ၸိုင်ႈတႆး ငဝ်ႈငႃ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် လႄႈ လိၼ်ႉယႃႇၸူႇငမ်းယဵၼ်

ၶၢဝ်းတၢင်း မိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈသၼ်လွႆ လႄႈ ထုင်ႉလိၼ်ပဵင်းၼႆႉ မီးမႃး (76) ပီႊ ၼႂ်းပီႊ 2023 လိူၼ်ၾႅပ်ႉၽေႃႇဝႃႇရီႇ၊  12 ဝၼ်း ပူၼ်ႉမႃး ၼႆႉယဝ်ႉ။ တၢင်းလၢတ်ႈႁဝ်း တၢင်းဝူၼ်ႉႁဝ်း တၢင်းၶႂ်ႈလႆႈၶႂ်ႈပဵၼ်ႁဝ်းၵေႃႈ တိုၵ်ႉမိူၼ်ၵၼ်ဝႃႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈမိူင်းလုၵ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၾႅတ်ႇတရႄႇတီႇမူဝ်ႇၶရေႇသီႇယူႇ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇၽေႃႇၼမ်ႉၼႄတူဝ်သင် မႃးလႆႈ။ တၢင်းယုမ်ႇယမ်ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်း လႄႈ ၼႂ်းၸုမ်းႁဵတ်းၵၢၼ်မိူင်းႁဝ်းၵေႃႈ ႁၼ်လီၸွမ်း ပိူင်ဢုပ်ႉပိူင်ႇဝၢၼ်ႈမိူင်းၼင်ႇဝႃႈမႃး ၼႆသေတႃႉၵေႃႈ တေႃႈလဵဝ် ယင်းမုင်ႈၼႃႈၵႂႃႇ တၢင်းၽႂ်မၼ်းဝႆႉ ၼႂ်းငဝ်းလၢႆး ပယေႃးၵ ဢၼ်ႁဝ်းဢမ်ႇႁႃ ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈမၼ်းမႃးတႅၵ်ႈ ၼႄလႆႈၼၼ်ႉယူႇ။ ၸင်ႇမီးၵႂၢမ်းမႃး ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်း ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ လႄႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢွၼ်ႇၽႂ်မၼ်းဝႃႈ ၽႂ်မေႃယူႇလႄႈ မေႃပူၵ်းပွင် ၼႂ်းၵႄႈငဝ်းလၢႆးၼႆႉၵေႃႈ ၶိူဝ်းမၼ်းတေၵႅၼ်ႇၶႅၼ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ၊ ၵွပ်ႈၼၼ် ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ဢၼ်လႆႈႁၼ်တႂ်ႈၼႃႈတၼ်းတႃ မီးဢဵၼ်ႁႅင်း ၵွင်ႉႁႅၼ်ႇ ၵႅၼ်ႇၶႅင်မႃးၼၼ်ႉ ၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဝ၊ ပဢူဝ်း၊ ပလွင်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်တီႈၼႄလႆႈသၵ်းသၵ်းၵမ်းလဵဝ်။ လွင်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇတၢပ်ႈလူဝ်ႇသီႇၵေႉႁေႈတႃတေႃႇၶဝ်၊ မၼ်းပဵၼ်တၢင်းၶတ်းၸႂ် ၸၢဝ်းၶိူဝ်းပိူၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဢၼ်ႁဝ်းဢမ်ႇလီလူင်လိုမ်းၵေႃႈ ပဵၼ်မိူင်းႁဝ်းသေ တေၸၢင်ႈယဵၼ်းပဵၼ်မိူင်းပိူၼ်ႈ ၵႂႃႇ ပေႃးႁဝ်းဢမ်ႇၽွမ်ႉၵၼ်လႆႈ၊ ပဵၼ်မိူင်းလုၵ်ႈၼိုင်ႈသေ တေၸၢင်ႈယဵၼ်းပဵၼ် ၸိုဝ်ႈမိူင်းပိူၼ်ႈၵႂႃႇ ပေႃးႁဝ်းႁဵတ်း ဢမ်ႇပဵၼ် ဢမ်ႇပေႉ ဢမ်ႇမေႃႇ။ ၸွင်ႇႁဝ်းတူၵ်းလိုၼ်းဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ − မိူဝ်ႈယင်းဝႃႈ တိုၵ်ႉမီးလိၵ်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇ မီးၾိင်ႈထုင်း ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇ၊ မီးၾၢင်ႁၢင်ႈပဵၼ်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းဢၼ်ၼိုင်ႈယူႇ ၼႆတႄႉၵေႃႈ ပႆႇလီလႆႈမႆႈၸႂ်။

ၽႂ်ပဵၼ်ၵေႃႉၸၼ်ၸိူၵ်ႈ လွင်ႈငမ်းယဵၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်?

ဢၼ်ၵူႈမူႇၵူႈၸုမ်းဢုပ်ႇၵၼ်ယူႇ ၵၢၼ်မိူင်း ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်ၶႂ်ႈလႆႈ လွင်ႈငမ်းယဵၼ်၊ လွင်ႈၵတ်းယဵၼ်ႁိၼ်ႉၼွၼ်း ၼၼ်ႉၵူၺ်း။  ႁဵတ်းသင်လႄႈ ဢမ်ႇလႆႈမႃးလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၼႆၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလႆႈသွၵ်ႈႁႃငိူၼ်ႈငဝ်ႈမၼ်းတူၺ်းယူႇ။ ဢၼ်ၸႂ်ႉဝႃႇတၵူၼ်းၶိူဝ်းယႂ်ႇသေ သူၼ်းသေႃႇၶေႃႈၵႂၢမ်း ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉ ပွင်ၵၢၼ်မႁႃႇပိဝ်ႇႁႃႇဢၼ်ၼိုင်ႈသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၼႂ်းတူင်ႇဝူင်း ၶိူဝ်းၵူၼ်းႁဝ်း ႁၼ်ၽိတ်းၵၼ် ဢဝ်ပဵၼ်ပၼ်ႁႃလူင်ယူႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၼႆႉပဵၼ်ၽေးလူင် တႃႇၼႂ်းမိူင်းၼိုင်ႈလုၵ်ႈတေႉတေႉ။ ၵူၼ်းၶိူဝ်းလႂ် ၸႂ်ႉဝႃႇတၵူၼ်းၶိူဝ်းလူင် သူၼ်းၾႆးသေ ပေႉၵိၼ်လူလၢႆၼိူဝ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းမႃး ပီႊယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်။

ဢၼ်ႁုပ်ႈမၼ်းၵေႃႈ လွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းၶိူဝ်းၼိုင်ႈ တိုၼ်းၶိုင်ၶႂ်ႈယိပ်းၵမ်လႄႈ ပဵၼ်ၸဝ်ႈၶွင်တႃႇၵေႃႉၵူၼ်းၶိူဝ်းလဵဝ်၊ ႁဵတ်းလၢႆးႁႂ်ႈယုင်ႈယၢင်ႈ ဢဝ်ၼမ်ႉတွၼ်း ၼႂ်းၶေႃႈဢၢင်ႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်းဢမ်ႇၼိုင်သဝ်း မီးၸုမ်းဢၼ်ၶႂ်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်တႅၵ်ႇယၢႆႈ (ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်၊ ၸဝ်ႈၾႃႉ မိူင်းတႆး ၶႂ်ႈမႄးမူႇပိူင်ႇၸိုင်ႈမိူင်း ပဵၼ်ၾႅတ်ႉတရႄႇ ၼႄးဝႃႈပဵၼ် မူႇပိူင်ႇၸိုင်ႈမိူင်းတႅၵ်ႇယၢႆႈ) ၼေႇဝိၼ်း သိမ်းဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်း 1962 လိူၼ် March၊ 2 ဝၼ်း၊ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ပီႊ 1962 လိူၼ် June 11 ဝၼ်း ၸုမ်းၼေႇဝိၼ်း (တော်လှန်ရေးကောင်စီအစိုးရ) ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ တႃႇဢုပ်ႇၵုမ်လွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၸိုင်ႈမိူင်း ၼႆသေ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၽိတ်ႈမွၵ်ႇၵူႈမူႇၵူႈၸုမ်း ၸဵမ်ၸုမ်းမၢၼ်ႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉလႄႈ ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ တင်းလၢႆ။ ဝၢႆးသေ ၸုမ်းၼေႇဝိၼ်း ၶိုၼ်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ လွင်ႈလွတ်ႈၽေးပၼ် ၸုမ်းတူဝ်တႅၼ်း ဢၼ်တေမႃးဢုပ်ႇလွင်ႈငမ်းယဵၼ် ပီႊ 1962 လိူၼ် July 14 ဝၼ်းယဝ်ႉ မီးၸုမ်း ပၵပမၢၼ်ႈ၊ ၸုမ်းပၵပ ဢလၢမ်ႇၽိူၵ်ႇ၊ ၸုမ်းၶၢင်၊ ၶျၢင်း၊ ယၢင်း၊ မွၼ်း၊ တႆး ၸင်ႇပွႆႇၽူႈတၢင်တူဝ်ၵႂႃႇဢုပ်ႇ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇမီးၸုမ်းလႂ် ဢုပ်ႇၵုမ် တူၵ်းလူင်းလႆႈၸႂ်ၵၼ် တႃႇသၢင်ႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ် ၸိုင်ႈမိူင်း လႆႈလီၶိုၼ်းမႃး၊ ၼႂ်းငဝ်းလၢႆး ၸုမ်းၼေႇဝိၼ်း သိမ်းဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်းၼႆႉ ဝၢႆးမီး ပၼ်ႁႃ မၢၼ်ႈ−ၶႄႇ ၼႂ်းတႃႈၵုင်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းယဝ်ႉ၊  ယႃႇဝႃႈ မိူင်းဝၼ်းတူၵ်း ၼင်ႇ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ တေသၢၼ်ၶတ်း၊ ယင်းပၢႆပၼ်ႁႅင်း ၸွႆႈထႅမ် ၸုမ်းၼေႇဝိၼ်းၶဝ်ထႅင်ႈ ၵွပ်ႈဝႃႈ ဢမေႇရိၵၼ်ႇ ၵူဝ်ဝႃႇတ ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ ၸွတ်ႇၽႄႈၵႂၢင်ႈၵႆလိူဝ်ၵဝ်ႇ၊ ႁဵတ်းၼၼ်လႄႈ ၸုမ်းၼေႇဝိၼ်းလႆႈႁႅင်းမိူင်းဝၼ်းတူၵ်းၸွႆႈထႅမ်၊ ၸုမ်းပၵပ ၵေႃႈ မိူင်းၶႄႇ မၵ်းမၼ်ႈပဵၼ် ၸုမ်းၵေႇတႃႇပႃႇတီႇၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ ဢၼ်ၼိုင်ႈသေ ၸွႆႈထႅမ် ႁႅင်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ မၢၵ်ႇမိုဝ်ႉၸိုၼ်းယၢမ်းမႃး တႅၵ်ႇတႅၵ်ႇလႅင်းလႅင်း။  တႃႇဢုပ်ႇၵၢၼ်ငမ်းယဵၼ် ပၢၼ်ၼေႇဝိၼ်း ဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ သုတ်းသဵင်ႈၵႂႃႇ ၼႂ်းၶၢဝ်းယၢမ်းပွတ်းပွတ်း ၽွင်းပီႊ 1963 ၼၼ်ႉပႅတ်ႈ။ ၼေႇဝိၼ်း ဢွၼ်ႁူဝ် ၸိုင်ႈမိူင်း 1962 လိူၼ် March  ထိုင် 1988 လိူၼ် September ၶၢဝ်းတၢင်းႁိုင် 26 ပီႊ။ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းမၢၼ်ႈ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇႁႅင်းၵိုၼ်း ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈတိုၵ်ႉပဵၼ် ၸုမ်းသိုၵ်မၢၼ်ႈ ၸုမ်းလဵဝ် တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။ ဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်းၵေႃႈ ယင်းတိုၵ်ႉယူႇၼႂ်းမိုဝ်း သိုၵ်းမၢၼ်ႈ တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း ပၢၼ်ၼေႇဝိၼ်း ဢွၼ်ႁူဝ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ မႃးလႄႈသင်၊ ပၢၼ် ၸေႃးမွင်ႇ၊ တၢၼ်းသူၺ်ႇ၊ ၶိၼ်ႇၺုၼ်ႉ၊ တဵင်းၸဵင်ႇ၊ မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း တႅၵ်ႇယၢႆႈ ပဵၼ်လၢႆမူႇလၢႆၸုမ်းမႃး၊ ၸုမ်းၼိုင်ႈလႄႈ ၸုမ်းၼိုင်ႈ ၼႂ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵေႃႈ တိုၵ်းၵၼ်ၶိုၼ်း၊ လွင်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၼမ်ႉၵတ်ႉတၢင်းၶႅၼ်ႇ ၸုမ်းသိုၵ်မၢၼ်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇလူဝ်ႇလႆႈထၢင်ႇလဵၵ်ႉ သၢင်းၽႅပ်ႉၶဝ်လႃးလႃး၊ မိူဝ်းၼႃႈမႃးၵေႃႈ ၶဝ်တေသိုပ်ႇၶိုင်လၢႆးၼႆႉၵႂႃႇယူႇ။

ဢၼ်ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်းမႃး ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၸုမ်းဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇ ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ မႃးပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်၊ ၵေႃႉဢွၼ်ႁူဝ်ၼႄတၢင်း တေလႆႈဝႃႈ ပဵၼ် ၸုမ်းၼေႇဝိၼ်း ဢၼ်ဢွၼ်ႁူဝ်ယိုတ်းမိူင်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ပီႊ 1958 (အိမ်စောင့်အစိုးရ)၊ 1962 (တော်လှန်ရေးကောင်စီ အစိုးရ) ၊ 1988   ၸေႃးမွင်ႇ ဢွၼ်ႁူဝ် − ၼေႇဝိၼ်း ၵေႃႉၸိၼႄလၢႆးဝၢင်းၽႅၼ် ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်း −  (နိုင်ငံတော်ငြိမ်ဝပ်ပိပြားမှုတည်ဆောက်‌ရေးအဖွဲ့ – နဝတ)၊ 1992 တၢၼ်းသူၺ်ႇ သိုပ်ႇသိမ်းဢႃႇၼႃႇ ၸေႃးမွင်ႇသေ 1997 ၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းပိၼ်ႇၸိုဝ်ႈ ၶွင်ႇသီႇၸိုင်ႈမိူင်းၵတ်းယဵၼ်မုၼ်းလႅင်း − (နိုင်ငံတော်အေးချမ်းသာယာရေး နှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးကောင်စီ)၊ 2010 ထိုင် 2015 ၼႆႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ လွၼ်ႈၶူဝ်းသိုၵ်း မႃးၼုင်ႈၶူဝ်းၵူၼ်းႁိူၼ်း ပဵၼ်ၽူႈယိပ်းၵမ်ၸိုင်ႈမိူင်း − ဢူးတဵင်းၸဵင်ႇ၊ 2015 – 2020 ၼႆႉ ပၢၼ်ဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ ဢွၼ်ႁူဝ်ယိပ်းၵမ်ၸိုင်ႈမိူင်း  မီးၼႂ်းပၢၼ်ၼႆႉၵူၺ်း ပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတဵမ်တူဝ် လႆႈဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်း ဝႃႈၼႆသေတႃႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ယင်းတိုၵ်ႉပႃးၼႂ်းသၽႃးၼႂ်းၵၢၼ်မိူင်း 25% ယူႇ။ 2021 တေႃႇထိုင်ဝၼ်းၼႆႉတႄႉ ၶိုၼ်းပဵၼ်သိုၵ်းယိပ်းမိူင်း − ၶွင်ႇသီႇၽွင်းငမ်းပွင်ၵၢၼ်ၸိုင်ႈမိူင်း (နိုင်ငံတော်စီမံ အုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီ အစိုးရ)  ၼႆဝႆႉ။ ၼႂ်းၵူႈသိုပ်ႇပၢၼ် ဢၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိပ်းဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်းမႃးၼႆႉ တႃႇသၢင်ႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၸိုင်ႈမိူင်း၊ တႃႇမႄးလီၵၼ်ၶိုၼ်း ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းၼႆ လႆႈႁၼ်မႃး မီးမႃးၵေႃႈ ဢမ်ႇႁၼ် ၽေႃႇၼမ်ႉၼႄတူဝ်လႆႈဢီႈသင်လူင်လၢင်။ လိူဝ်သေဢဝ်လွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၼႃႈ၊ ႁဵတ်းလွင်ႈႁဵတ်းတၢင်းသေ ၸၵ်းၽႄၽႃႇတတ်းၵၼ်။

ၸေႃးမွင်ႇ ဢွၼ်ႁူဝ် သိမ်းဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်း 1988 ယဝ်ႉၵေႃႈ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇႁိုင် 1989 မီးၵၢၼ်ဢုပ်ႇၵုမ်ၼႂ်းၵႄႈၵၢင် ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ လၢႆမူႇလၢႆၸုမ်း ပဵၼ် ၼႃႈလိၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်း ၼႆၶိုၼ်ႈမႃး။ 1989 လိူၼ် March 12 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၸုမ်းၵဝ်ႈၵၢင်ႉ လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတႅၵ်ႇဢွၵ်ႇတႂ်ႈ ပၵပ သေပဵၼ်မႃး ၼႃႈလိၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်း မၢႆ− 1 ၽွတ်ႈတင်ႈၶိုၼ်ႈမႃး ပဵၼ် MNDAA ၊ 1989 လိူၼ် April 17 ဝၼ်းသမ်ႉ ၸုမ်းဝ လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတႂ်ႈ ပၵပ သေ ပဵၼ်မႃး ၼႃႈလိၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်း မၢႆ− 2 ၽွတ်ႈတင်ႈၶိုၼ်ႈမႃး ပႃႇတီႇမိူင်းဝၽွမ်ႉႁူမ်ႈ/တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းဝၽွမ်ႉႁူမ်ႈ (UWSP/UWSA)၊ ၼႂ်းပီႊ 1989 ၼႆၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ ၸဝ်ႈသိူဝ်ထႅၼ်ႈ ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ ပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး/ တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး  ဢွၼ်ႁူဝ်ဢုပ်ႇတင်း သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၼဝတ သေ ပဵၼ်မႃး ၼႃႈလိၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်း မၢႆ−3 လႄႈ ၸဝ်ႈၸၢႆးလိုၼ်း ဢွၼ်ႁူဝ် ၶွတ်ႇတင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းဢူၺ်းလီတီႇမူဝ်ႇၶရေႇသီႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ (NDAA)  ဢၼ်ႁွင်ႉငၢႆႈငၢႆႈ ႁူႉၵၼ်ဝႃႈ ၸုမ်းမိူင်းလႃး သေ ပဵၼ်မႃးၼႃႈလိၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်း မၢႆ− 4 ၊ 1991 လိူၼ် January 24 ဝၼ်း ဢၼ်ဢူးမထူးၼေႃႇ တပ်ႉၸုမ်း4 ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းၶၢင် KIA ၊ ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇတင်ႈပဵၼ် တပ်ႉၵႅတ်ႇၶႄတႃႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶၢင်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ  (ကချင်တိုင်းရင်းသားများ တိုးတက်ရေးနှင့် လုံခြုံ‌ရေးတပ်- KDA) ၼႃႈလိၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်း မၢႆ− 5   …… ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်လွၵ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ တိုတ်ႉၸၼ် တႃႇယိပ်းၵမ်ဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်း လုၵ်ႈၼႆႉမႃး ၶၢဝ်းႁိုင် မိူၼ်ၵၼ်။

ဝၢႆးၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈလၵ်းမိူင်း 2008 ယဝ်ႉၵေႃႈ သိုၵ်မၢၼ်ႈမီးလွင်ႈ မိပ်ႇငႅၼ်းၸုမ်းၸိူဝ်းၼင်ႇလၢတ်ႈမႃး ပႃႈၼိူဝ်ၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈလၢႆႈၶၢႆႉပဵၼ် ၸုမ်းတပ်ႉပႂ်ႉလႅၼ်လိၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ပဵၼ်ၸုမ်းပျီႇတုၸိတ်ႉ ၸွမ်းလၵ်းမိူင်း 2008 မီးၼၼ်ႉ။ ၼႃႈလိၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်း မၢႆ−1 MNDAA ထုၵ်ႇသိုၵ်မၢၼ်ႈ ၶဝ်ႈႁုပ်ႈတိုၵ်း ပီႊ 2009 ၼႂ်းၵႄႈ ၸုမ်းၵဝ်ႈၵၢင်ႉၼင်ႇၵၼ် မီးပၼ်ႁႃၽၢႆႇၼႂ်းတပ်ႉ၊ ၼႃႈလိၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်း မၢႆ−3  SSPP/SSA ဢၼ်မီး 3 တပ်ႉၸုမ်းၼၼ်ႉ 2 တပ်ႉ လႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ် ပီႇတုၸိတ်ႉၵႂႃႇ၊ ၼႃႈလိၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်းမၢႆ−5 လႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ် ပီႇတုၸိတ်ႉၵွင်းၶႃး ၼႆမႃး၊ ၼႃႈလိၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်း ဢၼ်ၵိုတ်းလႄႈ တိုၵ်ႉႁိူဝ်ႈႁိူင်းၼႆႉ ၵိုတ်း မၢႆ−2  (ဝ) လႄႈ မၢႆ − 4 (မိူင်းလႃး) ၵူၺ်း။

လိူၵ်ႈတင်ႈ ပီႊ 2010 ယဝ်ႉၵေႃႈ မီးလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵူၼ်းမိူင်းလိူၵ်ႈၶိုၼ်ႈမႃးယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၸွမ်ၸိုင်ႈ ဢူးတဵင်းၸဵင်ႇ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇယိုၼ်းမိုဝ်းႁႃ ၵူႈၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ တႃႇၶိုၼ်းမႄးလီၵၼ်ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းလႄႈ ၵေႃႇသၢင်ႈၸိုင်ႈမိူင်းၵတ်းယဵၼ် မိူဝ်ႈပီႊ 2011 လိူၼ် August 15 ဝၼ်း။ ၸုမ်းဢၼ်ၵိုတ်းသိုၵ်းမႃးဢွၼ်တၢင်း ၼႂ်းပီႊ 1989 ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢၼ်မႃးၶဝ်ႈဢုပ်ႇၶိုၼ်းၵေႃႈမီး၊ ၸုမ်းဢမ်ႇယၢမ်းဢုပ်ႇၵၼ်သေပွၵ်ႈ မိူၼ်ၼင်ႇ ၶွင်ႇသီႇဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆးၵေႃႈ ၶဝ်ႈဢုပ်ႇၸွမ်းၵေႃႈမီး၊ တေႃႇထိုင်မီးမႃး ႁူမ်ႈၵၼ်ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈ လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆၵိုတ်းတိုၵ်းၸိုင်ႈမိူင်းပတ်းပိုၼ်ႉ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် (NCA) ၼႆမႃး၊ ၵူၺ်းၵႃႈၼႂ်းဢၼ်လူင်းလၢႆး မိုဝ်း NCA ၼႆႉ လၢႆၽၢႆႇထတ်းႁၼ်ဝႃႈ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈပႃးၼမ်၊ ၸုမ်းဢဵၼ် ႁႅင်းယႂ်ႇ မိူၼ်ၼင်ႇ ၸုမ်းဝ၊ ၸုမ်းၶၢင်၊ ၵူဝ်းၵၢင်ႉ၊ မိူင်းလႃး၊ ပလွင်ႈ၊ ရၶႅင်ႇ ၼႆႉ ဢမ်ႇလူင်းလၢႆးမိုဝ်း မၼ်းၼႄဝႃႈ ၵၢၼ်ၽေႃႇၼမ်ႉၼႄတူဝ် တႃႇႁႂ်ႈၸိုင်ႈမိူင်းၵတ်းယဵၼ်ၼႆႉ ဢမ်ႇပႆႇငၢႆႈငၢႆႈ၊ ဢၼ်ႁၢင်ႈႁၢႆႉလိူဝ်ၼႆႉသမ်ႉ ဝၢၼ်ႈမိူင်းဢမ်ႇၵတ်းယဵၼ်ၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ၼိုင်ႈၶႅၼ်းယုင်ႈယၢင်ႈမႃးၼႆႉ ပဵၼ်ဝၢႆးသိုၵ်းမၢၼ်ႈသိမ်းဢႃႇၼႃႇ ပီႊ 2021 လိူၼ် February 1 ဝၼ်း၊ ပၼ်ႁႃလူင်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆႉ ၼိုင်ႈၶႅၼ်းႁၢင်ႈႁၢႆႉမႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇ၊ ၸုမ်းသိုၵ်းၵႅတ်ႇၶႄ ၵူၼ်းမိူင်း (PDF)  ၵေႃႈႁိူင်းမႃး လုၵ်ႉတီႈ ဢဝ်ၵွင်ႈယၢမ်း ဢမ်ႇၼၼ် ၵွင်ႈဢၼ်ႁဵတ်းဢဝ်ႁင်းၵူၺ်းတိုၵ်းယိုဝ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ပဵၼ်မႃး ၵွင်ႈမၢၵ်ႇ၊ ၵွင်ႈၸၢၵ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉသေ တိုၵ်းယိုဝ်းၵၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းမႃး၊ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇပေႉလႆႈၸွမ်းၼႃႈလိၼ်လႄႈ ထိုင်တီႈဢဝ်ႁိူဝ်းမိၼ်တိုၵ်းၸွႆႈ ၸိူဝ်းၼႆႉၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈမႃးၵူႈဝၼ်း။ ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ၸႄႈဝဵင်းတင်းမူတ်းမီး 330 ၸေႈဝဵင်း၊ ဢၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ်ၵုမ်းၵမ်လႆႈတေႉၼၼ်ႉ မွၵ်ႈၶိုင်ႈပၢႆၵူၺ်းလႄႈ ၼႂ်းၸေႈဝဵင်းဢၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၵုမ်းၵမ်ဝႆႉ ယင်းမီးထႅင်ႈ။ ပွင်ႇဝႃႈ ၵၢၼ်ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်းပွၵ်ႈၼႆႉ  မီးမႃးၶၢဝ်းတၢင်း 2 ပီႊပၢႆယဝ်ႉ ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ၵတ်းယဵၼ်၊ တႃႇမႄးလီၵၼ်ၶိုၼ်းၼႂ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၼၼ်ႉ မိူၼ်တင်း ဢဝ်ၼမ်ႉထွၵ်ႇၼႂ်းသၢႆးၵူၺ်း။

ၵၢၼ်ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇပွၵ်ႈၼႆႉ မိူင်းမၢၼ်ႈထုင်ႉပဵင်း  − မၵူၺ်း၊ ၸႄႈၵႅင်း၊ တႃႈၵုင်ႈ၊ ပႃႇၵိူဝ်ႇ (ပၵူဝ်း) ၊ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ၊ မိူင်းၶျၢင်း၊ မိူင်းၶၢင်၊ မိူင်းယၢင်းၽိူၵ်ႇ၊ မိူင်းယၢင်းလႅင်၊ တၼၢဝ်းသီ (တၼိၼ်းတႃႇယီႇ) ၸိူဝ်းၼႆႉ မီးပၢင်တိုၵ်းၵၼ်ၶႂ်ႈဝႃႈၵူႈဝၼ်း၊ ဢၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈဢဝ်ၾႆးၽဝ်ဝၢၼ်ႈ ၸွမ်းပိုၼ်ႉတီႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်ၼၼ်ႉ Data For Myanmar (ပီႊ 2023 လိူၼ် February 10 ဝၼ်း ) ပိုၼ်ဢွၵ်ႇၼႄဝႆႉ ႁိူၼ်းထုၵ်ႇၾႆးၽဝ် − 55,484 လင်ၶႃး (ၶေႃႈမုၼ်းလိုၼ်းသုတ်း ပီႊ 2023 လိူၼ် January 31 ဝၼ်း)၊ ၼႂ်းတိူင်းၸႄႈၵႅင်း ထုၵ်ႇၾႆးၽဝ်ၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈ မီးထိုင် − 43,292 လင်ၶႃး ၼႆယဝ်ႉ။ ပၢင်တိုၵ်းၸုမ်း PDF လႄႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ၊ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ လႄႈ ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းယိပ်းၵွင်ႈၼႆႉ တေယိုတ်ႈယၢဝ်းထိုင်ၵႃႈႁိုဝ်ၼႆ ၽႂ်ၵေႃႈဢမ်ႇလၢမ်းၶၢတ်ႈလႆႈတေႉတေႉ။ တင်းၽၢႆႇၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၶႂ်ႈႁဵတ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ၼႂ်းပီႊ 2023 မွၵ်ႈလိူၼ် November  ၼႆႉသေ ၽၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈငဝ်း NUG  ၵေႃႈဝႃႈ ပဵၼ်ပီႊလမ်ႇလွင်ႈ တႃႇၵၢၼ်တိုၵ်းတေႃးၵၼ်ၼႆယဝ်ႉ။ တႃႇပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ပီႊ 2023 ၼႆႉ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း မၢင်ပိုၼ်ႉတီႈ ဢမ်ႇပၼ်ၶႂၢင်ႉတႃႇႁဵတ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ၊ တိုၼ်းသၢၼ်ၶတ်းဝႆႉ ၵေႃႈမီး၊ ပေႃးၸိူင်ႉၼၼ် ဢၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ပၢဝ်ႇၵႂၢမ်းၶၢၼ် တႃႇပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ပီႊ 2023 ၼႆႉ တေပဵၼ်လႆႈမွၵ်ႈၵႃႈႁိုဝ်ၼႆ ထုၵ်ႇလႆႈပၵ်းတႃတူၺ်းၸွမ်းယူႇယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႄႈၼႆႉ ၼင်ႇႁိုဝ် သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ပိူင်ပၼ်ၶႂၢင်ႉယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ တႃႇၵႅတ်ႇၶႄတူဝ်ၵဝ်ႇ၊ တႃႇပဵၼ်ႁႅင်းၵမ်ႉၸွႆႈ ၽၢႆႇဢုပ်ႉပိူင်ႇသိုၵ်း ၶဝ်ၼႆသေ လွင်ႈၼႆႉ လၢႆၽၢႆႇလၢမ်းၶၢတ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်လွၵ်းလၢႆး ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းဢၼ်ၵမ်ႉထႅမ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ မီးသုၼ်ႇယိပ်းၵွင်ႈလႆႈပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် မိူၼ်ၼင်ႇ ၸုမ်းပိဝ်ႇၸေႃးထီး၊ ၽၢႆႇဢုပ်ႉပိူင်ႇ။  မိူၼ်တင်းထႅင်ႈႁႅင်း ဝၢၼ်ႈမိူင်းယုင်ႈယၢင်ႈၼႆၵေႃႈဝႃႈ။  ထႅင်ႈၽၢႆႇၼိုင်ႈ ဢၼ်ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ် ထႅမ်ႁႅင်းတိုၵ်းတၢင်းၵၢင်ႁၢဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ တိူဝ်းႁဵတ်းသၢင်ႈမႃး ၵူႈတီႈတီႈ၊ ဢမ်ႇဝႃႈတီႈလႂ် ပေႃးဝႃႈပၢင်တိုၵ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼႆ ၶဝ်တေသူင်ႇႁိူဝ်းမိၼ်တိုၵ်း ၸွႆႈယိုဝ်းၵမ်းလဵဝ်။ လႆႈႁူႉဝႃႈ ၶၢဝ်းတၢင်း 2 ပီႊၼႆႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၸႂ်ႉႁိူဝ်းမိၼ် ၸွႆႈတိုၵ်း မီး 650 ပွၵ်ႈပၢႆ ၼႆယဝ်ႉ။ လၢႆးႁဵတ်းထိူဝ်ၶေႃးၵႆႇၼႄလိင်းသမ်ႉ ဢၼ် ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ် ဢဝ်ႁိူဝ်းမိၼ် ပွႆႇမၢၵ်ႇသႂ်ႇတီႈ ဢၼမ်ႉပႃႇ၊ ၽႃၵၢၼ်ႉ၊ မိူဝ်ႈၶမ်ႈဝၼ်းထီႉ 23 October 2022 ၊ ၽွင်းႁဵတ်းပွႆး ၶုၵ်းၶွပ်ႈ ၵေႃႇတၢင်ႈ မုၵ်ႉၸုမ်းၶၢင် (KIO) ၊  ၵူၼ်းမိူင်း ၵူၼ်းသိုၵ်းၶၢင် တၢႆထင်တီႈ 80 ၵေႃႉပၢႆ ၼႆယဝ်ႉ၊ လွၵ်းလၢႆးၼႆႉ ႁဵတ်းၼႄၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၵူႈၸုမ်း၊ သင်ဝႃႈ မီးသဵၼ်ႈမၢႆလမ်တင်း ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၼႆယူႇ။  ၼႂ်းႁူဝ်လိူၼ် February ၼႆႉ ၵေႃႉဢွၼ်ႁူဝ် ၸီႉသင်ႇၼႂ်းၵၢၼ်ယိုဝ်းတင်းၵၢင်ႁၢဝ် ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင်တဵင်းထူး ၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉပဵၼ် ၵႅမ်ၸွမ်ႁၢၼ်သေ လႆႈၶၢႆႉတပ်ႉမႃးယူႇတီႈမိူင်းၶၢင် မျိတ်ႉၵျီးၼႃး (ၸေႊၼႃး) ဝႃႈၼႆ။ ႁဵတ်းႁႂ်ႈႁၼ်ၸႅင်ႈလႅင်းဝႃႈ ပၢင်တိုၵ်းၼႆၼၼ်ႉ ၽႂ်မီးၶိူင်ႈယိပ်းသင် ၸႂ်ႉတိုဝ်းမိူဝ်ႈၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈယဝ်ႉ လူဝ်ႇပဵၼ်ၽၢႆႇပေႉၵူၺ်း တေလႆႈၼပ်ႉသၢင်ႈ ၼင်ႇၼႆ။

မိူင်းတႆး ပဵၼ်ႁႅင်းၾႆး ၵၢၼ်ငမ်းယဵၼ် ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်

မိူင်းတႆးႁဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်မီးၽႅၼ်ႇလိၼ် ၵႂၢင်ႈယႂ်ႇလိူဝ်တၢင်ႇမိူင်း ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈၼႆႉ။ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼမ်၊ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၵေႃႈၼမ်၊ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းလဵဝ် မီးၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈလၢႆၸုမ်းသေ ပဵၼ်ၽႅၼ်ႇလိၼ်သိုၵ်းမႃး တႄႇၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ်ႈမိူင်းတႆးမႃး ၸဵမ် 1950 ပၢႆ တေႃႇထိုင် 2023 ၼႆႉ၊ ၶၢဝ်းတၢင်း 70 ပီႊပၢႆ ၼႂ်းမိူင်းတႆး ပဵၼ်ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵႂႃႇသဵင်ႈ။ ပၢၼ် ၼဝတ ၼၼ်ႉ မိူင်းတႆး ပွတ်းၸၢၼ်း လႄႈ ပွတ်းၵၢင်ၼႆႉ ထူပ်းၽေးပၢင်တိုၵ်းယႂ်ႇလူင်လႄႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၽႅၼ် တႅပ်း 4 တႅပ်း (တႅပ်းၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်၊ တႅပ်းၵၢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇ၊ တႅပ်းၶၢဝ်ႇငၢဝ်း၊ တႅပ်းဢဵၼ်ႁႅင်းၵူၼ်း ႁေႃႈလိုပ်ႈၶၢႆႉပၢႆႈ ဢဝ်တၢႆ)၊ ပၢၼ်ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၼၸၵ ၼႆႉသမ်ႉ မိူင်းတႆးပွတ်း ႁွင်ႇ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၽၢၼ်ႇသႂၢင်း ပၢင်တိုၵ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း (ဢဝ်ႁူဝ်တႆးပတ်ႉၵၼ်ပႃး)၊ တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ် ပေႃးဝႃႈမိူင်တႆးပွတ်းႁွင်ႇၼႆ ပၢင်တိုၵ်းၼႆႉ ယူႇယူႇတိုၵ်ႉမီး တိုၵ်ႉပဵၼ်၊ ၸင်ႇဝႃႈ ပၢင်တိုၵ်းသိုၵ်းသိူဝ်ၼႆႉ ယဵၼ်တၢင်းၼိုင်ႈ ပဵၼ်တၢင်းၼိုင်ႈ၊ ဢႃႇၼႃႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ ယိုတ်ႈယၢဝ်းမႃးလႆႈ တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။

ဢဝ်သၽေႃးတြႃးပၢႆးဝူၼ်ႉဝႃႈတႄႉ ပေႃးၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းယိပ်းၵွင်ႈ ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး ႁူမ်ႈၵၼ်သေ တိုၵ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆ မၼ်းတိုၼ်းပေႉ ၽႂ်ၽႂ်ၵေႃႈယုမ်ႇယမ်ၸိူင်ႉၼႆ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵၢၼ်ထူပ်းမိုဝ်း တႃႇတေႁဵတ်းၼႆႉသမ်ႉ ပႃႇသႅၼ်ႉမၼ်းဢေႇၼႃႇ။ မီးဢႃႇၼႃႇ ၼႃႈတီႈပူၵ်းပွင်တူဝ်ၵဝ်ႇ၊ မီးသုၼ်ႇၵႃႉၶၢႆပၢႆးမၢၵ်ႈမီးတူဝ်ၵဝ်ႇ၊ မီးသုၼ်ႇတႅပ်းတတ်းႁဵတ်းသၢင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈဝႆႉ ပဵၼ်ပွတ်းပဵၼ်တွၼ်ႈယဝ်ႉလႄႈ တႃႇတေၸုၼ်ႉပႅတ်ႈလွင်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ တေမႃးၶၢမ်ႇယၢပ်ႇတုၵ်ႉယၢၵ်ႈၸွမ်းၵၼ် ပဵၼ်ၸုမ်းပဵၼ်သိူင်းၼႆ တေဢမ်ႇမီး ၽႂ်ပဵၼ်လႆႈယဝ်ႉ၊ ပေႃးဝႃႈ တီႈၼွၼ်းၼႃ ၽႃႁူမ်ႇဢုၼ်ႇ မီးၸေးၸိမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈ ၼင်ႇၵႃႈဝႃႈယဝ်ႉတႄႉ ၵၢၼ်သိုၵ်းလိူတ်ႇမႆႈလူင်ၼၼ်ႉ ၽႂ်ၵေႃႈ တေဢမ်ႇပေႃးမုင်ႈမွင်းၶႂ်ႈပဵၼ်ၶႂ်ႈၺႃးယဝ်ႉ။ သင်ဝႃႈ ၼႂ်းၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းယိပ်းၵွင်ႈၼမ်ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ တူင်ႉၼိုင်ၵၢၼ်သိုၵ်း ႁူမ်ႈၵၼ်ႁၢဝ်းႁႅင်းၵေႃႈ တေၶွၼ်းယွၼ်ႈထိုင် မိူင်းမၢၼ်ႈပတ်းပိုၼ်ႉၵွၼ်ႇႁိုဝ်ၼႆ ပဵၼ်တၢင်းလီၶႆႈၸႂ်ဝႆႉယူႇ၊ ယွၼ်ႉဝႃႈ ဢဵၼ်ႁႅင်းသိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၼႆႉ မၼ်းၼမ်လိူဝ်တၢင်ႇၸႄႈမိူင်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပွႆးတိုၵ်းဢမ်ႇယဵၼ် ငမ်းယဵၼ်ဢမ်ႇပဵၼ်

ပၢင်တိုၵ်း ဢၼ်ပဵၼ်ယူႇမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်သိုၵ်းၼႂ်းမိူင်း ၼႆၵေႃႈဝႃႈ။ ၸုမ်း PDF ဢၼ်မီးဢႃႇယု ၵၢၼ်တိုၵ်းပႆႇႁိုင်ၼႆႉ ဢိင်ၼိူဝ်ၼမ်ႉၸႂ်ႁၢဝ်ႈႁၢၼ်ၶဝ်လႄႈ တိုၵ်းတင်း သိုၵ်းၼၸၵ လူၺ်ႈ ၵွင်ႈၵၢင်ႇ ဢၼ်ၶဝ်ၶိုင်ပွင်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ႁင်းၵူၺ်းၼၼ်ႉ တိုၵ်းမႃး၊ မိူဝ်ႈလဵဝ် ႁၼ်ၸွမ်းၼႂ်းၶၢဝ်ႇ လႄႈသင်၊ ႁၼ်ၸွမ်းၶလိပ်ႉဝီႇတီႇဢူဝ်ႇ ဢၼ်ၶဝ်မူၵ်းတိုၵ်း လူတ်ႉၵႃးၼၸၵ ၼၼ်ႉလႄႈသင်  မိူဝ်ႈလဵဝ် ပဵၼ်ၵွင်ႈမၢၵ်ႇ ဢၼ်လုၵ်ႉၼွၵ်ႈမိူင်းမႃး၊ သိုၵ်းၼၸၵ ၺႃးၼမ် တၢႆၼမ်၊ သိုၵ်းၼၸၵ ႁဵတ်းတႅပ်း4 တႅပ်း ပွတ်းမီး ပၢင်တိုၵ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းပၢႆႈ ႁၢမ်းႁိူၼ်းယေး ၼပ်ႉႁူဝ်မိုၼ်ႇ ႁူဝ်သႅၼ်လႄႈ မီးၵူၼ်းပၢႆႈၽေး တိူဝ်းၶိုၼ်ႈမႃး 2 လၢၼ်ႉပၢႆ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 2 ပီႊ ၼၸၵ ယိုတ်းဢႃႇၼႃႇ ဝႃႈၼႆ။

ပေႃးဝႃႈ တပ်ႉၵႅတ်ႇၶႄၵူၼ်းမိူင်းၶဝ် မီးၸုမ်းၵမ်ႉၸွႆႈ ၵွင်ႈၵၢင်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈၼႆ တႃႇသိုၵ်းၼၸၵ ၶဝ်တေၵုမ်းၵမ်ၶၢဝ်းယၢဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ယၢပ်ႇလႄႈ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် မီးၸုမ်းယိပ်းဢႃႇၼႃႇ ပဵၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵႂႃႇ 2 တွၼ်ႈ လႄႈ ပဵၼ်မႃး မိူင်းမၢၼ်ႈ ပွတ်းတႂ်ႈ ပွတ်းၼိူဝ် ဢိၵ်ႇ မိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈသၼ်လွႆ ၼင်ႇပၢၼ်မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းသိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉႁိုဝ်ၼႆ လွမ်ၸၢမ်းဝူၼ်ႉၾၼ် ၼင်ႇၼႆ။

ပၢႆၵမ် − ၼမ်ႉလၢဝ်း

18 / 02 / 2023 (Time – 12:07 PM)

*** ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉလႄႈတၢင်းႁၼ်ထိုင်သုၼ်ႇတူဝ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၵူၺ်း ဢမ်ႇၸႂ်ႈ​​ၶေႃႈၶၢၼ်ပၢၵ်ႇ တႆးလွတ်ႈလႅဝ်း။

တီႈဢိင် − https://yktnews.com/2023/02

နိုင်ငံတော်စီမံအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီအား ပြင်ဆင်ဖွဲ့စည်း

စစ်ကောင်စီရဲ့ စစ်အုပ်ချုပ်ရေး (Martial Law) အမိန့်ထုတ်ပြန်ချက်များနှင့် ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်း

https://www.rfa.org/burmese/program_2/burned-over-55-thousand-houses-

02112023044601.html

https://my.wikipedia.org/wiki/

https://www.bbc.com/burmese/articles/c257p44ge3no