လွင်ႈၶဵင်ႇတႃႉၵူၼ်းၼုမ်ႇယိင်းၸၢႆးတႆး ၼႂ်းၵၢပ်ႈယၢမ်းလဵဝ်

ဢိင်ၼိူဝ်ၵၢပ်ႈပၢၼ်ငဝ်းလၢႆးမိူင်းႁိမ်းႁွမ်း လႅၵ်ႈလၢႆႈၶိုတ်းၵၢပ်ႈမႃးၵေႃႈပိူင်ၼိုင်ႈ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ယွၼ်ႉၵၢပ်ႈပၢၼ်လုမ်ႈၾႃႉ လႅၵ်ႈလၢႆႈၶိုတ်းၵၢပ်ႈမႃးလႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းၼုမ်ႇလႅၵ်ႈလၢႆႈမႃးၸွမ်းတင်းၼမ်၊ ၵူၼ်းၼုမ်ႇၸိူဝ်းဢၼ်ဢမ်ႇဝႆႉၵႃႈၶၼ်တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈလူႉယွၼ်ႉၵၢပ်ႈပၢၼ်ဝၢၼ်ႈမိူင်းၶိုတ်းၵၢပ်ႈၼႆႉတင်းၼမ်ယူႇယဝ်ႉ။

တႃႇတေပဵၼ်ၽူႈပူၵ်းပွင်ဝၢၼ်ႈမိူင်းမိူဝ်းၼႃႈ ႁႂ်ႈပေႃးၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၶိုတ်းၸၼ်ႉၼၼ်ႉ ဢိင်ၼိူဝ်ဢဵၼ်ႁႅင်းၵူၼ်းၼုမ်ႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉယူႇ မွၵ်ႈ 65% ၼႆ လႅပ်ႈတေဢမ်ႇၽိတ်း ၵူၺ်းၵႃႈလွင်ႈၶဵင်ႇတႃႉၵူၼ်းၼုမ်ႇ လႄႈၽေးၶဵၼ်ဢၼ်ႁဵတ်းႁၢႆႉၵူၼ်းၼုမ်ႇ တႃႇတေဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈဢဵၼ်ႁႅင်းဝၢၼ်ႈမိူင်းၼၼ်ႉမီးတင်းၼမ်။ တႃႇၵူၼ်းၼုမ်ႇပေႃးတေတေႃႇသူႈ လတ်းပူၼ်ႉလႆႈ လွင်ႈၶဵင်ႇတႃႉလူင်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈဢမ်ႇငၢႆႈ။ ၵွပ်ႈတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈ လွင်ႈၶဵင်ႇတႃႉၵူၼ်းၼုမ်ႇၼၼ်ႉ ယၢမ်ႈလႆႈထူပ်းမႃးတင်းၼမ်ယူႇ တႃႇတေၶၢမ်ႈပူၼ်ႉလႆႈၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၶတ်းႁႅင်းတူဝ်ႁႅင်းၸႂ် တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈမႃးယဝ်ႉ။

ၵူၼ်းၼုမ်ႇမိူဝ်ႈပူၼ်ႉလႄႈဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ လႆႈထူပ်းဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် သင်တေဢဝ်ငဝ်းလၢႆးမိူင်းတႆးႁဝ်းဝႃႈၵေႃႈ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးမွၵ်ႈ 15 ပီႊၼႆႉ ယွၼ်ႉလွင်ႈၶိုတ်းၵၢပ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းႁိမ်းႁွမ်း ပႆႇပေႃးၸိုမ်းၶဝ်ႈထိုင်မိူင်းႁဝ်းလႄႈႁိုဝ် တေလႆႈဝႃႈၵူၼ်းၼုမ်ႇမိူင်းႁဝ်း ယင်းပႆႇမီးလွင်ႈၶဵင်ႇတႃႉၼမ်ၵႃႈႁိုဝ် မိူဝ်ႈယၢမ်းၼင်ႇၼၼ် ၼွၵ်ႈသေလွင်ႈယႃႈမဝ်းၵမ်ယဝ်ႉ ဢၼ်ပၼ်ၽေးတေႃႇၵူၼ်းၼုမ်ႇ ဢမ်ႇပေႃးလႆႈႁၼ်ၽေးၶဵၼ်သင်တႄႉတႄႉ သင်တေတႅၵ်ႈၼိူင်းတင်းၵူၼ်းၼုမ်ႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉၸိုင် တေလႆႈဝႃႈၵႂႃႇၵၼ်ႁႅင်းယူႇ။

လွင်ႈၶဵင်ႇတႃႉၵူၼ်းၼုမ်ႇ  လႄႈၽေးၶဵၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ သမ်ႉမီးသင်လၢႆလၢႆ

1. ၽေးၶဵၼ်ယႃႈမဝ်းၵမ်

ၼႂ်းဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ယႃႈမဝ်းၵမ်ယိုင်ႈၶႅၼ်းလိူင်ႇၼမ်သေမိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး ၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ယင်းမီၸေးမီးၸွတ်ႇ ၶိုတ်းၵၢပ်ႈလိူဝ်မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉတႄႉတႄႉ၊ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ မီးယႃႈမဝ်းၵမ်ဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းလူၺ်ႈသူႇၵိၼ်ဢိုၼ်ၵိၼ် မိူၼ်ၼင်ႇ ယႃႈမ Amphetamine ၊ ယႃႈလမ် Opium ၸိူဝ်းၼႆႉၵူၺ်း၊ ၵၢပ်ႈမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉသမ်ႉ ယႃႈမဝ်းၵမ်ဢၼ်ဢွၵ်ႇမႂ်ႇဢၼ်ပဵၼ်ၵွၼ်ႈ၊ ပဵၼ်မဵတ်ႉ၊ ပဵၼ်ၽွင်၊ ပဵၼ်ၼမ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၼပ်ႉၸိုဝ်ႈမၼ်းပေႃးဢမ်ႇလႆႈ လၢႆးၸႂ်ႉတိုဝ်းၵေႃႈတိူဝ်းၼမ်လိူဝ်မိူဝ်ႈပူၼ်ႉ ဢမ်ႇဝႃႈတေပဵၼ် သူႇၵိၼ်၊ ဢိုၼ်ၵိၼ်၊ သမ်းၶဝ်ႈၼႂ်းသဵၼ်ႈလိူတ်ႈ၊ သမ်းၶဝ်ႈၸွမ်းတူဝ်ၸွမ်းၶိင်း၊ သုတ်ႇဢၢႆႁႂ်ႈမဝ်းမိင်း လိုမ်းႁၢင်ႈလိုမ်းတူဝ်လႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၽေးၶဵၼ်လူင်ပုၼ်ႈတႃႇဝၢၼ်ႈမိူင်း လႄႈၵူၼ်းၼုမ်ႇၵူၼ်းၵမ်ႁဝ်း ႁႅင်းတႄႉတႄႉ။

2. မိူင်းၽီ ႁိုဝ် လၢၼ်ႉၾႆးၶွင်ႇၾႆးလႅင်

ပေႃးလၢတ်ႈၸိုဝ်ႈ လၢၼ်ႉၾႆးၶွင်ႇၾႆးလႅင်ၼႆ ၵူၼ်းၼုမ်ႇႁူဝ်ပၢၵ်ႇလႂ်ၵဝ်ႈသိပ်း 90% တိုၼ်းႁူႉၸၵ်းပွင်ႇၸႂ်ၵၼ်မူတ်း တီႈၵူၼ်းၼုမ်ႇမေႃၵိၼ်လဝ်ႈ မေႃသူႇသမ်းယႃႈမဝ်းၵမ်ၵေႃႈပဵၼ်တီႈၼႆႈ  တီႈၼၢင်းယိင်း သၢဝ်ဢွၼ်ႇသၢဝ်ဢိတ်း သုမ်းၸၢတ်ႈသုမ်းပၢၼ်ၶဝ်ၵေႃႈ ၵမ်ႈၼမ်ပဵၼ်တီႈၼႆႈ ၵွပ်ႈမၼ်းပဵၼ်တီႈၵူၼ်းၼုမ်ႇၶဝ် ၵႂႃႇၵျေႃႇၵႂႃႇမူၼ်ႈ ထိုင်တီႈပေႃးလိုမ်းပႅတ်ႈၵူႈၸိူဝ်ႉၵူႈလွင်ႈလႄႈ ၵမ်ႈၽွင်ႈယင်းတၢင်ႇၸိုဝ်ႈမၼ်းဝႃႈ “မိူင်းၽီ” ၼႆလူးၵွၼ်ႇ၊ လွင်ႈၼႆႈၵေႃႈ တုမ်ႉတိူဝ်ႉတေႃႇ ပၢႆးတူဝ်ပၢႆးၸႂ် ၵူၼ်းၼုမ်ႇႁႅင်းတႄႉ ၵူၼ်းၼုမ်ႇယိင်းသၢဝ်မၢင်ၸိူဝ်း ယင်းဢဝ်တူဝ်ၶဝ်ႈလႅၵ်ႈငိုၼ်း (ႁႃငိုၼ်းတၢင်းလတ်း) ၵေႃႈမီး၊ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းၼႆႉ ၼႂ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈ လၢၼ်ႉ KTV (လၢၼ်ႉၵႃႊရႃႊဢူဝ်ႊၵေႇ)၊ လၢၼ်ႉၽၢပ်ႇ၊ လၢၼ်ႉပႃး တႄႇၵႂႃႉၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇတွၼ်ႉယၢမ်ႈႁၼ်။ ယၢမ်းလဵဝ်ၸိုင် ဝဵင်းလႂ်ၵူၼ်းၵိုၼ်းၵေႃႈ တိုၼ်းပႃးလွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ ၼႂ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၸိူဝ်းတိတ်းလွင်ႈသူႇသမ်းယႃႈမဝ်းၵမ် ၼၼ်ႉ တႃႇႁူဝ်ပၢၵ်ႇႁူၵ်းသိပ်းႁႃႈ 65% ၼႆႉ တိုၼ်းၸပ်းတီႈလၢၼ်ႉမိူင်းၽီႁိုဝ် လၢၼ်ႉၾႆးၶွင်ႇလႅင်ၼႆယဝ်ႉ ထႅင်ႈႁူဝ်ပၢၵ်ႇသၢမ်သိပ်းႁႃႈ 35%  သမ်ႉ တေပႃးလူၺ်ႈတၢင်ႇတီႈယူႇ။

3. ပၢင်တေႃႇပၢင်လွင်း

ပၢင်တေႃႇပၢင်လွင်းၼႆၼၼ်ႉ မၢႆထိုင်လွင်ႈတေႃႇလွင်းၵူႈတီႈ ပႃးၸဵမ်ၼိူဝ်ဢွၼ်ႊလၢႆး Online ၸိူဝ်းၼႆႉ ပၼ်ႁႃလူင်ဢၼ်ၼႆႉၵေႃႈ တုမ်ႉတိူဝ်ႉၼိူဝ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇႁဝ်းၼမ်တႄႉ မၼ်းႁဵတ်းႁႂ်ႈၵွတ်းၽၢၼ်ယွၼ်ႉ ၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ၵူၼ်းၸိူဝ်းမီးယိၼ်ႉတေႃႇလွင်း လႄႈမိုတ်ႈမၵ်ႉလဝ်ႈယႃႈၼၼ်ႉ တိုၼ်းဢမ်ႇသူၼ်ၸႂ်ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၵၢၼ်ၶိူဝ်းသင်ယဝ်ႉ ယႃႇၽူမ်ႈဝႃႈၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းလႃႈ တေႃႈၼင်ႇၵၢၼ်ၼႃႈႁိူၼ်းတႃယေး တေႃႇထိုင်ၵၢၼ်လုမ်းလႃးတူၺ်းထိုင်တူဝ်ၵဝ်ႇၵူၺ်းၵေႃႈ ယင်းဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈလူးၵွၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉမၼ်းပဵၼ်ပၼ်ႁႃလူင် ပုၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းၼုမ်ႇတႄႉတႄႉ။

ၼင်ႇၵႃႈ လၢတ်ႈမႃးလွင်ႈၶဵင်ႇတႃႉၵူၼ်းၼုမ်ႇ  လႄႈၽေးၶဵၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇ 3 လွင်ႈၼႆႉ ၵူႈဢၼ်ဢၼ်ၵေႃႈ သမ်ႉၶိုၼ်းမီးလွင်ႈၵွင်ႉၵၢႆႇၵၼ်ဝႆႉ ပေႃးမိုတ်ႈမၵ်ႉဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉၵေႃႈ မိူၼ်ၵၼ်တင်းမူတ်းယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ပေႃးမေႃလႄႇလၢၼ်ႉၾႆးၶွင်ႇၾႆးလႅင်ၸိုင် ယႃႈမဝ်းၵမ်ၵေႃႈမေႃႈၸႂ်ႉတိုဝ်းယဝ်ႉ သေဢမ်ႇၵႃး မေႃတေႃႇမေႃလွင်းမႃးမိူၼ်ၵၼ်ယဝ်ႉ။

ၵမ်းၼႆႉ တႃႇတေၸွႆႈႁႂ်ႈၵူၼ်းၼုမ်ႇပူၼ်ႉလွတ်ႈလႆႇ ပၼ်ႁႃလူင်ၸိူဝ်းၼႆႉသမ်ႉ ပိူင်လူင်မၼ်းယူႇတီႈပေႃႈမႄႈပီႈၼွင်ႉၽႂ်မၼ်း ၸီႉၼႄသဵၼ်ႈတၢင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉဢမ်ႉၵႃး ၸိူဝ်းပဵၼ်ႈၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင် တႆးၵေႃႉတႆးသႄႈ တႄႇၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ မီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၸုင်ၸၼ်ၵၼ် ႁႂ်ႈပူၼ်ႉလွတ်ႈလႆႈပၼ်ႁႃလူင်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉမိူၼ်ၵၼ်ယဝ်ႉ၊ ယွၼ်ႉဢမ်ႇမေႃသူႇသမ်းၵိၼ်ယႃႈမဝ်းၵမ်၊ ယွၼ်ႉဢမ်ႇမေႃတေႃႇမေႃလွင်း၊ ယွၼ်ႉဢမ်ႇမေႃလႄႇလၢဝ်းၸွမ်းလၢၼ်ႉၾႆးၶွင်ႇၾႆးလႅင်သေ ပိူၼ်ႈဝႃႈႁဝ်းဢမ်ႇၶိုတ်းၵၢပ်ႈၼႆၼၼ်ႉဢမ်ႇၸႂ်ႈ။ ၵူၼ်းၸိူဝ်းၵုမ်ႇၵျေႃႇၸွမ်း လွင်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵူၺ်း ပဵၼ်ၵူၼ်းဢမ်ႇၶိုတ်းၵၢပ်ႈၶိုတ်းပၢၼ် လႄႈဢမ်ႇႁၵ်ႉတူဝ်ၸႂ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼႆ ၶႃႈႁဝ်းတႄႉပွင်ႇၸႂ်ႁၼ်ထိုင်ၼင်ႇၼႆ။

ၵမ်းလိုၼ်းၼႆႉ တိုၵ်းသူၼ်းထိုင်ၵူၼ်းၼုမ်ႇၵူႈၵေႃႉ ႁႂ်ႈပဵၼ်တူဝ်သွၼ်တူဝ်၊ ၸႂ်သွၼ်ၸႂ်သေ ၶတ်းၸႂ်ထိင်းသိမ်းတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ႁႂ်ႈပဵၼ်တီႈၸႂ်ယႂ်ႇတႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းႁဝ်းသေၵမ်းၼႆ ယွၼ်းၶွတ်ႇယွတ်ႈတီႈၼႆႈၶႃႈ … ။

လွမ်ႉမိူင်း ၵေးသီး

25/05/2024

*** ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉလႄႈတၢင်းႁၼ်ထိုင်ၶွင်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်းၵူၺ်း ဢမ်ႇၸႂ်ႈၶေႃႈၶၢၼ်ပၢၵ်ႇ တႆးလွတ်ႈလႅဝ်း