ဢူၺ်းလီ ၊ ၽူႈၶဵၼ် လႄႈ ပုၼ်ႈပၢင်ႈ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း

တႆးတေႃႇတႆးတိုၵ်းၵၼ်၊ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ဝႃႈ “လီၸႂ်လီၶေႃး” ၊ လိူဝ်သေမၢၼ်ႈ ၊ ပဵၼ်သင် ဢမ်ႇႁူမ်ႈၵၼ်လႆႈ၊ ယွၼ်ႉသင် လႆႈတိုၵ်းၵၼ်။ ယူႇတၢင်းၶၢင်ႈမၼ်းတူၺ်းတႄႉ ၼၼ်ႉလူဝ်လူဝ် ၼႆႉလူဝ်လူဝ်။ ႁႃငိူၼ်ႈမၼ်းၵေႃႈ ပႆႇႁၼ်တီႈတေၵႄႈ။ ၵူၺ်း ႉႉႉႉႉႉ ၽၢႆႇလႂ်ၵေႃႈဢမ်ႇဝႄႈႁူဝ်လႆႈ၊ ယွၼ်ႉပဵၼ်တႆးၼင်ႇၵၼ်၊ ႁဵတ်းၵၢၼ်တႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈလႄႈဝၢၼ်ႈမိူင်း တင်းသွင်။ ယႃႈၵႄႈ တွင်ႉၶူၼ်ႉ ၸူဝ်ႈၶၢဝ်းတႄႉ ၵႃႈလႆႈဝႃႈ ပႆႇႁူမ်ႈၵၼ်လႆႈၵေႃႈ ယႃႇႁႂ်ႈလႆႈယိုဝ်းၵၼ်။

ၶႄႇလႄႈရတ်ႉသျႃး ၶဝ်ယၢမ်ႈပဵၼ်ဢူၺ်းလီၵၼ်မႃး၊ ၵူၺ်းမိူဝ်ႈတႄႇပဵၼ်ပၢင်သိုၵ်းလူင် ဝႅတ်ႉၼမ်း မိူဝ်ႈ 1955 ၼၼ်ႉ ၶဝ်လႆႈလွင်ႈၵမ်ႉၸွႆႈတီႈ ၸုမ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ ဢၼ်ယူႇ ဝႅတ်ႉၼမ်းပွတ်းႁွင်ႇသေ ၶဵင်ႇတႃႉၶိုၼ်း ဝႅတ်ႉၼမ်းၸၢၼ်း။ ၽိူဝ်ႇထိုင် 1975၊ ၶႄႇလႄႈရတ်သျႃး ၽိတ်းၽႅၵ်ႇၵၼ်မႃး။

သူဝ်ႇဝီးယႅတ်ႉ(Soviet)ၼႆႉ ယွၼ်ႉလႆႈပဵၼ်သိုၵ်းမႃး ၼပ်ႉႁူဝ်သိပ်းပီႊ၊ ၶဝ်ၶႂ်ႈဢဝ်ငမ်းယဵၼ်တင်း မိူင်း ဝၼ်းတူၵ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ မဝ်ၸိုဝ်တူင်း (Mao Zedong)သမ်ႉၶႂ်ႈၸႂ်ႉလၢႆးတိုၵ်းတေႃး တိုတ်ႉၶၢဝ်းယၢမ်း သိုၵ်းၶၢဝ်းယၢဝ်းသေ တေႃႇသူႈတင်း မိူင်းဝၼ်းတူၵ်း၊ မိူၼ်ၼင်ႇ တိုၵ်း တၢႆႉဝၼ် တႄႇ 1954-55 လႄႈ တိုၵ်းထႅင်ႈမိူဝ်ႈ 1958။

ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ ၶဝ်ႈၸွႆႈ တၢႆႉဝၼ်၊ ၵူၺ်းၵႃႈ သူဝ်ႇဝီးယႅတ်ႉ ဢမ်ႇၶဝ်ႈပႃးၸွမ်းၽၢႆႇ မဝ်ၸိုဝ်တူင်း။ လွင်ႈၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ မဝ်ၸိုဝ်တူင်း ၸႂ်လမ်။ ထိုင်မႃး 1959 တီႉပႅတ်ႉလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၶႄႇသေသုမ်းၼၼ်ႉ သူဝ်ႇဝီးယႅတ်ႉၵမ်ႉထႅမ် တီႉပႅတ်ႉ။ ထႅင်ႈပီႊၼိုင်ႈ မဝ်ၸိုဝ်တူင်း လႄႈ ၸွမ်ၽွင်းလူင် သူဝ်ႇဝီးယႅတ်ႉ ၼိၵိတ ၶရူးသျႅပ်ႉ (Nikita Kruschev) လႆႈထဵင်မေႃးၵၼ် ၼႂ်းပၢင်ၵုမ် ၵွၼ်ႇၵရႅတ်ႉ ပႃႇတီႇၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တင်းသွင်ၽၢႆႇ တိုၵ်ႉလူဝ်ႇ တၢင်းၸွႆႈထႅမ်ၵၼ်။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၶဝ်သိုပ်ႇ ႁဵတ်းပဵၼ် ဢူၺ်း လီၵၼ်ၶိုၼ်း။ 

ထိုင် 1962 ပဵၼ်မႃးလွင်ႈသုၵ်ႉယုင်ႈ ၵျူးပႃး (Cuba)၊ သူဝ်ႇဝီးယႅတ်ႉ ဢဝ်မၢၵ်ႇၼူၾႆး ၵႂႃႇတင်ႈဝႆႉတီႈ မိူင်းၵျူးပႃးလႄႈ ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ ပၵ်းတႃတူၺ်းမႃး ၼိူဝ်မိူင်းၵျူးပႃး။ ၶႄႇၵေႃႈ ဢဝ်တိုဝ်ႉတၢင်း သုၵ်ႉ ယုင်ႈၼႆႉသေ ၸင်ႇလႆႈၶဝ်ႈသိမ်း ၸေႈတွၼ်ႈ ဢသႆးၶျိၼ်း (Aksai Chin)။ ဢသႆးၶျိၼ်းၼႆႉ မိူဝ်ႈပၢၼ် ၵဝ်ႇၵဝ်ႇ ပဵၼ်လိၼ် ၸိုင်ႈမိူင်းၵျမ်မူး လႄႈ ၵႅသ်ႉမီးယႃး (the Jammu and Kashmir state)၊ ဝၢႆး ဢိၼ်းတီးယႃးၵွၼ်းၶေႃယဝ်ႉ ပႃးမႃးတႂ်ႈ ဢိၼ်းတီးယႃး၊ မိူဝ်ႈ ပႃႇၵိသ်ႇတၢၼ်ႇ (Pakistan) တႅၵ်ႇဢွၵ်ႇ တႂ်ႈဢိၼ်းတီးယႃးၼၼ်ႉ လႅၼ်လိၼ်ၵမ်ႈၽွင်ႈပႃးၵႂႃႇၼႂ်း ပႃႇၵိသ်ႇတၢၼ်ႇ ၊ လိၼ်ၵမ်ႈၽွင်ႈ ပႃးၵႂႃႇတႂ်ႈ ဢိၼ်းတီးယႃး၊ မိူဝ်ႈၶႄႇလႄႈ ဢိၼ်းတီးယႃးပဵၼ်သိုၵ်းၵၼ်ၼၼ်ႉ ၸႄႈတွၼ်ႈ ဢသႆးၶျိၼ်းၼႆႉ လႆႈ ပႃးၵႂႃႇတႂ်ႈၶႄႇၵုမ်းၵမ်။ ၶႄႇတႄႉၵၢဝ်ႇဝႃႈ ဢသႆးၶျိၼ်းၼႆႉ ပႃးတႂ်ႈ ၸေႈတွၼ်ႈ ဢုပ်ႉပိူင်ႇႁင်းၶေႃ သျိၼ်းၵျႅင်းဢုၺ်ႇၵႃႇ (Xinjiang Uyghur)။ ၸိုင်ႈမိူင်းၵျမ်မူးလႄႈ ၵႅသ်ႉမီးယႃးၼႆႉ တေႃႈလဵဝ် လႆႈ တႅၵ်ႇပဵၼ်သၢမ်ၵၢႆသေ လႆႈပႃးၵႂႃႇတႂ်ႈမိူင်းႁႅင်းယႂ်ႇသၢမ်မိူင်း။  

သူဝ်ႇဝီးယႅတ်ႉၵေႃႈ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉယူၵ်ႉထွၼ် မၢၵ်ႇၼူၾႆးဢၼ်ၵၢင်ဝႆႉ တီႈမိူင်းၵျူးပႃးၼၼ်ႉသေ ၶၢႆပၼ် ဢိၼ်းတီးယႃး ၵမ်းလဵဝ်။ ယွၼ်ႉသင် ၸုမ်းဢူၺ်းလီၵၼ်သမ်ႉ ၵႂႃႇၶၢႆမၢၵ်ႇၼူၾႆးပၼ် ၽၢႆႇၽူႈၶဵၼ်? ။ လွင်ႈၵပ်းသၢၼ်ၵၼ် ၼႂ်းၵႄႈၵၢင်ၶႄႇ လႄႈ ရတ်ႉသျုးၵေႃႈ လူတ်းယွၼ်ႇၵႂႃႇ။

မိူဝ်ႈ 1969 ၶႄႇ လႄႈ သူဝ်ႇဝီးယႅတ်ႉ သွင်ၽၢႆႇ လႆႈၽိတ်းၽႅၵ်ႇၵၼ် ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ် လၢႆလၢႆတီႈ။ မဝ်ၸိုဝ်တူင်း ဢမ်ႇၸၢင်ႈတဝ်ႉၶဵင်ႇတ သူဝ်ႇဝီးယႅတ်ႉ လႄႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မိူဝ်ႈလဵဝ်ၵၼ်။ မၼ်းၸင်ႇ လႆႈတႄႇ လိူမ်ႈၼႃႈ လိူမ်ႈတႃတေႃႇ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ။ လႆႈဝႃႈ လၢႆးႁဵတ်းၵၢၼ်ဢွင်ႇမၢၼ်။ ၸွမ်ၸိုင်ႈ ရိတ်ႉၶျႅတ်ႉၼီလ်ႇသၼ်ႇ (Richard Nixon) မႃးယဵမ်ႈၸႂ်းမိူင်းၶႄႇ မိူဝ်ႈ 1972 လႄႈ မႄးၵဵဝ်ႇၵၢႆႇ လွင်ႈၵၢၼ်ထုတ်ႉ/ၵၢၼ်ၽွင်းၶဵဝ် ၵၼ်ၶိုၼ်း။

ၼႂ်းပီႊ 1975 ၼၼ်ႉ ဝႅတ်ႉၼမ်း လႄႈ လၢဝ်း ၸုၵ်းၽၢႆႇ သူဝ်ႇဝီးယႅတ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၶႄႇ ၵေႃႈၸွႆႈထႅမ် ၵမ်ႇပူးၶျႃး (တေႃႈလဵဝ်ၸႂ်ႉၸိုဝ်ႈ ၵမ်ႇပေႃးတီးယႃး)။ မဝ်ၸိုဝ်တူင်း တၢႆမိူဝ်ႈ 1976 သေတႃႉ သိုၵ်းယဵၼ် ၶႄႇ- သူဝ်ႇဝီးယႅတ်ႉ ၼႆႉ တိုၵ်ႉသိုပ်ႇပဵၼ်ယူႇ။ ဝႅတ်ႉၼမ်းလႄႈ ၵမ်ႇပူးၶျႃး ပဵၼ်လွင်ႈၽိတ်းၽႅၵ်ႇၵၼ် ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ် တႄႇၸဵမ်မိူဝ်ႈ 1975 ၊ ယွၼ်ႉၼၼ် ဝႅတ်ႉၼမ်း တႅပ်းတတ်းၵမ်းလဵဝ်  တႃႇႁႂ်ႈသုတ်း ၵွႆပၼ်ႁႃ တင်းသဵင်ႈယူႇယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈ 03rd Nov 1978 ၼၼ်ႉ ဝႅတ်ႉၼမ်း လူင်းလၢႆးမိုဝ်းတင်း သူဝ်ႇဝီးယႅတ်ႉ၊ ၵဵဝ်ႇလွင်ႈလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆ ပိၼ်ႇပၢႆႇႁူမ်ႈၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၵၼ် လႄႈ ပဵၼ်ဢူၺ်းလီ ႁူမ်ႈႁဵတ်း သၢင်ႈၵၢၼ်ၸွမ်း သူဝ်ႇဝီးယႅတ်ႉ။ ၶႄႇတႄႉ ပၼ်ၸိုဝ်ႈဝႅတ်ႉၼမ်းဝႃႈ    “ၵျူးပႃး မိူင်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ – Cuba of the East ” ။

ၼႂ်းဝူင်ႈဝၢင်ႈ 1975 ထိုင် 1977 ၼၼ်ႉ ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ် ၵမ်ႇပေႃးတီးယႃး (မိူဝ်ႈၼၼ်ႉႁွင်ႉ ၵမ်ႇပူး ၶျႃး)-ဝႅတ်ႉၼမ်း၊ တပ်ႉလိၼ် တပ်ႉၼမ်ႉ ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်း ၵၼ်လၢႆလၢႆပွၵ်ႈ ။  ၵူၼ်းမိူင်းဝႅတ်ႉၼမ်း လႆႈ တၢႆယွၼ်ႉပၢင်တိုၵ်း မွၵ်ႈသၢမ်မိုၼ်ႇ (30,000) ၵေႃႉပၢႆ ။ လင်ၼၼ်ႉ ဝႅတ်ႉၼမ်းၶဝ်ႈသိမ်းမိူင်း ၵမ်ႇပူးၶျႃး မိူဝ်ႈ 25th Dec 1978 ။ ထိုင်မႃးဝၼ်းထီႉ 7th Jan 1979 ၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈသိမ်းဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ ၽၼုမ်ႇပဵၼ်ႇ (Phnom Penh) သေ လိုပ်ႈသိုၵ်း ၶမဵၼ်လႅင် ၶဝ်ဢွၵ်ႇ။

ပၢႆလိူဝ်သေ သူဝ်ႇဝီးယႅတ်ႉ ပဵၼ်လွင်ႈၽိတ်းၽႅၵ်ႇ ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်ၶႄႇ ပွတ်းႁွင်ႇဢမ်ႇၵႃး ဝႅတ်ႉၼမ်း သမ်ႉမႃးပဵၼ် ပၼ်ႁႃလိၼ်မိူင်းၶႄႇ ၼႃႈတၢင်းၸၢၼ်းလႄႈ မိူင်းၶႄႇၼႆႉ မိူၼ်တင်းထုၵ်ႇႁိပ်ႇငႅပ်ႈဝႆႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၶႄႇၸင်ႇလႆႈ ၵႂႃႇသူႇယဵမ်ႈၸႂ်း မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ ၼႂ်းလိူၼ် Jan 01st ။ လၢတ်ႈၸွမ်ၸိုင်ႈ ၵျိမ်ႇမီႇၵႃႇတႃႇ (Jimmy Carter) ဝႃႈ လူဝ်ႇၸႂ်ႉဢဵၼ်ႁႅင်းသေ ၼႄႁႂ်ႈဝႅတ်ႉၼမ်းႁၼ်ဝႃႈ မိူင်းၶႄႇ ႁႄႉၵင်ႈပၼ်လႆႈ မိူင်းၸွမ်းလင်မၼ်းၼႆယူႇယဝ်ႉ။

ထႅင်ႈဝၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႈ ၶႄႇလၢတ်ႈတီႈ မေႃႇသၵူဝ်ႇ (Moscow) ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ သူဝ်ႇဝီးယႅတ်ႉ ၼၼ်ႉဝႃႈ ၶႄႇ တူဝ်ႈတၼ်း တႃႇပဵၼ်သိုၵ်းတင်း ရတ်ႉသျႃးယဝ်ႉၼႆယူႇ။ တႃႇႁႂ်ႈယုမ်ႇလႆႈၼၼ်ႉ ၶႄႇယုၵ်ႉသိုၵ်းမၼ်း သၢမ်သႅၼ် (300,000) ၵေႃႉ သူင်ႇၸူးလႅၼ်လိၼ် ၶႄႇ – သူဝ်ႇဝီးယႅတ်ႉ၊ ၽွင်းၼၼ်ႉ သိုၵ်းၶႄႇ ၵေႃႈတူင်ႉၼိုင်ၼႄတင်းမိူင်း။

ၽၢႆႇၼိုင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈ၊ တိူင်ႉသႅဝ်ႇၽိင် (Deng Xiao Ping) ၵေႃႉပုတ်ႈမဝ်ၸိုဝ်တူင်း (Mao Zedong) သမ်ႉဝႃႈ ၵူၼ်းၶိူဝ်းၶႄႇ ၼႂ်းမိူင်းၵမ်ႇပူးၶျႃးၼႆႉ ထုၵ်ႇၺႃးလွင်ႈတဵၵ်းတဵင်၊ လႄႈ ၶၢၼ်ပၢဝ်ႇဝႃႈ ဢၼ် ဝႅတ်ႉၼမ်း ၶဝ်ႈသိမ်းၵုၼ်လၢႆလၢႆတီႈ ၼႂ်းပၢင်ႇလၢႆႇႁိမ်းမိူင်းၵမ်ႇပူးၶျႃးၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵုၼ် ဢၼ်ပႃးတႂ်ႈ မိူင်းၶႄႇၵုမ်းၵမ်ၼႆယူႇ။ ၶႄႇၸင်ႇယုၵ်ႉတပ်ႉသိုၵ်း ၼပ်ႉႁူဝ်သႅၼ်ၵေႃႉ သူင်ႇၸူးလႅၼ်လိၼ် ၶႄႇ-ဝႅတ်ႉၼမ်းသေ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ပၢင်တိုၵ်းလူင် မိူဝ်ႈ 15th Feb ယူႇယဝ်ႉ။

ၼႃႈပႆႇပိုၼ်ၽၢဝ်ႇပၢင်တိုၵ်းလူင် မိူဝ်ႈ 25th August 1978 ၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးလွင်ႈၶဵင်ႈၶႅင်ၵၼ်။ သိုၵ်းၶႄႇ ၶၢမ်ႈလႅၼ်လိၼ်သေ ယိုဝ်းၽူႈမီးၸၼ်ႉ သိုၵ်းဝႅတ်ႉၼမ်း၊ ယိုဝ်းပႃးတင်းၵူၼ်းမိူင်း။ ပလိၵ်ႈ(Police) ဝႅတ်ႉၼမ်း ၸိုဝ်ႈ “ လီးတိၼ်ႉၶျိၼ်း-Le Dinh Chinh ” လႆႈသူႈၶိုၼ်း တေႃႇထိုင်တၢႆ ။ လွင်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၽူႈတူၵ်းသုမ်း ၵေႃႉဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ဢၼ်ၶဵင်ႇတႃႉၶိုၼ်း ၶႄႇ။

ၼႂ်းလိူၼ် Feb 17th ၼၼ်ႉ ၸွမ်သိုၵ်းလူင် ၸူးသျီႉယူႈ (Xu Shiyou) သင်ႇသိုၵ်းမၼ်း သွင်သႅၼ် (200,000)ၵေႃႉ ၶဝ်ႈသိမ်းဝႅတ်ႉၼမ်းပွတ်းႁွင်ႇ။ ၸႅၵ်ႇပဵၼ် 26 သၢႆသိုၵ်းသေ လုၵ်ႉၼႃႈတၢင်းတူၵ်း မုင်ႈၶိုၼ်ႈၼႃႈတၢင်းဢွၵ်ႇ ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်ၶႄႇ-ဝႅတ်ႉၼမ်း တိတ်းၸပ်းၵၼ်ယၢဝ်း 600 ၵီႇလူဝ်ႇမီႇ တႃႇ။ ၶေႃႈယိူင်းဢၢၼ်းၶဝ်ၼႆႉ တႃႇသိမ်းဢဝ်ၸႄႈတွၼ်ႈ ဢၼ်မီးၽၢႆႇႁွင်ႇသုတ်းသုတ်း မိူင်းဝႅတ်ႉၼမ်း၊ ၸိူဝ်းပဵၼ် လၢႆႈၶျဵဝ်း (Lai Châu)၊ လၢဝ်ႇၵၢႆး (Lào Cai)၊ ႁႃႇၸၢင်း (Hà Giang)၊ ၵၢဝ်ႉၿၢင် (Cao Bằng)၊ လၢၵ်ႇၸိူင်း (Lạng Sơn) လႄႈ ၵႂၢင်ႇၼိင်း (Quảng Ninh) ႁူမ်ႈ 6 ၸႄႈတွၼ်ႈ။

ၶႄႇၶွတ်ႇၽွတ်ႈ သၢႆသိုၵ်း

ၽူႈၸတ်းၵၢၼ်     ၸူးသျီးယူႈ(Xu Shiyou)
ၵႅမ်ၽူႈၸတ်းၵၢၼ်        ယၢင်ႇတီးၸီႉ(Yang Dezhi)
ၽူႈပွင်ၵၢၼ်သိုၵ်း       ၸၢင်းတိင်ၾႃႉ(Zhang Tingfa)

တပ်ႉလိၼ် (ပိၵ်ႇသၢႆႉ/ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ)
ၽူႈၵွၼ်းသိုၵ်း          ၸူးသျီးယူႈ(Xu Shiyou)
–    တပ်ႉသိုၵ်း မၢႆ 41, 42, 43, 54, 55
–    တပ်ႉတိူင်း ၶိူင်ႈလူင် မၢႆ 1
–    တပ်ႉတိူင်း ၶႄၵၢင်ႁၢဝ် မၢႆ 70

တပ်ႉလိၼ် (ပိၵ်ႇၶႂႃ/ၽၢႆႇတူၵ်း)
ၽူႈၵွၼ်းသိုၵ်း          ယၢင်ႇတီးၸီႉ(Yang Dezhi)
–    တပ်ႉသိုၵ်း မၢႆ 11, 13, 14, 43, 49
–    တပ်ႉတိူင်း ၶိူင်ႈလူင် မၢႆ 4
–    တပ်ႉတိူင်း ၶႄၵၢင်ႁၢဝ် မၢႆ 65

တပ်ႉလူမ်း
ၽူႈၵွၼ်းသိုၵ်း          ၸၢင်းတိင်ၾႃႉ(Zhang Tingfa)
–    တပ်ႉလူမ်း မၢႆ 28 (ႁိူဝ်းမိၼ် MIG-21)
–    တပ်ႉလူမ်း မၢႆ 560 (ႁိူဝ်းမိၼ် MIG-19)
–    တပ်ႉလူမ်း မၢႆ 120 (ႁိူဝ်းမိၼ်F-9)
–    တပ်ႉလူမ်း မၢႆ 142 (ႁိူဝ်းမိၼ်တေႃႉတၢင်ႇ)
တပ်ႉၼမ်ႉ (ပၢင်ႇလၢႆႇၸၢၼ်း)
ၽူႈၵွၼ်းသိုၵ်း          (?)
–    ႁိူဝ်းယႃႉၽျႅၵ်ႈ 2 လမ်း(တၢင်ႇမၢၵ်ႇၼူၾႆး)
–    ႁိူဝ်းယႃႉၽျႅၵ်ႈ ထူဝ်းတၢင်း 4 လမ်း(တၢင်ႇမၢၵ်ႇၼူၾႆး)
–    ႁူိဝ်းလမ်ၼမ်ႉ 20 လမ်း
–    ႁိူဝ်းၸွပ်ႇသွၵ်ႈ 27 လမ်း (တၢင်ႇမၢၵ်ႇၽူၾႆး)
–    ႁိူဝ်းတၢင်ႇလွင်ႈ 604 လမ်း

ၵူၺ်းၵႃႈ ဝႅတ်ႉၼမ်းၵေႃႈတူဝ်ႈတၼ်းဝႆႉ။ ၶႄႇၶဝ်ၸႂ်ႉၶိူင်ႈလူင် ၽုၵ်းသႂ်ႇပဵၼ်တီႈပဵၼ်တီႈ ႁၢဝ်ႉႁၢဝ်ႉႁႅင်း ႁႅင်း ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ် တႄႇလိူၼ် January။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၶႄႇသိမ်းလႆႈ ၸႄႈတွၼ်ႈ လႄႈ ဝဵင်းဢွၼ်ႇ လၢႆလၢႆတီႈ။ ဝႅတ်ႉၼမ်းထွႆပၼ်ၶႄႇၶဝ်သိမ်းၶိုၼ်ႈမႃးတိၵ်းတိၵ်း၊ ၸႂ်ႉလၢႆးသိုၵ်းမုတ်း ယွႆၵိၼ်ႁႅင်း သိုၵ်းၶႄႇ။

သိုၵ်းၶႄႇ တူၵ်းသုမ်းၼႆႉ ၼမ်ၶိုၼ်ႈမႃးတိၵ်းတိၵ်းသေတႃႉ ဢမ်ႇသိမ်းလႆႈလုမ်းလုမ်း။ ၶိူင်ႈၵမ်ႉၵႅမ်၊ ၶိူင်ႈၵွင်ႈၵၢင်ႇလႄႈ လၢႆးၸတ်းသိုၵ်း၊ သၢႆသူင်ႇၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်၊ မၢၵ်ႇမိုဝ်ႉၸိုၼ်းယၢမ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၶိုတ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်ယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၼၼ်ႉ သိုၵ်းၶႄႇၵမ်ႈၽွင်ႈသမ်ႉ ဢမ်ႇမီးၵၢၼ်တူဝ်ထူပ်းၼႂ်းပၢင်တိုၵ်း သေဢိတ်း၊ ပဵၼ်သိုၵ်းမႂ်ႇ။ လၢႆးတိုၵ်းသိုၵ်းၼႆႉ တိုၵ်ႉၸႂ်ႉ “ လၢႆးတိုၵ်းႁွၼ်ၼမ်ႉ”  ဢၼ်ဢဝ်သိုၵ်း တင်းၼမ်သေႁိုၼ်ႇၶိုၼ်ႈတိုၵ်း။ လၢႆးတိုၵ်းၼႆႉ ၶႄႇၶဝ်ၸႂ်ႉ ၸဵမ်မိူဝ်ႈ ပူၼ်ႉမႃးလၢႆသိပ်းပီႊ ၽွင်းပဵၼ် ပၢင်သိုၵ်းလူင် ၵူဝ်းရီးယႃး (Korea War)။ ဢမ်ႇမိူၼ်မိူဝ်ႈၶႄႇ တိုၵ်းလႅၼ်လိၼ် ဢိၼ်းတီးယႃးသေ ၼႄၼမ်ႉၵတ်ႉၵၢၼ်တိုၵ်းလႆႈ။

ၽၢႆႇၼိုင်ႈ သိုၵ်းဝႅတ်ႉၼမ်းၼိုင်ႈသႅၼ် (100,000) ၵေႃႉပၢႆၼႆႉ တႃႇႁႃႈမိုၼ်ႇ (50,000)ၵေႃႉပၢႆၼႆႉ မီး ၵၢၼ်တူဝ်ထူပ်း ပၢင်တိုၵ်းတင်း ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇလႄႈ ၵမ်ႇပေႃးတီးယႃး။ ၶဝ်သမ်ႉ လႆႈၸႂ်ႉတိုဝ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၶိုတ်းၵၢပ်ႈ ဢၼ် ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၵိုတ်းဝႆႉ။ ရတ်ႉသျႃးၵေႃႈၸွႆႈထႅမ်ဝႅတ်ႉၼမ်းဝႆႉ လူတ်ႉထၢင် 400 လမ်း၊ ၶိူင်ႈယိုဝ်းလူတ်ႉထၢင် 800 ၶိူင်ႈ၊ ၶိူင်ႈလူင် လုၵ်ႉလိၼ်ယိုဝ်းၵၢင်ႁၢဝ် 400 ၵၼ်းလႄႈ ႁိူဝ်းမိၼ် တိုၵ်း  20 လမ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ ႁိူဝ်းမိၼ်ၼႆႉ ဝႅတ်ႉၼမ်းၶဝ်ၸႂ်ႉ တႃႇမိူဝ်ႈၶိုၼ်ႈတိုၵ်းပဵၼ်တီႈၵူၺ်း၊ တီႈႁပ်ႉ တိုၵ်း ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇသူႈၸႂ်ႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၽၢႆႇဝႅတ်ႉၼမ်း မီးၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇ ပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင် ၵၢၼ်သိုၵ်း၊ ၵူၼ်းရတ်ႉသျႃး 5,000 – 8,000 ၵေႃႉၵွၼ်ႇ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ႁိူဝ်းၼမ်ႉ သူဝ်ႇဝီးယႅတ်ႉ 15 လမ်းၵေႃႈ မႃးဢိူမ်ႈဝႆႉ ၼႂ်းၼမ်ႉသမုတ်ႉတြႃႇ ပသီးၾိၵ်ႉ (Pacific) သေ လၵ်ႉထွမ်ႇသၢႆလူမ်းၶႄႇၶဝ် တိတ်းတေႃႇ ၵပ်းသိုပ်ႇၵၼ်ယူႇ။

တႃႇ ယႃႇႁႂ်ႈသိုၵ်းၶႄႇၶဝ် ၶၢမ်ႈပူၼ်ႉမႆတတ်းမၵ်းဝႆႉ (ထွႆပၼ်ၶႄႇၶဝ်ႈမႃး၊ ၵူၺ်းဢမ်ႇပၼ်ၶၢမ်ႈပူၼ်ႉ မႆၶႅၼ်ႈ ဢၼ်မၵ်း တတ်းဝႆႉ) ၼၼ်ႉ သူဝ်ႇဝီးယႅတ်ႉ ၵေႃႈလႆႈၸႅၵ်ႇသိုၵ်း ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်ၶႄႇ-သူဝ်ႇဝီးယႅတ်ႉလႄႈ လႅၼ်လိၼ် မုၼ်ႇၵူဝ်းလီးယႃး-ၶႄႇ ဝႆႉ ၊ ငႃၵွင်ႇၵေႃႈ ၽၢႆႇလင်ၶႄႇဝႆႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၶႄႇ ၵေႃႈ ၵႃႈလႆႈထွႆသိုၵ်းထႅမ်ၶဝ်။ ၶႄႇၶဝ်ဢၢၼ်းတိုတ်ႉၸၼ် သိုၵ်းဝႅတ်ႉၼမ်း ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းပၢင်တိုၵ်း ၊ ႁႂ်ႈ ပဵၼ်သိုၵ်းၵႂၢင်းယႂ်ႇသေတႃႉ ဝႅတ်ႉၼမ်း ဢမ်ႇလူမ်ႇၶဝ်ႈၵႂႃႇ ၼႂ်းတူင်ႇႁုတ်ႉၶႄႇ။

သိုၵ်းဝႅတ်ႉၼမ်း ဢၼ်တေႃႇသူႈတင်းသိုၵ်းၶႄႇၼႆႉ မွၵ်ႈ ၼိုင်ႈသႅၼ် (100,000) ၵေႃႉ၊ ၶွၼ်ႈၵၼ် 4 တီႈ – 
1.    ၸႄႈတွၼ်ႈ လၢၵ်ႇၸိူင်း (Lạng Sơn) ဢၼ်ပဵၼ်ၼႃႈလိၼ် မီးသဵၼ်ႈတၢင်းလူင်၊ ပဵၼ်သဵၼ်ႈ တၢင်း ၶႄႇၶဝ်ႈသိမ်း မိူင်းဝႅတ်ႉၼမ်းၵူႈပၢၼ်ပၢၼ်။
2.    ၸႄႈတွၼ်ႈ ႁၢႆၾူင်း(Hai Phong) ဢၼ်ပဵၼ်သၢပ်ႇၼမ်ႉပၢင်ႇလၢႆႇ။
3.    မႄႈၼမ်ႉလႅင် ဢၼ်ၶဝ်ႈၸူးဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ ႁၼွႆႇ(Hanoi)။
4.    မႄႈၼမ်ႉလမ် ဢၼ်ၶဝ်ႈၸူးဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ ႁၼွႆႇ။

သိုၵ်းၶႄႇ 26 သၢႆသိုၵ်းၼႆႉ ၶွၼ်ႈၵၼ်မႃးသေ ပၢင်တိုၵ်းယႂ်ႇၵႂၢင်ႈမႃး ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ပၢင်တိုၵ်းလူတ်ႉထၢင် တေႃႇလူတ်ႉ ထၢင်တႄႉ ဢမ်ႇမီး။ ၼႂ်းလိူၼ် Feburary သဵင်ႈၼၼ်ႉ ပႅၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ သိုၵ်းဝႅတ်ႉၼမ်းၶဝ် ဢမ်ႇသိမ်းလႆႈၶိုၼ်း ၼႃႈလိၼ်တင်းမူတ်းသေတႃႉ လၢႆးသိုၵ်းမုတ်းၶဝ်ၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈသိုၵ်းၶႄႇ တူၵ်း သုမ်းၼမ်။ ထိုင်မႃးႁူဝ်လိူၼ် March ၊ ပၢင်တိုၵ်းၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈ လၢဝ်ႇၵၢႆး(Lào Cai)၊ ၵၢဝ်ႉၿၢင် (Cao Bằng)လႄႈ လၢၵ်ႇၸိူင်း(Lạng Sơn) ၸိူဝ်းၼႆႉ လူတ်းလူင်းၵႂႃႇ။ 

တိူင်ႉသႅဝ်ႇၽိင် (Deng Xiao Ping) ဢမ်ႇမီးၽႅၼ်ၵၢၼ် တႃႇသိမ်းမိူင်းဝႅတ်ႉၼမ်း။ မၼ်းၵူၺ်း ယိူင်း ဢၢၼ်း –
(1)    ႁႂ်ႈသိုၵ်းဝႅတ်ႉၼမ်း ထွႆဢွၵ်ႇ မိူင်းၵမ်ႇပူးၶျႃး။
(2)    တွပ်ႇၶိုၼ်းဝႆးဝႆး၊ လွင်ႈၶဵင်ႈၶႅင်တင်းသူဝ်ႇဝီးယႅတ်ႉ လႄႈ လွင်ႈၶဝ်ႈႁႃမိူင်းဝၼ်းတူၵ်း။
(3)    ၼႄဢဵၼ်ႁႅင်းသိုၵ်းၶႄႇ။
(4)    ႁဵတ်းၼႄဝႃႈ ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉၼႆႉ ၶႄႇႁဵတ်းသၢင်ႈလႆႈလီလိူဝ် သူဝ်ႇဝီးယႅတ်ႉ။

တႃႇတေၵႄႈၼႃႈၵႄႈတႃၶိုၼ်းၼၼ်ႉ တိူင်ႉသႅဝ်ႇၽိင် ၵၢဝ်ႇဝႃႈ သိုၵ်းၶႄႇၵႂၢတ်ႇလၢင်ႉပိုတ်ႇသဵၼ်ႈတၢင်း တႃႇၶဝ်ႈၸူး ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ ႁၼွႆႇ ယဝ်ႉ ၊ ယွၼ်ႉၼၼ် ၶေႃႈယိူင်းဢၢၼ်းတဵမ်ထူၼ်ႈယဝ်ႉလႄႈ ၸင်ႇလႆႈ သင်ႇသိုၵ်း ထွႆၶိုၼ်းၼႆယူႇ။ သိုၵ်းၶႄႇၶဝ်ထွႆမိူဝ်ႈဝၼ်းထီႉ 06th March ။ မိူဝ်ႈၶဝ်ထွႆၼၼ်ႉ ယႃႉၶူဝ်၊ တၢင်း၊ ႁိူၼ်း၊ တၢင်းလူတ်ႉၾႆး တင်းသဵင်ႈတင်းမူတ်း။ လင်ၼၼ်ႉထႅင်ႈသိပ်းဝၼ်းၵေႃႈ ၶႄႇၶဝ်ထွႆ ဢွၵ်ႇဝႅတ်ႉၼမ်းမူတ်း။

ဝႅတ်ႉၼမ်းၵေႃႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ၶဝ်ဢွင်ႇပေႉသိုၵ်း။ ပၢင်သိုၵ်းလူင် ႁိုင် 27 ဝၼ်း (တႄႇ 17th Feb ထိုင် 16th March 1979) ၼႆႉ ဢမ်ႇႁူႉသၢႆမၢႆတႅတ်ႈတေႃးဝႃႈ ၽၢႆႇလႂ်တူၵ်းသုမ်းၵႃႈႁိုဝ်။ လၢမ်းၶၢတ်ႈတႄႉ ၽၢႆႇဝႅတ်ႉၼမ်းတူၵ်းသုမ်း ၵူၼ်းသိုၵ်းဢိၵ်ႇၵူၼ်းမိူင်း (26,000-60,000)ၵေႃႉ၊ ၽၢႆႇၶႄႇတူၵ်းသုမ်း မွၵ်ႈ (6,954-50,000)ၵေႃႉ။ လင်ၼၼ်ႉ ပၢင်တိုၵ်းဢွၼ်ႇ ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်ၶႄႇ-ဝႅတ်ႉၼမ်း တိုၵ်ႉ သိုပ်ႇပဵၼ် တေႃႇထိုင် 1989 ၊ တေႃႇထိုင် သိုၵ်းဝႅတ်ႉၼမ်း ပေႃးထွႆဢွၵ်ႇမိူင်း ၵမ်ႇပူးၶျႃးသဵင်ႈသဵင်ႈယူႇ။

လွင်ႈတၢင်းၶႄႇသုမ်းသိုၵ်းၼႆႉ ႁူဝ်ႁုပ်ႈမၼ်း မီးယူႇ 3 ၶေႃႈ-
(1)    ပိုတ်ႇၼႃႈသိုၵ်းတေႃႇဝႅတ်ႉၼမ်းသေတႃႉ ဢမ်ႇလွၵ်ႇႁႂ်ႈသိုၵ်းဝႅတ်ႉၼမ်း တူၵ်းၸႂ်သေ ထွႆဢွၵ်ႇ မိူင်း ၵမ်ႇပေႃးတီးယႃးလႆႈ၊ 
(2)    ဝူၼ်ႉဝႃႈ ႁႅင်းသိုၵ်းဝႅတ်ႉၼမ်းႁမ်ႉၼမ် မႃးၸႅၵ်ႇဝႆႉၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်ၶႄႇလႄႈ ပေႃး ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉ တပ်ႉဝႅတ်ႉၼမ်း ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်ၸိုင် ႁႅင်းသိုၵ်းဝႅတ်ႉၼမ်း တေဢမ်ႇၵိုတ်းသင်ၼႆ သေတႃႉ ဝႅတ်ႉၼမ်းသမ်ႉၸႂ်ႉဢဵၼ်ႁႅင်း သိုၵ်းၵူၼ်းမိူင်း (Militia) လႄႈ သိုၵ်းတူဝ်ႈတၼ်း (သိုၵ်းထႅမ်) သေ တိုၵ်းတေႃးၶိုၼ်း။ ဢဵၼ်ႁႅင်းငဝ်ႈသိုၵ်း ဝႅတ်ႉၼမ်း တိုၵ်ႉၵိုတ်းၼမ်ယူႇ။
(3)    ၼပ်ႉသၢင်ႈဝႆႉဝႃႈ ပေႃးပိုတ်ႇပၢင်သိုၵ်းတေႃႇဝႅတ်ႉၼမ်းၼႆ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ တေၶဝ်ႈပႃးမႃးသေ သၢၼ်ၶတ်း သူဝ်ႇဝီးယႅတ်ႉ ၼႆၼၼ်ႉ ဢမ်ႇလၢၵ်ႈဢဝ် ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၶဝ်ႈပႃးမႃးလႆႈ။

ထိုင်မႃး ႁၢင်ပီႊ1991 ၶႄႇ လႄႈ ဝႅတ်ႉၼမ်း ၸင်ႇၵပ်းသိုပ်ႇ ၵပ်းသၢၼ်ၵၼ်ၶိုၼ်းမိူၼ်ၵဝ်ႇ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ပႅတ်ႇပီႊ ထိုင်မႃး 1999 လိူၼ် December ၼၼ်ႉ လႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆ လႅၼ်လိၼ် ၶႄႇ-ဝႅတ်ႉၼမ်းသေ ပၼ်ႁႃလႅၼ်လိၼ်ၵေႃႈ လႆႈယဵၼ်ၵႂႃႇ။ ၼႂ်းပီႊလဵဝ်ၵၼ်ၼၼ်ႉ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်မိူင်း တင်းသွင်ၽၢႆႇ တူၵ်းလူင်းလႆႈၸႂ်ၵၼ် “ၶေႃႈတိူင်ႇၵၢဝ်ႇ 16 ၶေႃႈ- Sixteen golden word Motto” ဢၼ်ၼမ်းတၢင်း ႁႂ်ႈတင်းသွင်မိူင်း ၼိမ်မၼ်ႈၶၢဝ်းယၢဝ်း၊ ႁူမ်ႈသၢင်ႈမိူဝ်းၼႃႈ၊ မိူင်းႁိမ်းႁွမ်းလီၵၼ်၊ ႁူမ်ႈသၢင်ႈၽွၼ်းလီသွင်ၽၢႆႇ ။

ပၢင်ၵုမ် ပႃႇတီႇၵွၼ်ႇၵရႅတ်ႉ ပွၵ်ႈၵမ်း-19 ဢၼ်ၸတ်းႁဵတ်းမိူဝ်ႈလိူၼ် October 2017 ၼၼ်ႉ ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းၶႄႇ သျီႇၵျိၼ်းၽျိၼ်ႉ (Xi Jinping)လၢတ်ႈဝႃႈ တပ်ႉသိုၵ်းပူတ်းပွႆႇၵူၼ်းမိူင်း (PLA) တေ လႅၵ်ႈလၢႆႈသဵင်ႈသဵင်ႈ ႁႂ်ႈပဵၼ်တပ်ႉသိုၵ်း ၶိုတ်းၸၼ်ႉထၢၼ်ႈလုမ်ႈၾႃႉ မိူဝ်ႈထိုင် 2050 ။

ပူၼ်ႉမႃးလၢႆပီႊ ဢမ်ႇႁိုင်ၼႆႉၵူၺ်း ပၼ်ႁႃၵုၼ် ၼႂ်းပၢင်ႇလၢႆႇၶႄႇၼႃႈတၢင်းၸၢၼ်း (South China Sea) ၵေႃႈ ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈမႃး ၊ ဝႅတ်ႉၼမ်းႁူမ်ႈတင်း ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇသေ သၢၼ်ၶတ်းၶႄႇ။ 

မိူဝ်ႈဝႅတ်ႉၼမ်းၽိုၼ်ႉ ၾရင်ႇသဵတ်ႈ (French) လႄႈ တိုၵ်းၶိုၼ်း ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၶႄႇၸွႆႈ ဝႅတ်ႉၼမ်း။ ၶႄႇလႄႈဝႅတ်ႉၼမ်း ၶိုၼ်းလႆႈတိုၵ်းၵၼ်၊ လိုၼ်းလင်မႃး လီၵၼ်ၶိုၼ်း၊ တေႃႈလဵဝ် သၢႆငၢႆ တႃႇ ၽိတ်းၽႅၵ်ႇၵၼ် လွင်ႈၵုၼ် ၼႂ်းပၢင်ႇလၢႆႇၶႄႇ ၼႃႈတၢင်းၸၢၼ်းၼႆႉၵေႃႈ မီးငိူၼ်ႈမႃးၶိုၼ်း။ 

မိူဝ်ႈဝႅတ်ႉၼမ်းဝူၼ်ႉ တေပိုတ်ႇပၢင်တိုၵ်းတေႃႇၶႄႇ မိူဝ်ႈ 1979 ၼၼ်ႉ ၶဝ်ဝူၼ်ႉဝႃႈ – 
“  တိုၵ်းၶႄႇဢွၼ်တၢင်း၊ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇဝႆႉထီႉသွင် ”

                                                                           **********

တႃႇတႆးၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ် ငိူၼ်ႈမၼ်းမီးတီႈလႂ် ?

ပေႃးလဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်းၶိုၼ်း ပိုၼ်းပဵၼ် ပၢင်တိုၵ်းလူင် ၶႄႇ-ဝႅတ်ႉၼမ်းၼႆႉၸိုင် လႆႈတွၼ်ႈသွၼ်ဝႃႈ တႆးတေႃႇတႆးယိုဝ်းၵၼ်၊ တႆးတေႃႇတႆးပႆႇၽွမ်ႉၵၼ်ၼႆၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ ယွၼ်ႉဢူၺ်းလီ၊ မၼ်း ဢမ်ႇၵဵဝ်ႇ ၵွမ်ႉၽူႈၶဵၼ်၊ ငဝ်ႈငႃႇမၼ်းပဵၼ် တႃႇပုၼ်ႈပၢင်ႈၽွၼ်းလီ မုၵ်ႉၸုမ်းၽႂ်မၼ်းၵူၺ်း။ သင်ဢမ်ႇ ၵႄႈလွင်ႈ “ပုၼ်ႈပၢင်ႈမုၵ်ႉၸုမ်းၽႂ်မၼ်း” ၼၼ်ႉ လႅၵ်ႈလၢႆႈႁႂ်ႈပဵၼ် “ပုၼ်ႈပၢင်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း” လႆႈၼႆတႄႉ သဵၼ်ႈတၢင်းၶွႆႈ တေပႆႇၽုတ်းဢွၵ်ႇမႃးလႆႈ။

ဢူၺ်းလီ ႉ ႉ ႉ ႉ  ဢမ်ႇၸႂ်ႈဢူၺ်းလီ
ၽူႈၶဵၼ် ႉ ႉ ႉ ႉ ႉ ဢမ်ႇပဵၼ်ၽူႈၶဵၼ်
ဢူၺ်းလီႁဝ်းၵေႃႈ ႉ ႉ ႉ ႉ ၸွႆႈၶိုၼ်းၽူႈၶဵၼ်ႁဝ်း
ဢူၺ်းလီၵေႃႈ   ဢမ်ႇၼိမ်မၼ်ႈ
ၽူႈၶဵၼ်ၵေႃႈ   လႆႈလဵၼ်ႈၵေႃႉၶိုၼ်း
ၵမ်းလိုၼ်း ႉ ႉ ႉ ႉ ႉ
“ ပုၼ်ႈပၢင်ႈၽွၼ်းလီတႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း ” ၽႂ်မၼ်းၵူၺ်း ဢၼ်ဢမ်ႇႁိူင်ႈၵိူင်း။
                                                                                                                                                                              သိူဝ်ယဵၼ်းသိူဝ်

References:
1.    The Sino-Vietnam War and China’s Long Route to Winning, by James Maclaren.
2.    The Bitter Legacy of the 1979 China-Vietnam War, by Nguyen Minh Quang.
3.    Vietnam is the Chinese Military’s Preferred Warm-Up Fight, by Derek Grossman.
4.    Red Against Red: China’s Failed 27 Days Invasion of Vietnam, by Shahan Russell.
5.    thediplomat.com
6.    wikipedia
7.    China’s 1979 War with Vietnam, by Xiaoming Zhang
8.    The Enemy of My Enemy: The Sino-Vietnamese War of 1979 and the Evolution of the Sino-American Covert Relationship, by Sam Brothers
9.    China’s War Against Vietnam 1979: Military Analysis, by King C. Chen
10.    How China Wins: A case Study of the 1979 Sino-Vietnam War, by Christopher M. Gin, Major, U.S Army