ၾၢင်ႉ ယႃႇႁႂ်ႈတူၵ်းလွၵ်း ၸုမ်းသၵႅမ်ႊမိူဝ်ႊ(Scammer)

သၵႅမ်ႊမိူဝ်ႊ ပဵၼ်ၵႂၢမ်းဢင်းၵိတ်ႉ မီးတီႈပွင်ႇဝႃႈ  ၼႃႈၵၢၼ်ဢၼ်ၽိတ်းမၢႆမီႈ ၊ ၵၢၼ်ႁႃလဵင်ႉတွင်ႉဢၼ် ၽိတ်းမၢႆမီႈ မိူၼ်ၼင်ႇ ၵူၼ်းဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ဢၼ်ဢမ်ႇလီ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၽိတ်းမၢႆမီႈ ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈပိူၼ်ႈ လုသုမ်းၸွမ်းၼၼ်ႉ ထႆးႁွင်ႉဝႃႈ မိတ်းသျႃသျိပ်ႉ (มิจฉาชีพ) တႆးႁဝ်းႁွင်ႉဝႃႈ ၵူၼ်းလွၵ်ႇလႅၼ်ၵိၼ်လၢႆပိူၼ်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။ မၢင်ၽဝ်ႇ ၸိူဝ်းသူႁဝ်းႁႃး ယၢမ်ႈတူၵ်းပဵၼ်ယိူဝ်ႇ ၺႃးၶဝ်လႅၼ်ၵိၼ်ယဝ်ႉ ၵူၺ်းၵႃႈ ႁဝ်းဢမ်ႇႁူႉ ဝႃႈပဵၼ်ၵၢၼ်လႅၼ်ၵိၼ်လၢႆ ၼႆၵေႃႈပဵၼ်လႆႈ ၵွပ်ႈၼၼ် တေဢဝ်လွၵ်းလၢႆးဢၼ် ၸုမ်းလွၵ်ႇလႅၼ်ၵိၼ် ငိုၼ်းလၢႆပိူၼ်ႈ (Scammer) ယၢမ်ႈၸႂ်ႉၼၼ်ႉ မႃးၾၢၵ်ႇ ၾၢင်ႉပၼ်ၽူႈပၼ်ႁႅင်းႁဝ်းၶဝ် ႁႂ်ႈၸၢင်ႈသတိ လႄႈ ႁႄႉၵင်ႈ လွင်ႈလုသုမ်းၸွမ်းၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

• ၸုမ်း ၶေႃးသဵၼ်းတိူဝ်ႉ (call center gang)

ၶဝ်ၵႆႉၽၢမ်းႁဵတ်းပဵၼ် ၽူႈမီး ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၼႂ်းၵၢၼ်ငၢၼ်းၵူႈၸိူဝ်းၸိူဝ်း မိူၼ်ၼင်ႇ ၽၢႆႇယေးငိုၼ်း၊ ႁူင်းၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇၶူဝ်း၊ ၽၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင် ဢၼ်ပိူၼ်ႈယုမ်ႇယမ်သေ လွၵ်ႇငိူတ်ႈႁႂ်ႈပိူၼ်ႈၵူဝ် တႅပ်းတတ်းၸႂ်ၽိတ်း ယဝ်ႉဢူၼ်းငိုၼ်းပၼ်ၶဝ် မၢင်ၵေႃႉ ထိုင်တီႈငိုၼ်းပေႃးယူတ်းမူတ်းၵေႃႈမီး။

• လွၵ်ႇႁႂ်ႈလူင်းတိုၼ်းလၢင်းသေပိူင်ပိူင်

မိူၼ်ၼင်ႇ ႁူင်းၵၢၼ် တီႇဢၢႆႇၶွၼ်ႉ (The Icon Group) ၶဝ်ၸၢင်ႈၸၢႆးၸိူင်း ၼၢင်းၸိူင်း ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းႁၵ်ႉၼမ်ၼၼ်ႉ မႃးပဵၼ်ၽူႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇသူၼ်းတုမ် ႁႃၵူၼ်းၶဝ်ႈႁူမ်ႈတိုၼ်းလၢင်း ၸွမ်းသေ မီးၵူၼ်းလႆႈလုသုမ်းၸွမ်းတင်းၼမ် ။ လၢႆးၸိူင်ႉၼႆ ဢမ်ႇၵႃးႁူင်းၵၢၼ်တီႇဢၢႆႇၶွၼ်ႉ ၼႆႉၵူၺ်း ယင်းမီးထႅင်ႈ တင်းၼမ် ႁႂ်ႈႁဝ်းၾၢင်ႉၵၼ်လီလီ ။

• လႅၼ်ၶၢႆၵုၼ်ႇၼိူဝ်ဢွၼ်ႇလၢႆး

မၢင်ၸိူဝ်းဢဝ်တိုဝ်ႉတၢင်း ၽွင်းပိူၼ်ႈသူင် ၵၢၼ်သိုဝ်ႉၶၢႆၼိူဝ်ဢွၼ်ႇလၢႆးၼမ်ၼၼ်ႉသေ လွၵ်ႇလႅၼ် ၶၢႆၶူဝ်းၶွင်ပၼ်ပိူၼ်ႈ မိူၼ်ၼင်ႇ တၢင်ႇဝႆႉမဵဝ်းၼိုင်ႈ သူင်ႇပၼ်ပိူၼ်ႈမဵဝ်းၼိုင်ႈ၊ သူင်ႇၶူဝ်းဢမ်ႇၸေႉ၊ သူင်ႇဢၼ်ပွမ်ပၼ်ပိူၼ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ ပေႃးပိူၼ်ႈဢူၼ်းငိုၼ်းပၼ်ၶဝ်ယဝ်ႉ ၶဝ်တေပလွၵ်ႉပႅတ်ႈၾဵတ်ႉ ၊Lineပိူၼ်ႈ ၊ မၢင်လၢၼ်ႉ ပိူၼ်ႈဢူၼ်းပၼ်ငိုၼ်းယဝ်ႉ သမ်ႉဢမ်ႇသူင်ႇၶူဝ်းပၼ်ပိူၼ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ။

• သူင်ႇၶေႃႈၵႂၢမ်း SMS ပွမ် သေလွၵ်ႇလႅၼ်

ၶဝ်တေၸႂ်ႉၸိုဝ်ႈႁွင်ႈၵၢၼ် မုၵ်ႉၸုမ်း ႁူင်းၵၢၼ် ဢၼ်လီယုမ်ႇယမ်ၼပ်ႉထိုဝ် သေ သူင်ႇၶေႃႈၵႂၢမ်း ၸူးပိူၼ်ႈ ၼႂ်းၶေႃႈၵႂၢမ်းၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈမီးပႃး လိင်ႉ(Link) သေဢၼ်ဢၼ်သူင်ႇမႃးၸွမ်း လိင်ႉၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈပဵၼ်ဝႆးရၢတ်ႉ/ ပဵၼ်လိင်ႉႁႂ်ႈပိူၼ်ႈထႅမ်ၶေႃႈမုၼ်း တႃႇၶဝ်ဢဝ် ၵႂႃႇႁဵတ်းသေလွင်ႈလွင်ႈ ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈငိုၼ်းတွင်း တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း လုၵ်ႉယေးငိုၼ်းသူင်ႇမႃး ဝႃႈ မီးၵူၼ်းဢူၼ်းငိုၼ်း ၽိတ်းပၢၼ်ႇ ႁႂ်ႈဢူၼ်းပၼ်ၶိုၼ်း ဢမ်ႇၼၼ် မီးၵူၼ်းဢဝ်မၢႆပၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၵႂႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်ဢမ်ႇလီ ပေႃးဢမ်ႇၶႂ်ႈမီးပၼ်ႁႃ ႁႂ်ႈဢူၼ်းပၼ်ငိုၼ်း ၵႃႈၼၼ်ႉၵႃႈၼႆႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ။

• ၾဵတ်ႉပုၵ်ႉပွမ် ဝႃႈပဵၼ်ပီႈၼွင်ႉ ၵူၼ်းမိုတ်ႈၵိုဝ်း

မၢင်ၵေႃႉႁဵတ်းၾဵတ်ႉပုၵ်ႉပွမ် ဢဝ်ၶႅပ်းႁၢင်ႈ ဢဝ်ၸိုဝ်ႈ ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်ႁဝ်းႁုၸၵ်းမိုတ်ႈၵိုဝ်း သေ တူင်ႉတၵ်ႉဢုပ်ႇဢူဝ်းမႃး ၶဝ်တေလၢတ်ႈ ႁႂ်ႈႁဝ်းယုမ်ႇယမ်တမ်းၸႂ်ၶဝ် ပေႃးယဝ်ႉ လႅၼ်ဝႃႈမီးလွင်ႈ လိူတ်ႇမႆႈ လူဝ်ႇတၢင်းၸွႆႈထႅမ်ႁိပ်ႈၼႅတ်ႈ ၶႂ်ႈၵူႈယိမ်ငိုၼ်းၼႆ  မိူဝ်ႈလဵဝ်သမ်ႉမီးၵၢၼ်ၸႂ်ႉAI ၾၢမ်း ႁဵတ်းသဵင်ၵူၼ်းၵေႃႉႁဝ်းႁုၸၵ်း လႆႈထႅင်ႈၵွၼ်ႇ ပေႃးဢမ်ႇသတိတႄႉ ၸၢင်ႈတူၵ်းလွၵ်းၶဝ်ယူႇ။

• ဝႅပ်ႉသၢႆႉပွမ်

တေႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးဝႅပ်ႉသၢႆႉပွမ် ဢၼ်မိူၼ်ဝႅပ်ႉသၢႆ သေၸုမ်းၸုမ်း သေႁူင်းၵၢၼ် သေႁွင်ႈၵၢၼ် ၸိုဝ်ႈ၊ လူဝ်ႇၵူဝ်ႇ၊ ၶႅပ်းႁၢင်ႈ ၼႃႈဝႅပ်ႉသၢႆႉ ၊ လၢႆးတၢင်ႇၶေႃႈမုၼ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တေပိူင်ႈၵၼ်တင်း ဝႅပ်ႉသၢႆႉဢၼ်တႄႉမၼ်း ဢိတ်းဢွၼ်ႇၵူၺ်း တူဝ်ယၢင်ႇ ဝႅပ်ႉၸုမ်းၸွႆႈထႅမ်ၵူၼ်းထူပ်းၽေး ဢမ်ႇၼၼ် ဝႅပ်ႉပၢႆးယူႇလီၸိူဝ်းၼႆႉ သေ ၶဝ်တေလႅၼ်ဢဝ် ၶေႃႈမုၼ်းယိူဝ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။

• လွၵ်ႇႁႂ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၼိူဝ်ဢွၼ်ႇလၢႆး လႄႈ သိုပ်ႇသျႄးပၼ်ၵၼ်

ၵၢပ်ႈမိူဝ်ႈလဵဝ် ၵူၼ်းႁၢမ်းၵၢၼ်ၼမ်ၼႃႇလႄႈ ၸုမ်းသၵႅမ်ႊမိူဝ်ႊ(Scammer)ၶဝ် တေပိုၼ်ၽၢဝ်ႇႁႃ ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၼိူဝ်Online ၵၢၼ်ငၢၼ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵႆႉပဵၼ်ဝႃႈ ၸႂ်ႉၾူင်းႁူၺ်ႇလဵဝ်ၵူၺ်းသေ ႁဵတ်းၵၢၼ်တီႈႁိူၼ်းဢဝ်ၵေႃႈလႆႈ ပဵၼ်တူဝ်တႅၼ်းၶၢႆၶူဝ်း၊ ၸွႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၶူဝ်းၶၢႆပၼ်ၼိူဝ်Online တေလႆႈၵႃႈၸၢင်ႈၸွမ်းဝၼ်း ၵူၺ်းလူဝ်ႇဢူၼ်းငိုၼ်း လူင်းၸိုဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းၵွၼ်ႇ  ဢမ်ႇၼၼ် ပွမ်ဝႃႈ ႁပ်ႉသင်ႇၶူဝ်းၶွင်ပၼ် ၵူၺ်းတေလႆႈၸၢႆႇငိုၼ်းဝႆႉ လူင်ႈၼႃႈၶိုင်ႈၼိုင်ႈၵွၼ်ႇ ၼႆသေ ပေႃးပိူၼ်ႈ ဢူၼ်းယဝ်ႉၶဝ်သမ်ႉပလွၵ်ႉပိူၼ်ႈပႅတ်ႈ။

• လွၵ်ႇႁႂ်ႈၵူႈငိုၼ်း

ၶဝ်တေၽၢမ်းႁဵတ်း ၽူႈပွႆႇၵူႈငိုၼ်းဢွၼ်ႇလၢႆး ဢၼ်ၵဵပ်းၶီႈမၼ်းဢေႇ ပၼ်ၵူႈဝႆး ဢမ်ႇလူဝ်ႇ ၵူတ်ႇထတ်းသင် ဢမ်ႇလူဝ်ႇၽူႈထွၵ်ႈၶၢမ်ႇ ပၼ်ၵူႈလႆႈၵမ်းလဵဝ် ၵူၺ်းၵႃႈ တေသဵင်ႈၵႃႈၸေႈ၊  ငိုၼ်းထွၵ်ႈၶၢမ်ႇဢိတ်းဢွတ်း လႄႈငိုၼ်းၵႃႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇၵၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူၺ်းၵႃႈ ဝၢႆးဢူၼ်းငိုၼ်း ပၼ်ၶဝ်ယဝ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇတိတ်းတေႃႇၶဝ်လႆႈယဝ်ႉ။

• လွၵ်ႇႁႂ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်လီၵုသူဝ်ႇ

မိူၼ်ၼင်ႇ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇႁႃငိုၼ်း ၶူဝ်းၶွင် ၸွႆႈထႅမ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၊ ၵူၼ်းထူပ်းၽေး ၊ ၵူၼ်းထဝ်ႈ ၊ ၵူၼ်းပဵၼ် တေႃႇထိုင် ၵူၼ်းတၢႆၼႆၸိူဝ်းၼႆႉ  ၵူၺ်းၵႃႈ ငိုၼ်း ဢၼ်ဢူၼ်းပၼ်ၵႂႃႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇထိုင် တီႈၽူႈဢၼ်ႁဝ်းၶႂ်ႈၸွႆႈ ။

• လွၵ်ႇငိူတ်ႈႁႂ်ႈၵူဝ် လွၵ်ႇလႅၼ်ႁႂ်ႈထႆႇႁၢင်ႈဝီးတီးဢူဝ်းပူဝ်ႉပူၺ်

ၵႆႉႁၼ်တႄႉ ၶဝ်တေဢဝ်ၸိုဝ်ႈသဵင် ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၽၢႆႇၵူတ်ႇၵူၼ်း ၶဝ်ႈမိူင်း ၽၢႆႇပလိၵ်ႈၶဝ်သေ မႃးလွၵ်ႇဝႃႈ ၵူတ်ႇႁၼ်ဝႃႈ ႁဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ်သုၵ်ႈလၢင်ႉငိုၼ်းၼႄႇ မီးၶူဝ်းၶွင်ၽိတ်းမၢႆမီႈ သူင်ႇမႃး ပၼ်ႁဝ်းၼႄႇ ၼႆသေ ႁႂ်ႈႁဝ်းၵႂႃႇယိုၼ်ယၼ်တူဝ်တီႈႁူင်းပလိၵ်ႈ ၼႂ်းၶၢဝ်းယၢမ်းဢၼ်ၶဝ် မၵ်းမၼ်ႈဝႆႉ သင်ဢမ်ႇၸၢင်ႈၵႂႃႇ ႁႂ်ႈဢူၼ်းငိုၼ်းဢၼ်မီးၼႂ်းပၢၼ်ႇ ပၼ်ၶဝ်တင်းမူတ်း ၶဝ်တေ ၸွႆႈဢမ်ႇႁႂ်ႈႁဝ်းထုၵ်ႇတိၺွပ်း ၊ လၢႆးၼိုင်ႈသမ်ႉ ၶဝ်တေဢဝ် ၶႅပ်းႁၢင်ႈ ဝီးတီးဢူဝ်း ဢၼ်ႁဝ်း ဢမ်ႇၶႂ်ႈပၼ်ပိူၼ်ႈႁူႉသေ မႃးလွၵ်ႇငိုတ်ႈႁႂ်ႈ ဢူၼ်းပၼ်ငိုၼ်းၶဝ်တိၵ်းတိၵ်း  ။

• ၸႂ်ႉတၢင်းႁၵ်ႉသေလွၵ်ႇလႅၼ်ၵိၼ်

ၶဝ်တေႁဵတ်းမိူၼ် တၵ်ႉၽိတ်းၵေႃႉသေ ႁႃလၢႆးဢုပ်ႇၵဝ်းႁႂ်ႈမိုတ်ႈၵိုဝ်း ႁႂ်ႈႁဝ်းတမ်းၸႂ်ၶဝ် ယဝ်ႉ တေႁႃလၢႆး ၶျေႃးၵိၼ်ပိူၼ်ႈၼႂ်းၾူင်း ။ ဢၼ်ၼိုင်ႈသမ်ႉ တူဝ်တႄႉၶဝ် ၶၢမ်ႇမႃးႁူပ်ႉထူပ်းယိူဝ်ႇသေ ဢဝ်တၢင်းႁၵ်ႉ တၢင်းဢီးလူပိူၼ်ႈ ပဵၼ်ၶူဝ်ၵၢႆႇ တႃႇလွၵ်ႇဢဝ်ငိုၼ်းပိူၼ်ႈ။

• လဵၼ်ႈတေႃႇလွင်းဢွၼ်ႇလၢႆး

ၶဝ်တေတၢင်ႇၶေႃႈသူၼ်းတုမ်ၶဝ် ၼိူဝ်ဝႅပ်ႉသၢႆႉ တင်းၼမ် ၶျေႃးလွၵ်ႇႁႂ်ႈပိူၼ်ႈမႃးလဵၼ်ႈၵဵမ်းၸွမ်း ၊ လွၵ်ႇႁႂ်ႈၶဝ်ႈပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်း ၊ ပၼ်ၸၢမ်းလဵၼ်ႈလၢႆလၢႆဢမ်ႇသုမ်းငိုၼ်း၊  လၢတ်ႈဝႃႈလွတ်ႈၽေး ၵူၺ်းၵႃႈ လွၵ်ႇဢဝ်ၶေႃႈမုၼ်းသုၼ်ႇတူဝ်ပိူၼ်ႈ ၵႂႃႇတင်းမူတ်း ၊ လွၵ်ႇဝႃႈလႆႈငိုၼ်းငၢႆႈ လဵၼ်ႈယဝ်ႉ လႆႈငိုၼ်းၼမ်ၼႆၸိူဝ်းၼႆႉ  ။

• လွၵ်ႇႁႂ်ႈလူင်းပရူဝ်ႇၵရႅမ်ႇၼႂ်းၶွမ်း ဢမ်ႇၼၼ် ၶိူင်ႈမိုဝ်းတိတ်းတေႃႇၵပ်းသၢၼ်

မိူဝ်ႈလဵဝ် သၵႅမ်ႊမိူဝ်ႊ(Scammer)ၶဝ် ႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃး App လုတ်ႇငိုၼ်း ဢၼ်ၽႂ်လူတ်ႇလူင်းၼႂ်းၶွမ်း ၼႂ်းၾူင်း ယဝ်ႉၵေႃႈၶဝ်တေႁူႉလႆႈ ၶေႃႈမုၼ်းသုၼ်ႇတူဝ် ၶေႃႈမုၼ်းၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈငိုၼ်းတွင်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ ပႂ်ႉလုတ်ႇဢဝ်ငိုၼ်းၼႂ်းပၢၼ်ႇႁဝ်း ဢွၵ်ႇပႅတ်ႈတင်းမူတ်း။

• သူင်ႇ QR Code သေလွၵ်ႇႁႂ်ႈဢူၼ်းငိုၼ်း
  ၽၢမ်းတူဝ်ဝႃႈပဵၼ်ၽၢႆႇၾႆးၾႃႉ ၽၢႆႇၼမ်ႉသေ လၢတ်ႈဝႃႈ သင်ဢူၼ်းၸၢႆႇတီႈ QR Code ဢၼ်ၼႆႉ တေလႆႈၸၢႆႇၶၼ်ထုၵ်ႇလိူဝ်ၵူႈလိူၼ်ၼႆသေ လွၵ်ႇႁႂ်ႈသၵႅၼ်ႇဢူၼ်းငိုၼ်း ၵွပ်ႈၼၼ် သင်ဢမ်ႇၶႂ်ႈ တူၵ်းပဵၼ်ယိူဝ်ႇၶဝ်ၸိုင် ယႃႇယုမ်ႇ ယႃႇတဵၵ်း ယႃႇသၵႅၼ်ႇ ။
• လွၵ်ႇဝႃႈလႆႈႁပ်ႉၶွင်တွၼ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ်သူး

ၽႂ်လေႃးၽ တိုၼ်းၺႃးလႅၼ်တိၵ်းတိၵ်းယဝ်ႉ  ၶဝ်တေလႅၼ်ဝႃႈ ႁဝ်းပဵၼ်ၽူႈၵၢမ်ႇလီ လႆႈႁပ်ႉသူး (သူးဢၼ်လီၸၼ်ၸႂ်) ၵူၺ်းၵႃႈ ၽူႈၵၢမ်ႇလီ တေလႆႈၸၢႆႇငိုၼ်း ၵႃႈႁဵတ်းၵၢၼ် ၼႂ်းၵႄႈၵၢင်မၼ်း ပၼ်ၶဝ်ၵွၼ်ႇ ၸင်ႇၸၢင်ႈႁပ်ႉသူးတွၼ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ႁႂ်ႈႁဝ်း သူင်ႇၶေႃႈမုၼ်း ၽၢႆႇၵၢၼ်ငိုၼ်းႁဝ်း ပၼ်ၶဝ်တႃႇႁပ်ႉသူး ႁပ်ႉၶူဝ်းတွၼ်ႈ တီႈတႄႉ ၶဝ်ၶႂ်ႈလႆႈၶေႃႈမုၼ်းလွင်ႈငိုၼ်းတွင်းႁဝ်း တႃႇၶဝ် တေႁႃလွၵ်းလၢႆး မႃးလွၵ်ႇလႅၼ်ဢဝ်ငိုၼ်းပိူၼ်ႈ ၼၼ်ႉၵူၺ်း။

• လွၵ်ႇႁႂ်ႈၵႂႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၼွၵ်ႈမိူင်း

ၵူၼ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၺႃးၼမ်ဝႆႉမိူၼ်ၵၼ် လွၵ်ႇဝႃႈ မီးၵၢၼ်တီႈၼွၵ်ႈမိူင်း ငိုၼ်းလိူၼ်သုင် ပေႃႈလဵင်ႉ မႄႈလဵင်ႉၸႂ်လီ ၵၢၼ်ထုၵ်ႇမၢႆမီႈ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်တေ လၵ်ႉတေႃႉၵူၼ်းၶဝ်ႈဢွၵ်ႇမိူင်းၽိတ်းမၢႆမီႈ သေ ၵႂႃႇၵုမ်းၶင် ႁဵတ်းၵၢၼ်ၽိတ်းမၢႆမီႈ ႁဵတ်းၶႃႈၸႂ်ႉလၢႆၶဝ်၊   မၢင်ၸိူဝ်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ ႁပ်ႉႁဵတ်းပၼ် ဝတ်းဝႂ်ႁဵတ်းၵၢၼ် တီႈၼွၵ်ႈမိူင်းၼႆသေ လႅၼ်ၵိၼ်ငိုၼ်းလၢႆပိူၼ်ႈၵေႃႈမီး။

• လွၵ်ႇဢဝ်မၢႆပၢၼ်ႇပိူၼ်ႈၵႂႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်ဢမ်ႇလီ

သင်ပိူၼ်ႈလႆႈၶေႃႈမုၼ်းမၢႆပၢၼ်ႇႁဝ်းၵႂႃႇၸိုင်  ၶေႃႈမုၼ်းသုၼ်ႇတူဝ်ႁဝ်း ပိူၼ်ႈတေလႆႈတင်းမူတ်း သေ ၶဝ်ၸၢင်ႈဢဝ်ၵႂႃႇၸႂ်ႉၵၢၼ်ဢမ်ႇလီ မိူၼ်ၼင်ႇ ဢဝ်ၵႂႃႇလွၵ်ႇလႅၼ်ၵိၼ်ပိူၼ်ႈ၊ဢမ်ႇၼၼ် ဢဝ်ၵႂႃႇႁဵတ်းတီႈသုၵ်ႈလၢင်ႉငိုၼ်းၶဝ် သင်မီးၵူၼ်း ဢဝ်တၢင်းၽိတ်းမႃး ႁဝ်းသမ်ႉတေလႆႈ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ယွၼ်ႉဢဝ်ၶေႃႈမုၼ်းႁဝ်းႁဵတ်းဝႆႉ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

• လွၵ်ႇငိူတ်ႈယွၼ်းငိုၼ်းၽၢၼ်ႇၶွမ်ႇၽိဝ်ႇတႃႇ

ၶဝ်တေၸႂ်ႉ Ransomwar ဢၼ်ပဵၼ် Malware မဵဝ်းၼိုင်ႈ ၊ လွၵ်ႉဝႆႉၾၢႆႇလ်လိၵ်ႈ ၶႅပ်းႁၢင်ႈ ဝီးတီးဢူဝ်းႁဝ်းသေ ႁဝ်းတေဢမ်ႇၸၢင်ႈပိုတ်ႇၾၢႆႇလ် ဢၼ်ၶဝ်လွၵ်ႉဝႆႉၼၼ်ႉ တေလႆႈသႂ်ႇမၢႆလပ်ႉ လႄႈ ၵၢၵ်ႇသေႃး(Key)ဢၼ်ၶဝ်ပၼ်မႃးၸင်ႇတေၸၢင်ႈၵူႈၶေႃႈမုၼ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉၶိုၼ်း မၢႆလပ်ႉလႄႈ ၵၢၵ်ႇသေႃး(Key) ၸိူဝ်းၼၼ်ႉသမ်ႉ တေလႆႈသိုဝ်ႉဢဝ် ။

ၶဝ်တေလိူၵ်ႈယိူဝ်ႇၸိူင်ႉႁိုဝ်

1. ၵူၼ်းဢမ်ႇမီးၵၢၼ် ၊ၵူၼ်းႁႃၵၢၼ် ၊ ၵူၼ်းၶႂ်ႈမီးငိုၼ်းၼမ်ဝႆးဝႆး။
2. ၵူၼ်းမီးငိုၼ်းၵဵပ်းငိုၼ်းႁွမ်၊ ၵူၼ်းဢၼ်ဢမ်ႇသူႈတိတ်းတၢမ်းၶၢဝ်ႇငၢဝ်း
3. ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်ဢမ်ႇသူႈဢွၵ်ႇၵႂႃႇလႂ် ၵမ်ႈၼမ်တေယူႇႁိူၼ်းၵူၺ်း။
4. ၵေႃႉဢၼ်ၵျိူၵ်ႈတဵၵ်းၶဝ်ႈလိင်ႉဢၼ်ပိူၼ်ႈသူင်ႇၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းၾူင်း၊ၶွမ်း။
5. ၵူၼ်းၵႆႉဢုပ်ႇလၢတ်ႈတေႃႇဢူၺ်းၵေႃႉမႂ်ႇမႂ်ႇ ၊ ဢူၺ်းၵေႃႉၼႂ်းသူဝ်ႇသျႄႇမီႇတီႇယႃႇ။
6. ၵူၼ်းၵျိူၵ်ႈသိုဝ်ႉၶူဝ်းၶွင်ၵႃႈၶၼ်ထုၵ်ႇ။
7. ၵူၼ်းၸႂ်လီ ၵျိူၵ်ႈၸွႆႈထႅမ်ပိူၼ်ႈ။
8. ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ် ႁဵတ်းသင် ယူႇတီႈလႂ်ၵေႃႈ ၵျိူၵ်ႈထႆႇၶႅပ်းႁၢင်ႈ ၊ ဝီးတီးဢူဝ်း တၢင်ႇၼိူဝ် သူဝ်ႇသျႄႇမီႇတီႇယႃႇ ဢမ်ႇၼၼ် ၵျိူၵ်ႈပွင်ႉၼိူဝ် သူဝ်ႇသျႄႇမီႇတီႇယႃႇ။
9. ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်ၵျိူၵ်ႈၸၢမ်းၵၢမ်ႇ ။
10. ၵူၼ်းယုမ်ႇငၢႆႈ။

လၢႆးႁေႉၵင်ႈ လႄႈႁပ်ႉမိုဝ်း ၸုမ်းသၵႅမ်ႊမိူဝ်ႊ ၼိူဝ်ဢွၼ်ႇလၢႆး

• ဝႆႉသတိဝိရိယႁႂ်ႈမၼ်ႈ ယႃႇၼႅတ်ႈယုမ်ႇ ယႃႇၸႂ်ဝႆး ယႃႇၸႂ်ယႂ်ႇၼမ်ႉမႅတ်ႈ တီႈၵၢၼ်လူင်းတိုၼ်း ၼိူဝ်ဢွၼ်ႇလၢႆး။
• ယႃႇပၼ်ၶေႃႈမုၼ်းသုၼ်ႇတူဝ်တီႈၽႂ်၊ လိင်ႉလႂ်။
• Privacy Setting
• ဢမ်ႇတဵၵ်းၶဝ်ႈလိင်ႉ ၊ ၶေႃႈၵႂၢမ်း ဢၼ်သူင်ႇၶဝ်ႈမႃး ၼႂ်းၾူင်းၼႂ်းၶွမ်း။
• ဢမ်ႇလူတ်ႇၾၢႆႇလၢၵ်ႇလၢႆး။
• ဢမ်ႇဢူၼ်းငိုၼ်းပၼ်ၵူၼ်းဢမ်ႇႁူႉၸၵ်းဢမ်ႇမိုတ်ႈၵိုဝ်း ၵူၼ်းမိုတ်ႈၵိုဝ်းၵေႃႈ ႁႂ်ႈထတ်းလီလီ ယုမ်ႇယမ်လႆႈဝႃႈၸႂ်ႈတႄႉ ၸင်ႇဢူၼ်း။
• မီးပၼ်ႁႃသင် ႁႂ်ႈၵူတ်ႇၵႅတ်ႈတီႈၽၢႆႇၵဵဝ်ႇၶွင်ႈၵမ်းသိုဝ်ႈ ယႃႇႁဵတ်းၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈၵႂၢမ်း ဢမ်ႇၼၼ် ပိူၼ်ႈၵပ်းသိုပ်ႇမႃးလၢတ်ႈတၢင်းၾူင်း။
• တေၸႂ်ႉငိုၼ်း ႁႂ်ႈဝူၼ်ႉဝႆႉတႃႇသေႇဝႃႈ ငိုၼ်းၼႆႉ လႆဢွၵ်ႇထွင်းငၢႆႈ တႃႇၶဝ်ႈထွင်း လႆႈႁႃၵဵပ်းႁွမ် ၵမ်းဝၢတ်ႇဝၢတ်ႇၸင်ႇလႆႈၼႆ တႃႇသေႇ။

ၼႆႉပဵၼ် လွၵ်းလၢႆးဢၼ် ၸုမ်းသၵႅမ်ႊမိူဝ်ႊ ၶဝ်ၸႂ်ႉလွၵ်ႇလႅၼ်ၵိၼ်ပိူၼ်ႈမႃး ၼင်ႇဢၼ် ႁၼ်ၼႂ်းၶၢဝ်ႇ လႄႈ လဵပ်ႈႁဵၼ်းၶေႃႈမုၼ်းမႃးၼၼ်ႉ ဢၼ်ႁဝ်းဢမ်ႇႁူႉ ယင်းတေမီးထႅင်ႈတင်းၼမ် ၵွပ်ႈၼၼ် ႁႂ်ႈဢွၼ်ၵၼ် တိတ်းတၢမ်းၸွမ်းၶၢဝ်ႇငၢဝ်းၼမ်ၼမ် ႁၼ်ဢီႈသင် ယႃႇၼႅတ်ႈယုမ်ႇ ယႃႇၼႅတ်ႈၸႂ်ႉငိုၼ်းဝႆးၽႅဝ် ၵၢၼ်ဢၼ် ထုၵ်ႇမႅတ်ႈမၢႆမီႈသေ လႆႈၼမ်ႉမႅတ်ႈၼမ်ပူၼ်ႉၼၼ်ႉ ၵေႃႈဢမ်ႇလီယုမ်ႇယမ် ။ ၶႂ်ႈၾၢင်ႉထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈ ၵေႃႈ မီးလွင်ႈသင် ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီတၢင်ႇၼိူဝ်သူဝ်ႇသျႄႇမီႇတီႇယႃႇတိၵ်းတိၵ်း ပိူၼ်ႈၵဵပ်းဝႆႉၶေႃႈမုၼ်းႁဝ်း ဝႃႈ ႁဝ်းမီးပၼ်ႁႃသင် ၊ ၵျိူၵ်ႈသင် ၊ ၸုတ်းဢူၼ်ႈႁဝ်းပဵၼ်သင် ၼႆသေ ၶိုၼ်းဢဝ်မႃးလွၵ်ႇလႅၼ်ၵိၼ်ႁဝ်းလႆႈ။

တႅမ်ႈ ယိင်းၾူၼ်သႂ်