝၼ်းလုမ်းလုမ်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်မိူင်းမၢၼ်ႈ လႄႈတင်းၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၶွမ်ႊမတီႊသုင်သုတ်း ၵူၼ်းမိူင်းသၼ်လွႆၽွမ်ႉႁူမ်ႈ (SCOUHP) လႆႈဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ် ပိူဝ်ႈတႃႇဝၢင်းၽႅၼ်ႁူမ်ႈၵၼ်ၽွင်းငမ်းဝၢၼ်ႈမိူင်းႁၢဝ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းႁႅင်းသေ ၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 11 ၸင်ႇမႃးတူၵ်းလူင်းလႆႈၸႂ်ၵၼ်တႅမ်ႈၶေႃႈလႆႈၸႂ်ႁူမ်ႈၵၼ် (9) ၶေႃႈသေ ထိုင်မႃးၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 12 လိူၼ်ၾႅပ်ႉပိဝ်ႊရီႊၼၼ်ႉ ၸင်ႇလႆႈဢဝ်ၽူႈတၢင်တူဝ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းဢင်ႊၵိသျ်ႉ 2 ၵေႃႉၼၼ်ႉ ပဵၼ်သၵ်ႉၶိသၵ်ႈသေႇယဝ်ႉ လႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်းၵၼ်ပဵၼ်လိၵ်ႈပဵၼ်လၢႆးဝႆႉပဵၼ်သၵ်ႉၶိသၵ်ႈသေႇ (9) ၶေႃႈ ဢၼ်ႁူႉၸၵ်းၵၼ် ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၵၢၼ်မိူင်းမိူင်းမၢၼ်ႈဝႃႈ- လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် ပီ 1947 ပိူဝ်ႈတႃႇႁူမ်ႈၵၼ်ၵေႃႇတင်ႈၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်ၸႂ်ႉၸိုဝ်ႈဝႃႈ- ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇရ်(ပျီႇထွင်ႇၸုမျၢၼ်ႇမႃႇၼႅင်ႇငၢၼ်ႇတေႃႇ- The Union of Burma) မႃးမိူၼ်ႁူႉၵၼ်ၵူႈၵေႃႉၼႆႉယူႇ။

ၸင်ႇဝႃႈ ဝၼ်းတီႈ 07 လိူၼ်ၾႅပ်ႉပိဝ်ႊရီႊ ဢၼ်ပဵၼ်ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆးႁဝ်းၼႆႉ ၵူၼ်းတႆးႁဝ်း၊ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢမ်ႇလီလူင်လိုမ်း၊ ၵွပ်ႈပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်ပဵၼ်ပိုၼ်ႉထၢၼ်ၵေႃႇတင်ႈလႆႈ ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်ၸိူဝ်းႁဝ်း ၶၢင် ၶျၢင်း ယၢင်း တႆး မွၼ်း ၵယႃး ရၶႅင်ႇ လႄႈ မၢၼ်ႈ ၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း လႆႈႁူမ်ႈၵၼ်ယူႇသဝ်းၵိၼ်သၢင်ႈမႃးၼႆႉယူႇ။ လီလီၸႃႉၸႃႉၵေႃႈႁိုင်ၼၢၼ်းမႃး 77 ပီတဵမ်ယဝ်ႉလူ။ ပေႃးမီးလွင်ႈၽဵင်ပဵင်း၊ လွင်ႈတႅပ်းတတ်းလႆႈႁင်းၶေႃ၊ လွင်ႈတီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊ မိူၼ်မိူၼ်ၵၼ်ၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ပဵင်းတင်းၸၼ်ႉလုမ်ႈၾႃႉၼႆ ၸိူဝ်းႁဝ်းၵူၼ်းမိူင်းၸိုင်ႈတႆးတင်းသဵင်ႈ၊ ၵူၼ်းမိူင်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်တင်းသဵင်ႈ လီႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ်ပူၵ်းပွင်ၽဝၵူၼ်းမိူင်း ႁႂ်ႈၵတ်းယဵၼ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၵႂႃႇၼၼ်ႉၵွႆးယူႇၼႆၼၼ်ႉ ၽႂ်ႁိုဝ်တေထဵင်လႆႈ။

လွၵ်းၸုၵ်းၵၢၼ်မိူင်းပုၼ်ႈၵူၼ်းတႆးလႄႈၵူၼ်းမိူင်းတႆး(မိူဝ်းၼႃႈ)

လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် လႄႈ ၼမ်ႉၸႂ်ပၢင်လူင် ပီ 1947 (Panglong Agreement and Spirit of Panglong, 1947)

ၵၢၼ်မိူင်းပုၼ်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး- ပိုၼ်ႉထၢၼ်ၵၢၼ်မိူင်းၸိုင်ႈတႆးႁဝ်း ထုၵ်ႇလီၸုၵ်းၼိူဝ်လိၵ်ႈ ႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 07/02/1947 ၼၼ်ႉယူႇ။ ၼႂ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် (9) ၶေႃႈၼၼ်ႉ တႃႇၸိုင်ႈတႆးၵမ်းသိုဝ်ႈၶေႃၶေႃမီးဝႃႈ-  1. မီးသုၼ်ႇလႆႈၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇလႄႈ မီးသုၼ်ႇလႆႈတႅပ်းတတ်းႁင်းၶေႃတဵမ်ထူၼ်ႈ (ၶေႃႈ 5 ၼႂ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆ)။  2. မီးသုၼ်ႇလႆႈႁပ်ႉပူၺ်ႈလွၵ်းပိူင်တီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊၸၼ်ႉလုမ်ႈၾႃႉ (ၶေႃႈ 7 ၼႂ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆ)။  3. မီးသုၼ်ႇလႆႈၸတ်းၵၢၼ်လွင်ႈငိုၼ်းတွင်း ပုၼ်ႈမိူင်းတႆးႁင်းၶေႃ (ၶေႃႈ 8 ၼႂ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆ) ၼၼ်ႉသေ လႆႈတူၵ်းလူင်းပိူဝ်ႈတႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်ပူၵ်းပွင်ဝၢၼ်ႈမိူင်းၸိုင်ႈတႆးႁဝ်းၼႆမႃး။

ၵဵဝ်ႇတင်းၵၢၼ်ၵေႃႇတင်ႈမိူင်းႁူမ်တုမ်ၼႆႉ ႁဝ်းမႃးၸႅၵ်ႇလႆႈသွင်တွၼ်ႈ- လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် လႄႈ ၼမ်ႉၸႂ်ပၢင်လူင် ၸိူင်ႉၼႆ။ သွင်တွၼ်ႈၼႆႉ ဢဝ်ၽၢတ်ႇၵၼ်ဢမ်ႇလႆႈ မိူၼ်ၽႃႇမိုဝ်းလႄႈ လင်မိုဝ်း။ ၸိူင်ႉၼင်ႇ –

1. လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် (Panglong Agreement, 1947) ၶေႃႈတူၵ်းလူင်းပၢင်လူင် (9) ၶေႃႈ။ ၼၼ်ႉပဵၼ်-
1.1 လိူၵ်ႈတင်ႈၽူႈတၢင်တူဝ်(မိူင်းတႆးၵေႃႉၼိုင်ႈ) ၵႂႃႇပဵၼ်ၽွင်းတၢင် ၼႂ်းလူင် ပွင်ၸိုင်ႈၸူဝ်ႈၶၢဝ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။
1.2 ၽွင်းတၢင်ဢၼ်ပဵၼ်ၽူႈတၢင်တူဝ်(မိူင်းတႆး)ၼႆႉလိူဝ်သေၵၢၼ်ၵႅတ်ႇၶႄလႄႈၵၢၼ်
တိတ်းတေႃႇၼွၵ်ႈမိူင်းၵႂႃႇ ပဵၼ်ၽူႈမီးဢမ်းၼၢၸ်ႈၼိူဝ်ၵၢၼ်ငၢၼ်း ဢၼ်ၵဵဝ်ႇတင်း မိူင်းသၼ်လွႆတင်းမူတ်း။
1.3 လိူၵ်ႈၽူႈတၢင်တူဝ်ၶၢင်လႄႈ ၽူႈတၢင်တူဝ်ၶျၢင်း(ၶိူဝ်းလႂ်ၼိုင်ႈၵေႃႉ) ပဵၼ် ၵႅမ်ၽွင်းတၢင် ပိူဝ်ႈတႃႇႁဵတ်းပၼ်ၵၢၼ်သၼ်လွႆၶၢင်လႄႈ သၼ်လွႆၶျၢင်းသေ တင်းသၢမ်ၵေႃႉႁဵတ်းၵၢၼ်ႁူမ်ႈၵၼ်ၸွမ်းပိူင်ၵၢၼ်။
1.4 ၽွင်းတၢင်(ၽူႈတၢင်တူဝ်)မိူင်းတႆးၼႆႉ ပဵၵ်ႉဝႃႈႁပ်ႉပုၼ်ႈၽွၼ်းၵၢၼ်ငၢၼ်း မိူင်း သၢၼ်လွႆဝႆႉတင်းမူတ်းၵေႃႈ ပေႃးမီးပၢင်ၵုမ်ဢၼ်ၵဵဝ်ႇတင်းမိူင်းသၼ်လွႆမႃး ၵႅမ်ၽွင်း တၢင်သၼ်လွႆၶၢင်လႄႈ သၼ်လွႆၶျၢင်းၶဝ် မီးသုၼ်ႇလႆႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈဢုပ်ႇဢူဝ်းၸွမ်း။
1.5  မိူင်းတႆးမီးသုၼ်ႇလႆႈၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇလႄႈ မီးသုၼ်ႇလႆႈတႅပ်းတတ်းႁင်း ၶေႃတဵမ်ထူၼ်ႈ။
1.6 တႃႇတေမၵ်းမၼ်ႈႁႂ်ႈမီးၸႄႈမိူင်းၶၢင်ၼၼ်ႉ ဢွၼ်တၢင်းမိူဝ်ႈပႆႇလႆႈတႅပ်းတတ်း ၼႂ်းသၽႃးပူၵ်းပွင်ၸိုင်ႈမိူင်း(တႅင်းပျူႉပျီႇပျူႉလုတ်ႉတေႃႇ)ၼႆႉ ႁၼ်လီလႆႈၸႂ်ၵၼ် ဝႃႈထုၵ်ႇလီမီး(ၸႄႈမိူင်းၶၢင်)ယူႇ။
1.7 မိူင်းတႆးမီးသုၼ်ႇလႆႈႁပ်ႉပူၺ်ႈ လွင်ႈတီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊၸၼ်ႉလုမ်ႈၾႃႉ။
1.8 မိူင်းတႆးမီးသုၼ်ႇလႆႈၸတ်းၵၢၼ် လွင်ႈငိုၼ်းတွင်းပုၼ်ႈမိူင်းတႆးႁင်းၶေႃ။
1.9  ငိုၼ်းတွင်းတႃႇၸွႆႈထႅမ်သၼ်လွႆၶၢင်လႄႈသၼ်လွႆၶျၢင်း ႁႂ်ႈလႆႈပဵင်းၵၼ် တင်းမိူင်းမၢၼ်ႈ မိူင်းတႆး ပဵၼ်လႆႈဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸူဝ်ႈ ၶၢဝ်းတင်းၽွင်းတၢင် ၽူႈတၢင်တူဝ်မိူင်းသၼ်လွႆ(ၶၢင် ၶျၢင်း တႆး) ဢုပ်ႇဢူဝ်း ၵၼ်သေၶပ်းၶိုင်ၵႂႃႇ။

တင်း (9) ၶေႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ၶေႃႈလႆႈၸႂ်၊ ၶေႃႈတူၵ်းလူင်း (ၵတိၵဝုတ်ႉ) ၼႂ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆ ပၢင်လူင် ဢၼ်တႅမ်ႈဝႆႉတင်းလိၵ်ႈလၢႆး (Written Agreement)။

2. ၼမ်ႉၸႂ်ပၢင်လူင် (The Spirit of Panglang)- ၼမ်ႉၸႂ်ပၢင်လူင်ၼႆႉ ပဵၼ်လွၼ်ႉၵႅၼ်လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် ဢၼ်ပဵၼ်လွင်ႈတၢင်းလႆႈတူၵ်းလူင်း၊ လႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်း ဢၼ်ပဵၼ်ၶေႃႈလႆႈၸႂ်(ၶေႃႈမၵ်းမၼ်ႈပၼ်ၵတိ) တၢင်းသူပ်းတၢင်းပၢၵ်ႇ (Un-written Agreement) မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 10/02/1947 ဢွၼ်တၢင်းတေလူင်းလၢႆးမိုဝ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်(ၼိုင်ႈဝၼ်း)ၼၼ်ႉ မီးၼင်ႇပႃႈ တႂ်ႈၼႆႉ-
2.1  တေလႆႈပဵၼ်လွၵ်းပိူင်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်
2.2 ၼႂ်းလွၵ်းပိူင်မိူင်းႁူမ်တုမ်ၼႆႉ- တေလႆႈမီးလွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်တၢင်းၵၢၼ်မိူင်း
2.3 တေလႆႈမီးလွင်ႈတႅပ်းတတ်းႁင်းၶေႃ
2.4 တေလႆႈမီးလွင်ႈသုၼ်ႇလႆႈၽၢတ်ဢွၵ်ႇ (မိူဝ်ႈမီးၵၢင်ၸႂ်ၶႂ်ႈၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ)

(ဢိင်မႃးတီႈ)

− ပိုၼ်းတူဝ်လုင်းသျူၺ်ႇဢူင်း ဢၼ်လုင်းသျူၺ်ႇဢူင်းတႅမ်ႈ(ဢမ်ႇႁၼ်မီး ပီဢိတ်ႇဢွၵ်ႇ)။
− ပိုၼ်းတူင်ႉၼိုင်ၵေႃႇတင်ႈၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မျႅၼ်ႇမႃႇ (ဢၼ်လွတ်ႈလႅဝ်း လႄႈမီးဢမ်းၼၢၸ်ႈ)၊ လုင်းၶုၼ်ၵျုႇပု (ၽူႈႁူမ်ႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် 1947) လၢတ်ႈတၢင်းသူပ်းလႄႈ လုင်းၶုၼ်ၵျုႇဢူး လုၵ်ႈၸၢႆးလူင်မၼ်းၸဝ်ႈ ဢဝ်ၸၢၵ်ႈပေႃႉလိၵ်ႈ- မၢႆတွင်းဝႆႉမိူဝ်ႈပီ 1976 ။
– ပိၼ်ႇလူင်ႇၸိတ်ႉတၢၼ်း၊ ဢူးဢူင်းၽေႇ (ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်းၼမ်းႁူဝ်ၸႄႈမိူင်းတႆး) တႅမ်ႈ လႄႈဢိတ်ႇဢွၵ်ႇပွၵ်ႈၵမ်း 2 မိူဝ်ႈပီ 2013

(ၶေႃႈၾၢင်ႉသတိ)

– ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းလူဝ်ၾၢင်ႉသတိၼႆႉ ပေႃး(တေဢၢၼ်း) ယူႇႁူမ်ႈၸွမ်း ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇၵႂႃႇၼႂ်းဝၼ်းၼႃႈၼႆ (လီဝူၼ်ႉဝႃႈ) – ဢဝ်လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် 1947 တင်း (9) ၶေႃႈ ဝႆႉပဵၼ်ပိုၼ်ႉထၢၼ်ၵၢၼ်မိူင်း။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ လီဝူၼ်ႉပႃး –  1. လွၵ်းပိူင်ၾႅတ်ႉတရႄႊလ်၊ 2. သုၼ်ႇလႆႈၽဵင်ႇပဵင်း လႄႈ သုၼ်ႇလႆႈတႅပ်းတတ်းႁင်းၶေႃ၊ 3. တပ်ႉသိုၵ်းႁူမ်ႇလူမ်ႈၸႄႈမိူင်း၊ 4. တပ်ႉပလိၵ်ႈၸႄႈမိူင်း ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၵေႃၵၢၼ်မိူင်း – ဢၼ်ၵူႈပႃႊတီႊၵၢၼ်မိူင်း၊ ၵူႈတပ်ႉသိုၵ်း၊ ၵူးၸုမ်းၵေႃၼႂ်းၾိင်ႈၵူၼ်း ဢိၵ်ႇတင်းၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈ(ႁူမ်ႈတၢင်းၸဝ်ႈသင်ၶ ဢၼ်ပဵၼ်ဢူဝ်းဝႃတႃၸရိယၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ) မႃးၶဝ်ႈႁဵတ်းၸွမ်း မိူၼ်ၼင်ႇၵေႃပွင်ၵၢၼ် ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိုင်ႈတႆး (Committee for Shan State Unity= CSSU) ၵဝ်ႇမိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉၼႆႉ ပုၼ်ႈတႃႇတႆးႁဝ်း လႆႈဝႃႈပဵင်းပေႃးယူႇ(ၼိုင်ႈပွတ်းၼိုင်ႈတွၼ်ႈ)။ ပုၼ်ႈတႃႇတေမႃးႁူမ်ႈၵၼ် တမ်းဝၢင်းလၵ်းပိူင်ၵၢၼ်မိူင်း(Political Frame Work – ၼႅင်ႇငၢၼ်ႇယေးမူႇပွင်ႇ) ဢၼ်တေဢဝ်(ဝႆႉ)ဢုပ်ႇၵၢၼ်မိူင်းတင်းပိူၼ်ႈတၢင်ႇၸႄႈမိူင်း ႁူမ်ႈတင်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼႂ်းၽွင်းယၢမ်းဢၼ်တေပဵၼ်မႃးမီးမႃး ၼၼ်ႉယူႇ။ ၵေႃၵၢၼ်မိူင်းၸိူင်ႉၼင်ႇဝႃႈမႃးၼႆႉ တီႈသိုဝ်ႈမၼ်းဢဝ်ဝႆႉၸိုဝ်ႈၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈယဝ်ႉ ပုၼ်ႈတႃႇမိူင်းတႆးႁဝ်း ထုၵ်ႇလီပဵၼ်ဢၼ်လဵဝ်ၵွႆး(မိူဝ်ႈၵႂႃႇဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၢၼ်မိူင်းတင်း တၢင်ႇၸႄႈမိူင်း ႁူမ်ႈတင်းမိူင်းမၢၼ်ႈ)။ ပေႃးဢမ်ႇၸႂ်ႈပိူဝ်ႈတႃႇဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၢၼ်မိူင်း တႃႇမိူင်းတႆးလႄႈဢုပ်ႇၽႂ်ဢုပ်ႇမၼ်းၵေႃႈ တေဢမ်ႇမႃးတိူဝ်ႉသၢင်ႈၽွၼ်းလီမိူင်းတႆးသင်။ တီႈတိူၵ်ႈမၼ်း ပဵၵ်ႉဝႃႈ(လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢမ်ႇၽွမ်ႉ၊ ဢမ်ႇယွမ်းႁႂ်ႈပဵၼ်ၸုမ်းလဵဝ်ၵႂႃႇဢုပ်ႇဢူဝ်းလႄႈ) လႆႈၵႂႃႇပဵၼ်ၸုမ်းၽႂ်ၸုမ်းမၼ်းၵေႃႈ ပေႃးလွၵ်းၸုၵ်းၵၢၼ်မိူင်း ဢမ်ႇၼၼ် လၵ်းပိူင်ၵၢၼ်မိူင်းမိူၼ်ၵၼ်(ပဵၼ်ဢၼ်လဵဝ်ၵၼ်)သေယဝ်ႉ ၵေႃၵၢၼ်မိူင်းလႄႈၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ဝၢင်းၽႅၼ်(ၽူႈယိပ်းၸိူၵ်ႈမၼ်း) ပဵၼ်ၵေႃႉလဵဝ် (ၼႂ်းတႅဝ်းႁူမ်ႈ)။ ပဵၼ်ၸုမ်းလဵဝ်(ၼႂ်းတႅဝ်းႁူမ်ႈ)ၼႆ တေဢမ်ႇၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈပိုၼ်းၵၢၼ်မိူင်းတႆးႁဝ်း ႁၢင်ႈႁၢႆႉလႆႈ၊ ပေႃးႁဝ်းၶဝ်ႈၸႂ်ၵၼ်လွင်ႈၼႆႉၵေႃႈ လီပေႃးၸႂ် ထူမ်ၸႂ်ယူႇ ပုၼ်ႈမိူင်းတႆးႁဝ်း(တႃႇၽႅၼ် ၵၢၼ်ၸၼ်ႉၼိုင်ႈ) ၼႂ်းငဝ်းလၢႆးယေႈငဝ်းလၢႆးၼႆယူႇ။

မႂ်ႇသုင်ၶႃႈ
ၸၢႆးပိုၼ်ၶမ်း ၽယၵ်ႉဝူင်း
(07/02/2024)

[မၢႆတွင်း – လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် (9) ၶေႃႈၼႆႉ ယိူင်းတႃႇၵူၼ်းဝၢၼ်ႈယူဝ်းယူဝ်းပွင်ႇၸႂ်ငၢႆႈသေ ပိၼ်ႇတႅမ်ႈဝႆႉ။ ၶွပ်ႈႁွပ်ႈ 77 ပီဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆးမိူဝ်ႈ 07/02/2024။]