ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶတ်းၸႂ်တေဢၢၼ်းပိုတ်ႇၾုၺ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းၽၢႆႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ

တႄႇဢဝ် ဝၼ်းဢၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ထုၵ်ႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၽူႈႁၢပ်ႇထၢမ်းၵၢၼ် ၼႂ်းၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၵူႈႁွင်ႈၵၢၼ် လႆႈဢွၼ်ၵၼ်ၼႄ ၵၢင်ၸႂ်သၢၼ်ၶတ်း ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ လူၺ်ႈၸႂ်ႉ လၢႆးၵတ်းယဵၼ်သၢၼ်ၶတ်း ဢမ်ႇၵႂႃႇ ႁဵတ်းၵၢၼ် ၶဝ်ႈပႃးၸွမ်းၼႂ်း CDM ဝႆႉယူႇ။

မိူဝ်ႈၼႆႉ ဝၼ်းထီႉ 22 April 2021 ၼႆႉ ပၢင်ၼႄၵၢင်ၸႂ် ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုၼ် ဢၼ်သၢၼ်ၶတ်းၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈဢုပ်ႉမိူင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸမ်တဵမ်သၢမ်လိူၼ် လႄႈ ယွၼ်ႉၽူႈႁၢပ်ႇထၢမ်းၵၢၼ် ၵူႈႁွင်ႈၵၢၼ် ဢမ်ႇၵႂႃႇႁဵတ်းၵၢၼ် ၵၢၼ်ငၢၼ်းၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ႁူမ်ႈပႃး ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢမ်ႇပဵၼ်ၵၢၼ်လႄႈ လႆႈယူပ်ႈလူင်းဝႆႉယူႇသေ ၽၢႆႇၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ ၼႅတ်ႈၶတ်းၸႂ် ၸႂ်ႉလွၵ်းလၢႆးၵူႈလၢႆးတၢင်း မိပ်ႇငႅၼ်းတဵၵ်းႁႂ်ႈ ၽူႈႁၢပ်ႇထၢမ်းၵၢၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၶဝ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၶိုၼ်းယူႇသေ ၼႂ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တေပႃး ၽူႈႁၢပ်ႇထၢမ်းၵၢၼ်ၽၢႆႇပၢႆးယူႇလီ လႄႈ ၽၢႆႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ယူႇဝႃႈၼႆ။  

ၸုမ်းမေႃသွၼ် ၽၢႆႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဝႃႈ ပေႃးထိုင်မႃးဝၼ်းထီႉ 1 June 2021 လိူၼ်ထူၼ်ႈႁူၵ်းၼႆႉ ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ လႆႈသင်ႇႁႂ်ႈ ႁူင်းႁဵၼ်းၵူႈၸၼ်ႉၸၼ်ႉ ပိုတ်ႇၽုၺ်ႇၶိုၼ်းယူႇၼႆလႄႈ မေႃသွၼ်ၽူႈႁၢပ်ႇထၢမ်းၵၢၼ် ၼႂ်းၸၼ်ႉၸွမ် ၵေႃးလိၵ်ႉ  ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၽၢႆႇၵုမ်းၸတ်းၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ဢွၵ်ႇလိၵ်ႈၵႂႃႇဝႃႈ ဝၼ်းထီႉ 3 May 2021 လိူၼ်ထူၼ်ႈႁႃႈ ၼႆႉ ၽူႈႁၢပ်ႇထၢမ်းၵၢၼ် တေလႆႈၶဝ်ႈႁၢပ်ႇထၢမ်းၵၢၼ် ၶိုၼ်းတင်းမူတ်း ယူႇဝႃႈၼႆ။

တႃႇတေပိုတ်ႇၶိုၼ်းႁူင်းႁဵၼ်းၵူႈၸၼ်ႉၸၼ်ႉၼၼ်ႉၼႆသေ  ယၢမ်းလဵဝ် မေႃသွၼ် ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းဢွၼ်ႇလၢႆလၢႆဝဵင်း လႆႈဢွၼ်ၵၼ် ၶိုၼ်ႈပၢင်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉ ဝႆႉၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းၽႂ်မၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈယူႇသေ တီႈတိူင်းတႃႈၵုင်ႈၵေႃႈ မိူဝ်ႈဝၼ်းထီႉ 21 April 2021 ၼႆႉ သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ BBC လၢႆးငၢၼ်းလၢတ်ႈဝႃႈ လႆႈႁၼ်တႄႇၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉ မေႃသွၼ်ဝႆႉယူႇဝႃႈၼႆ။ 

ၸႄႈဝဵင်းမျွၵ်ႉတၵူင်ႇ ၼႂ်းတိူင်းတႃႈၵုင်ႈ ဢၼ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ပဵၼ်ပိုၼ်ႉတီႈသိုၵ်းဢုပ်ႉဝႆႉၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်ၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉမေႃသွၼ် တီႈႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် မၢႆ (3) သေ ၽွင်းပၢင်သွၼ်ၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢဝ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈဝႆႉ ၸွမ်းႁူင်းႁဵၼ်းဝႃႈၼႆ။

ၵဵဝ်ႇလွင်ႈပၢင်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉမေႃသွၼ်ၼႆႉသေ ၽူႈၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းၶွမ်ႇမတီႇ ၸုမ်းလုၵ်ႈႁဵၼ်း ၵေႃႉၼိုင်ႈဝႃႈ လၢႆးႁဵတ်းသၢင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈၼႄၼႃႈမၼ်းၵူၺ်း တီႈတႄႉမၼ်း ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶႂ်ႈၸႅၵ်ႇတူၺ်းဝႃႈ ၽူႈၶဝ်ႈပႃးၸွမ်းၼႂ်းၸုမ်း CDM မီးၵႃႈႁိုဝ် ဢၼ်ဢမ်ႇၶဝ်ႈပႃးသမ်ႉ မီးၵႃႈႁိုဝ်ၼႆၵူၺ်း ပေႃးဢဝ်ၸွမ်းပိူင်ဝႃႈၼႆၸိုင် သင်ဝႃႈတေပိုတ်ႇပၢင်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉၼိုင်ႈပၢင်ၼႆ တေလႆႈတႄႇတီႈသုၼ်ၵၢင်မၼ်းလူင်းၵႂႃႇ တီႈတိူင်း လႄႈ ၸႄႈမိူင်းယဝ်ႉ သိုပ်ႇလူင်းၸူးထႅင်ႈ ၸႄႈတွၼ်ႈ ၸႄႈဝဵင်းၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၶၵ်ႉပဵၼ်တွၼ်ႈယူႇဝႃႈၼႆ။

သိုပ်ႇလၢတ်ႈၼႄပႃးဝႃႈ မေႃသွၼ်ၼႂ်းတိူင်းတႃႈၵုင်ႈ ဢၼ်ၶိုၼ်ႈပၢင်ၽိုၵ်းၽွၼ်ႉ ပွၵ်ႈၵမ်းၼႆႉၼႆႉ တေမီးယူႇ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇသၢမ်သိပ်းႁူၵ်း (36%) ၵူၺ်းဝႃႈၼႆ။

မေႃသွၼ်ၼႂ်းၸၼ်ႉၸွမ်ၵေႃႉၼိုင်ႈၵေႃႈလၢတ်ႈဝႃႈ မေႃသွၼ်တီႈၼႂ်းၸၼ်ႉၸွမ် ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးၸွမ်းၼႂ်း CDM သေ သၢၼ်ၶတ်း လၢႆးႁဵတ်းသၢင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ မီးၼမ်ယူႇၵူႈတီႈသေ ပေႃးႁုပ်ႈသေတူၺ်းတႄႉ ၸၼ်ႉၸွမ်ၼိုင်ႈတီႈၼႆႉ မေႃသွၼ်ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးၸွမ်းၼႂ်း CDM ၼႆႉ တိုၼ်းမီးယူႇမွၵ်ႈ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇၸဵတ်းသိပ်း (70%) ၼႆႉဝႃႈၼႆယူႇ။

သိုပ်ႇလၢတ်ႈၼႄပႃးဝႃႈ ၸုမ်းမေႃသွၼ်ၶဝ်ၵေႃႈ တိုၼ်းဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉလႆႈလွင်ႈ သိုၵ်းမၢၼ်ႈဢၼ်ႁိမ်ဢဝ်သဵင်ၵၢင်ၸႂ် ၵူၼ်းမိူင်းသေဢမ်ႇၵႃး တိုၼ်းဢမ်ႇတူၺ်းလႆႈ လွင်ႈသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶႃႈႁႅမ်တၢႆၵူၼ်းၼႄၵၢင်ၸႂ် ၸိူဝ်းၼႆႉယူႇၼႆသေ ဢွၼ်ၵၼ်ဢၢမ်ႇၶဝ်ႈႁၢပ်ႇထၢမ်းၵၢၼ် လႄႈ ယၢမ်းၼႆႉ ယူႇဝႆႉတီႈႁိူၼ်းၽႂ်မၼ်းယူႇ ၼႂ်းငဝ်းလၢႆးၸိူင်ႉၼႆ ၽၢႆႇတၢင်းလုၵ်ႈႁဵၼ်းၵေႃႈ တေဢမ်ႇၶႂ်ႈမႃးႁူင်းႁဵၼ်း သင်ဝႃႈမႃးၵေႃႈ တေဢမ်ႇၼမ် ဝႃႈၼႆ။

ပီႊပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ ယွၼ်ႉတၢင်းပဵၼ် COVID-19 ၽႄႈလၢမ်းသေ ႁူင်းႁဵၼ်းလႆႈပိၵ်ႉဢိုတ်း မႃးယဝ်ႉပီႊၼိုင်ႈ ၼႂ်းပီႊ 2021 ၼႆႉၵေႃႈ ၶိုၼ်းလႆႈ ထူပ်းတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ ယွၼ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈၸိုင်ႈမိူင်းထႅင်ႈသေ ပေႃႈမႄႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢၼ်မႆႈၸႂ် ၵူဝ်တၢင်းပဵၼ် COVID-19 ၽႄႈလၢမ်းပွၵ်ႈၵမ်းသၢမ်ထႅင်ႈၵေႃႈမီးလႄႈ တႃႇပိုတ်ႇၶိုၼ်းႁူင်းႁဵၼ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈႁၼ်ငဝ်းလၢႆး လၢႆၽၢႆႇဝႆႉယူႇဝႃႈၼႆ။

ၼွၵ်ႈလိူဝ်ၼၼ်ႉ ပိူင်သွၼ်ၽႃႇသႃႇၵၢၼ်ႁဵၼ်းၵေႃႈ ယင်းဢမ်ႇပႆႇတႅတ်ႈတေႃးသေဢမ်ႇၵႃး ၽူႈၶၢၼ်ပၢၵ်ႇတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၸွမ်ႁၢၼ် ၸေႃႇမိၼ်းထုၼ်းၵေႃႈ ယင်းယၢမ်ႈလၢတ်ႈပႃး တီႈပၢင်သပ်းလႅင်းၸႅင်ႈၶၢဝ်ႇ ပွၵ်ႈၼိုင်ႈဝႃႈ ၼိုင်ႈပီႊၼႆႉ မေႃသွၼ်တေလႆႈသွၼ်ပၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်း တႃႇသွင်ၸၼ်ႉ ၼႆယူႇ။

ၵဵဝ်ႇလွင်ႈၼႆႉသေ ၽူႈၶဝ်ႈၶွမ်ႇမတီႇလုၵ်ႈႁဵၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈၵေႃႈ ၸီႉၸမ်ႈၼႄဝႃႈ ၶၵ်ႉတွၼ်ႈၵၢၼ်သွၼ် ဢၼ်တေလႆႈသွၼ်တႅၼ်းၶိုၼ်း ၽွင်းလႆႈပိၵ်ႉႁူင်းႁဵၼ်းဝႆႉၼိုင်ႈပီႊ ၼၼ်ႉ မီးၸိူင်ႉႁိုဝ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ယင်းပႆႇႁၼ်မီးၶေႃႈၼႄႉၼမ်းသင်ဢွၵ်ႇမႃး ဝႃႈၼႆ။

တွၵ်ႇတိူဝ်ႇ ၸေႃႇဝူၺ်ႇၸူဝ်း ၽွင်းလူင် ၽၢႆႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ လႄႈ ၽၢႆႇပၢႆးယူႇလီ ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ (NUG)  ဢၼ် ၶွမ်ႇမတီႇတူဝ်တႅၼ်းသၽႃးမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် (CRPH) ၶွတ်ႇၽွတ်ႈမိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး လၢႆဝၼ်းၼၼ်ႉတႄႉ လႆႈတိုၵ်းသူၼ်းလၢတ်ႈႁႂ်ႈ ၽူႈႁၢပ်ႇထၢမ်းၵၢၼ် တင်းသဵင်ႈ ႁႂ်ႈလႆႈသိုပ်ႇၶဝ်ႈပႃးၸွမ်းၼႂ်း CDM ၼႆသေ ၽႅၼ်ၵၢၼ် ၽၢႆႇပၢႆးယူႇလီ လႄႈ ၽၢႆႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ တႃႇပိုၼ်ႉတီႈဢၼ်လွတ်ႈၽေး လႄႈ ပိုၼ်ႉတီႈဢၼ်ဢမ်ႇလွတ်ႈၽေး ဢၼ်တိုၵ်ႉထုၵ်ႇသိုၵ်းယိုတ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈတိၵ်းတဵင်ယူႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးဝႆႉယူႇဝႃႈၼႆ။

ႁွင်ႇၵၢၼ်ၽၢႆႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈတႄႉၵေႃႈ လႆႈဢွၵ်ႇၶေႃႈသင်ႇလၢတ်ႈႁႂ်ႈ ပႃႇမွၵ်ႉၶလူင် လႄႈ ၽူႈၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်းၶဝ် ႁပ်ႉတွၼ်ႈမေႃသွၼ် ဢၼ်တေမႃးႁူင်းႁဵၼ်းၶိုၼ်းၼၼ်ႉ လူၺ်ႈလၢတ်ႈႁႂ်ႈမေႃသွၼ်ဢၼ်မႃး ႁူင်းႁဵၼ်းၶိုၼ်းၼၼ်ႉ လူင်းလၢႆးမိုဝ်းပၼ်ၵႂၢမ်းမၼ်ႈပႃး ဝႃႈၼႆ။

ငဝ်းငုၼ်းၶွမ်ႇမတီႇၸုမ်းလုၵ်ႈႁဵၼ်း ဢွၵ်ႇလိၵ်ႈဝႆႉဝႃႈ မေႃသွၼ်ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းၵူႈၸၼ်ႉၸၼ်ႉ ၸိူဝ်းၶဝ်ႈပႃးၸွမ်းၼႂ်း CDM သေ သၢၼ်ၶတ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ဢၼ်ထုၵ်ႇတီႉၺွပ်းဝႆႉၼႆႉ မီးယူႇ မွၵ်ႈ 19 ၵေႃႉသေ မေႃသွၼ်တီႈၸၼ်ႉၸွမ် ဢၼ်ထုၵ်ႇတီႉၺွပ်းဝႆႉပႃးၵေႃႈမီးယူႇ ဝႃႈၼႆ။

တႆးလွတ်ႈလႅဝ်း