လွင်ႈမူၼ်ႈသိူဝ်း ၼႂ်းၼႃႈႁိူၼ်းၼိုင်ႈလင်

ၵႂၢမ်းပူႇမွၼ်ႇၼၢႆးယႃႈႁဝ်း မီးဝႆႉဝႃႈ “မေႃဢဝ်ပဵၼ်ၽူဝ် ဢမ်ႇမေႃဢဝ်လီၵူဝ်၊ မေႃဢဝ်ပဵၼ်မေး ဢမ်ႇမေႃ ဢဝ်ပဵၼ်ၽေး” ၼႆၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၶေႃႈၾၢင်ႉၸႂ်ပၼ် တႃႇလုၵ်ႈလၢၼ်တႆးႁဝ်း ပၢၼ်သိုပ်ႇ ပၢၼ်တေႃႇႁၢၼ်ႉၼႆႉ၊ ၶေႃႈၼိုင်ႈသမ်ႉ “တႄႇၼႃႈႁိူၼ်းဢမ်ႇယၢပ်ႇ၊ ၼႃႈႁိူၼ်းႁႂ်ႈမူၼ်ႈသိူဝ်း ႁႂ်ႈယိုၼ်း ယၢဝ်းၼၼ်ႉဢမ်ႇငၢႆႈ” ၼႆၸိူဝ်းၼႆႉ ၽႂ်ဢမ်ႇယၢမ်ႈတႄႇၼႃႈႁိူၼ်းတိုၼ်းဢမ်ႇပွင်ႇၸႂ်၊ မီးၵေႃႉပွင်ႇၸႂ် ၵေႃႈဢေႇ ယွၼ်ႉဝႃႈၼႃႈႁိူၼ်း မိူၼ်ၼမ်ႉသူမ်ႈၶဝ်ႈၶူႈၼင် ၵႅၼ်းဢမ်ႇၵႅၼ်း၊ သႅပ်ႇဢမ်ႇသႅပ်ႇ၊ ၶိုၵ်ႉ ဢမ်ႇၶိုၵ်ႉ လိူဝ်သေၵေႃႉၶၢမ်ႇ ၽႂ်ႁိုဝ်ႁူႉၸွမ်း။

မၢင်ၸိူဝ်း ႁၵ်ႉၵၼ်လၢႆလၢႆ ထၢင်ႇၵျေႃႇသေတႄႇၼႃႈႁိူၼ်း ၵူၺ်းဢိင်လူၺ်ႈလွင်ႈတၢင်းလၢႆလၢႆ ပိူင်သေ ၼႃႈႁိူၼ်းလႆႈလူႉၵႂႃႇၵေႃႈမီးတၢင်းၼမ် မၢင်ၸိူဝ်းၼႃႈႁိူၼ်းဢမ်ႇလူႉသေတႃႉ ၼႃႈႁိူၼ်းဢမ်ႇမီး တၢင်းမူၼ်ႈသိူဝ်း ပႃးၵမ်ႈသင် သမ်ႉတေႁဵတ်းႁိုဝ် ႁႂ်ႈၼႃႈႁိူၼ်းယိုၼ်းယၢဝ်း၊ ၼႃႈႁိူၼ်းမူၼ်ႈသိူဝ်းၼႆ ၸိုင် ႁဝ်းမႃးလဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်းၸွမ်းၵၼ်ၶႃႈ။

တႃႇတေမေႃ လုမ်းလႃးႁၵ်ႉသႃ ၼႃႈႁိူၼ်းႁႂ်ႈမူၼ်းၼၼ်ႉ လူဝ်ႇႁူႉတီႈပွင်ႇၼႃႈႁိူၼ်းၵွၼ်ႇ။

ၼႃႈႁိူၼ်းၼႆႉပွင်ႇဝႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်ၵူၼ်းႁဝ်းတႄႇတင်ႈၽဝၸၢတ်ႈပၢၼ် ႁူမ်ႈၵၼ်သေ ႁူမ်ႈၵၼ် ႁဵတ်း သၢင်ႈႁၢင်ႈပွင် မီးလွင်ႈသင်ၵေႃႈႁူမ်ႈတုၵ်ႉႁူမ်ႈသိူဝ်း၊ ပၼ်လွင်ႈဢုၼ်ႇၸႂ်တေႃႇၵၼ်၊ ပဵၼ်တီႈယႃ မွႆႈပၼ်ၵၼ်ယဝ်ႉ သိုပ်ႇၽႄႈလုၵ်ႈလၢင်းသၢႆသိုပ်ႇၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းလႄႈ ပူၵ်းပွင်ပၺ်ႇၺႃႇ တၢင်းမေႃ လုၵ်ႈ လၢၼ်မိူဝ်းၼႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၼႃႈႁိူၼ်းႁဝ်းၼၼ်ႉတေပဵၼ်ႁိုဝ် တေယိုၼ်းယၢဝ်း တေမူၼ်ႈ သိူဝ်းယူႇႁိုဝ် ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇႁႃႉတူၵ်းတႅမ်ႇၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၼႂ်းၼႃႈႁိူၼ်း တေလႆႈႁူမ်ႈၵၼ်သေ ႁဵတ်းသၢင်ႈ ၵႂႃႇၽဵင်ႇၽဵင်ႇ ပႂ်ႉၵေႃႉလဵဝ်ႁဵတ်းဢမ်ႇလႆႈ ဢိင်ငိုၼ်းၶမ်းၵူၺ်းသေ ၼႃႈႁိူၼ်းတေမူၼ်ႈသိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ၊ ဢိင်လူၺ်ႈတၢင်းႁၵ်ႉလွင်ႈလဵဝ်သေ ၼႃႈႁိူၼ်းတေယိုၼ်းယၢဝ်းၼႆၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇမႅၼ်ႈ တၢင်းမူတ်းၼင်ႇ ၵဝ်ႇလႄႈ တေဢိင်လွင်ႈၸိူဝ်ႉႁိုဝ်ၼႆ မႃးတူၺ်းၵၼ်ၶႃႈ။

လွၵ်းလၢႆးသၢင်ႈ လွင်ႈမူၼ်ႈသိူဝ်း ၼႂ်းၼႃႈႁိူၼ်းၼၼ်ႉ။

1. ၵၢၼ်ႁၢင်ႈႁႅၼ်း။

တႃႇတေလူင်းမိုဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၵေႃႈယဝ်ႉ ႁဵတ်းသင်ၵေႃႈယႃႇ ၵၢၼ်ႁၢင်ႈႁႅၼ်းၼႆႉလမ်ႇလွင်ႈ သုတ်း ၵၢၼ်တေႇၼႃႈႁိူၼ်းၵေႃႈ တေႃႈၼင်ႇၼၼ် တေလႆႈႁၢင်ႈႁႅၼ်းဝႆႉႁိူၼ်း၊ ၼႃႈၵၢၼ် ဢၼ်မၼ်ႈ ၵိုမ်း ၸဵမ်မိူဝ်ႈပႆႇတႄႇတင်ႈၼႃႈႁိူၼ်း ၸဵမ်ၽူႈၸၢႆး ၸဵမ်ၼၢင်းယိင်း ၵွပ်ႈဝႃႈဝၢႆးတႄႇၼႃႈႁိူၼ်းယဝ်ႉ ၸင်ႇႁဵတ်းၸင်ႇႁႃ မၼ်းတေပဵၼ်မႃးၵူၺ်းမၼ်းယူႇၼႆၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉဢၼ်ၽိတ်း ဢိၵ်ႇတင်း တုၵ်ႉၶ ယွၼ်ႉဝႃႈတေလႆႈႁိပ်ႈၼႅတ်ႈၵူႈပိူင်။

2. ၵၢၼ်ငိုၼ်း။

မၢင်ၵေႃႉႁၵ်ႉၵၼ်ၼႃႇၼႃႇ ဢမ်ႇတွၼ်ႉ ငိၼ်းလွင်ႈဝႃႈ ၽိတ်းမေႃးၵၼ် ဢမ်ႇတွၼ်ႉၵဝ်းၼွႆႉ ၵဝ်းၼၢင်းသေတႃႉ ၼႃႈႁိူၼ်းသမ်ႉလူႉယွၼ်ႉငိုၼ်း။ လူဝ်ႇမေႃႁႃငိုၼ်း၊ လူဝ်ႇမေႃ ၸတ်းၵၢၼ်ငိုၼ်း လႆႈငိုၼ်းမႃးယဝ်ႉ ဢမ်ႇမေႃၸတ်းၵၢၼ်ငိုၼ်းၵေႃႈ ငိုၼ်းတေဢမ်ႇမီး ၸူႉမီးႁွမ် မိူဝ်ႈလူဝ်ႇၸႂ်ႉတႄႉတႄႉ ဢမ်ႇမီးၸႂ်ႉၼၼ်ႉ တေမေႃးၵၼ် ၵဵဝ်ႇၵပ်းၵၢၼ်ငိုၼ်းမႃး လူဝ်ႇမေႃႁဵတ်းပႃးသၢႆမၢႆငိုၼ်းၶဝ်ႈ ငိုၼ်းဢွၵ်ႇ ဢိၵ်ႇလွင်ႈတၢင်းငိုၼ်းၶဝ်ႈဢွၵ်ႇလီလီ ယႃႇႁႂ်ႈမီးလွင်ႈဝႃႈ ၵဝ်ႁႃၼမ်မႂ်းႁႃဢေႇ ၵဝ်ၸႂ်ႉၼမ်မႂ်းၸႂ်ႉဢေႇ၊ ယႃႇမီးဝႃႈ သိူင်ႇသိမ်းတေႃႇၵၼ်၊ လီသုတ်းၼႆႉ တေၸႂ်ႉၸၢႆႇငိုၼ်းဢွၵ်ႇၵႂႃႇယွၼ်ႉလွင်ႈသင် လူဝ်ႇလႆႈ ဢုပ်ႇဢူဝ်းတိူင်ႇပၢင်ႇၵၼ်လီလီ သေၸင်ႇၸႂ်ႉၼႆ တေဢမ်ႇမီးလွင်ႈၽိတ်းမေႃး ထၢင်ႇထိူမ်ၵၼ်။

3. တေလႆႈမေႃပွင်ႇၸႂ်ၵၼ်။

လွင်ႈပွင်ႇၸႂ်ၼႆႉ လၢတ်ႈငၢႆႈႁဵတ်းယၢပ်ႇၼႆသေတႃႉ ၵူၺ်းၵႃႈတိုၼ်းတေလႆႈႁဵတ်း တိုၼ်းတေလႆႈမီး ၵူၼ်းႁဝ်းယူႇၸွမ်းၵၼ် 2 ၵေႃႉၶိုၼ်ႈၼိူဝ်ၼႆႉ တေလႆႈဝႆႉၸႂ်ယႂ်ႇၸႂ်ယၢဝ်းသေ ယူႇၸွမ်းၵၼ် ၵွပ်ႈဢၵျၢင်ႉ တၢင်းယၢမ်ႈ၊ ပၢႆးဝူၼ်ႉ၊ ပၢႆးယူႇလီ၊ ၼႃႈၵၢၼ် ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်လႄႈ တေၸၢင်ႈမီးမိူဝ်ႈတၢင်းႁၼ်ထိုင် ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်ယူႇ။ မိူဝ်ႈပဵၼ်ၸိူင်ႉၼၼ် ႁဝ်းတေလႆႈမေႃပွင်ႇၸႂ်ၵၼ် တင်းသွင်ၽၢႆႇ ၸင်ႇတေဢမ်ႇ သၢၼ်ၶတ်း ဢမ်ႇၽိတ်းမေႃးၵၼ် တူဝ်ယၢင်ႇၵေႃႈ သွင်ၵေႃႉၽူဝ်မေး ႁဵတ်းႁႃငိုၼ်းႁူမ်ႈၵၼ်သေ မိူဝ်ႈပေႃႈမႄႈပီႈၼွင်ႉ ၽၢႆႇၵေႃႉႁူမ်ႈၼႃႈႁိူၼ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ မီးလွင်ႈလူဝ်ႇၸႂ်ႉငိုၼ်းတွင်းသေ ၽူဝ်/မေးႁဝ်း သူင်ႇပၼ်ငိုၼ်းၸွႆႈထႅမ်တၢင်းႁိူၼ်းၶဝ်ၼၼ်ႉ သင်ၸွႆႈလႆႈႁဝ်းလူဝ်ႇၸွႆႈ ယႃႇပေမီးဝႃႈ “ၵဝ်ႁႃၼမ် မႂ်းႁႃဢေႇ ၵဝ်ၵၼ်ႉႁႃ မၼ်းသူင်ႇပၼ်ပေႃႈမႄးမၼ်း ၼမ်လိူဝ်ပေႃႈမႄႈၵဝ်” ၼႆ ယွၼ်ႉမၢင်ပွၵ်ႈႁဝ်း တေလႆႈတူၺ်းတၢင်းလႂ်လူဝ်ႇၸႂ်ႉ ၽၢႆႇလႂ်တုၵ်ႉၶလိူဝ်ၽၢႆႇလႂ် သေၸွႆႈထႅမ်ၵႂႃႇ လိူဝ်ၼၼ်ႉၵူၼ်းယူႇ ၸွမ်းၵၼ် ႁႂ်ႈမီးၼမ်ႉၸႂ် မေႃၸွႆႈထႅမ်ၵၼ်။

4. တေလႆႈမီး လွင်ႈၼပ်ႉထိုဝ်ၵၼ် ။

ၵဝ်ၶႂ်ႈလၢတ်ႈၸိူင်ႉႁိုဝ်လၢတ်ႈ မႂ်းၶႂ်ႈႁဵတ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ႁဵတ်း ဢမ်ႇတူၺ်းထိုင်ၵၼ်သေဢိတ်း ၵႂႃႇလႂ် ႁဵတ်းသင် ဢမ်ႇထၢမ်ၵၢင်ၸႂ်ၵၼ်၊ လၢတ်ႈၵႂၢမ်းတူၵ်းတႅမ်ႇၼိူဝ်တေႃႇၵၼ်၊ လူလၢႆသရေႇၼႃႈတႃၵၼ် ၸိုဝ်ႈသဵင် ၼႃႈၵၢၼ် တႃငၢၼ်းၵၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ထၢင်ႇလဵၵ်ႉပၢႆးဝူၼ်ႉ လႄႈပေႃႈမႄႈၽၢႆႇၼွင်ႈ ၽၢႆႇလင် ၵၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ဢမ်ႇၼပ်ႉထိုဝ်ၵၼ် လွင်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ သင်ႁဵတ်းမႅၼ်ႈၸိုင် ၼႃႈႁိူၼ်းတိုၼ်းတေ သုၵ်ႉယုင်ႈ ၽိတ်းမေႃၵၼ်။ ငိူင်ႉဝႄႈသေ ႁႂ်ႈမေႃၼပ်ႉထိုဝ်ၵၼ်၊ ႁဝ်းႁိူၼ်းလဵဝ်ၵၼ် ထၢင်ႇလဵၵ်ႉဢမ်ႇ ၼပ်ႉထိုင်ၵၼ်ၸိုင် ၽၢႆႇၼွၵ်ႈႁိူၼ်းၵေႃႈ ယိုင်ႈၶႅၼ်းတေထၢင်ႇလဵၵ်ႉ လူမဝ်ႁဝ်းယဝ်ႉ။

5. ႁပ်ႉထွမ်ႇ တၢင်းႁၼ်ထိုင်ၵၼ်။

ၼႃႈႁိူၼ်းဢၼ်ဢဝ် ၵၢင်ၸႂ်ၵေႃႉလဵဝ်သေ တႅပ်းတတ်းၵႂႃႇၵူႈပိူင်ၼၼ်ႉ တိုၼ်းဢမ်ႇမီးလွင်ႈမူၼ်ႈသိူဝ်း လႆႈ၊ လွင်ႈသင်ၵေႃႈ ၵုမ်ႇပဵၼ် တေလႆႈဢဝ်ၵဝ်ဝႃႈ တေလႆႈဢဝ်ၵဝ်သင်ႇသေႁဵတ်း ယူႇတိၵ်းတိၵ်းၼၼ်ႉ တေၸၢင်ႈႁွမ်ဝႆႉ လွင်ႈဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ်ၵၼ် ႁိုင်မႃးမေႃတႅၵ်ႇ။ မၢင်ၼႃႈႁိူၼ်း လုၵ်ႈလၢင်းၶႂ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ် မဵဝ်းၼိုင်ႈ ပေႃႈမႄႈၸႂ်ႉႁဵတ်းမဵဝ်းၼိုင်ႈ မိူဝ်ႈႁဵၼ်းၶႂ်ႈႁဵၼ်းၽၢႆႇၼိုင်ႈ ပေႃႈမႄႈသမ်ႉဢထမ်ႇမၸႂ်ႉႁဵၼ်း မဵဝ်းၼိုင်ႈ လူၺ်ႈဢမ်ႇထၢမ်ၵၢင်ၸႂ်ၶဝ်၊ ဢမ်ႇတွၼ်ႉၸွမ်းၸႂ်ၶဝ်သေပိူင်ၸိုင် ယိုင်ႈၵပ်ႉၵိၼ်း လုၵ်ႈလၢင်း ယိုင်ႈၾၢင်ႈ ယိုင်ႈၶႂ်ႈသၢၼ်ၶတ်းပေႃႈမႄႈသေ တိုဝ်တၼ်ႁဵတ်းႁၢႆႉတေႃႇပေႃႈမႄႈ လိူဝ်ၵဝ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

6. ဢမ်ႇလူဝ်ႇဢဝ်ပေႉပုၼ်ႈၵၼ်ၵူႈပိူင်။

ၵူၼ်းယူႇႁူမ်ႈၵၼ်ၼႆႉ မိူၼ်ၵၼ်တင်း လိၼ်ႉလႄႈၶဵဝ်ႈ၊ မေႃႈလႄႈၵၢၵ်ႇယဝ်ႉၶႃႈ။ မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်လႂ် ၸၢင်ႈမေႃၶူပ်းၺႃး ထၢၵ်ႇၺႃးၵၼ်ၶိုၼ်းယူႇ။ လွင်ႈၽိတ်းမေႃးၵၼ်ၼၼ်ႉ မၢင်ဢၼ်ဢဝ်ဝႆႉပဵၼ် ဢရသႃႇၽဝၸၢတ်ႈပၢၼ်ၼႃႈႁိူၼ်းႁဝ်းလႆႈသေတႃႉ၊ ၵူၺ်းၵႃႈမၢင်မဵဝ်း တေၸၢင်ႈၽႄႈလၢမ်း ပဵၼ်ပၼ် ႁႃယႂ်ႇမႃးလႄႈ တၢင်းယၢမ်ႈၵူၼ်းႁဝ်းၵမ်ႈၼမ်ၼႆႉ မီးၸႂ်ၶႂ်ႈဢဝ်ပေႉပုၼ်ႈပိူၼ်ႈ (ၼၢင်းယိင်းၶႅၼ်းထူၼ်ႈ) ႁဵတ်းၶိတ်ႈႁဵတ်းပၢႆႇ၊ မၢင်ၵေႃႉတုမ်ႉတွပ်ႇဢွၵ်ႇၼႄ လွင်ႈဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉၼၼ်ႉ ပဵၼ်လွင်ႈႁၢႆႉၵျၢမ်း၊ မၢင်ၵေႃႉႁႆႈ၊ မၢင်ၵေႃႉလႃႇ၊ ထဵင်ၵၼ်ဢူၼ်ဢၢၼ်မေႃးပၼ်းယူႇသေႇသေႇ ၼႃႈႁိူၼ်းလႂ်ပဵၼ်ၼႆၵေႃႈ ၸႂ်ၵူၼ်းႁိူၼ်းတိုၼ်းဢမ်ႇသိူဝ်း။ မၢင်ပွၵ်ႈၵဵဝ်ႇၵပ်းပၼ်ႁႃလဵၵ်ႉၼွႆႉဢွၼ်ႇ ဢၼ်ၶႂၢင်ႉပၼ်ၵၼ် လႆႈယူႇ ၸိုင် ႁႂ်ႈယွမ်းလူင်း မေႃးႁႃႉ ဢတ်ႉတႃႉႁဝ်း ဢိတ်းၼိုင်ႈ၊ ၾၢႆႇၼိုင်ႈပဵၼ်ၾႆးၵေႃႈ ၾၢႆႇၼိုင်ႈလူဝ်ႇ ပဵၼ်ၼမ်ႉ ယႃႇပဵၼ်ၼမ်ႉမၼ်းလႄႈၾႆး၊ မႆႈတေႃႇမႆႈလေႃးၵၼ်ၼႆ ယိုင်ႈၶႅၼ်းၵိုၼ်း ဢမ်ႇမီးၽႂ်လႆႈ ၽွၼ်းလီ ပေႉၵၼ်မႃးၵေႃႈ ၼႃႈႁိူၼ်းဢမ်ႇမူၼ်း သမ်ႉတေဢဝ်ႁႂ်ႈပေႉၵၼ်ပွင်ႇသင် ၵွပ်ႈၼၼ်မၢင်ပွၵ်ႈ ဢမ်ႇၽိတ်းသေတႃႉ ႁဝ်းၶၢမ်ႇပဵၼ်ၵေႃႉသုမ်းသေလူတ်းပၼ်ႁႃ။

7. ယုမ်ႇၸႂ်ၵၼ်။

ၵႃႈၶႂ်ႈႁၵ်ႉၵၼ် ပေႃးဢမ်ႇယုမ်ႇၸႂ်ၵၼ် တၢင်းႁၵ်ႉဢမ်ႇယိုၼ်းယၢဝ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ ႁဵတ်းသင်ဢိတ်းၼိုင်ႈ ၵေႃႈထၢင်ႇထိူမ်ၵၼ်၊ ယုမ်ႇၵႂၢမ်းၽၢႆႇၼွၵ်ႈလိူဝ်ၵူၼ်းႁိူၼ်း  ဢမ်ႇၼၼ် ဢမ်ႇယုမ်ႇၸႂ်ၵၼ်ၼၼ်ႉ တေ မေႃႁႃၶွၵ်းၶွၵ်းၶႄႇၶႄႇ လွင်ႈဢမ်ႇလီဝၼ်းလင်ၵၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈသင်၊ ၵႂႃႇလႂ်ဢမ်ႇလႆႈ လူဝ်ႇလၢႆးငၢၼ်း ၵၼ်ယူႇတႃႇသေႇၸိုင် ယူႇႁူမ်ႈၵၼ်ယၢပ်ႇ၊ ဢိၵ်ႇတင်း ပေႃးထၢင်ႇၵၼ် တေမေႃလၢတ်ႈမေႃႁဵတ်း လွင်ႈႁၢႆႉၸႃႉတေႃႇၵၼ်ၶိုၼ်း ၸင်ႇဝႃႈၼႃႈႁိူၼ်းလႂ်ယုမ်ႇၸႂ်ၵၼ် ၼႃႈႁိူၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉၸင်ႇမူၼ်ႈသိူဝ်း ၵူၺ်းၵႃႈယႃႇယုမ်ႇၼႃႇထိုင်တီႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႉပၢႆးဝူၼ်ႉထတ်းသၢင်သေဢိတ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။

8. ႁၵ်ႉၵၼ်။

မၢင်ၵေႃႉႁၵ်ႉၵၼ် ၸင်ႇဢဝ်ၵၼ် မၢင်ၸိူဝ်းဢဝ်ၵၼ်ယဝ်ႉၸင်ႇႁၵ်ႉၵၼ် ဢၼ်လႂ်ၵေႃႈတိုၼ်းလီ ၵွပ်ႈပေႃးႁၵ်ႉၵၼ်ၼႆ တေပွင်ႇၸႂ် တေဢီးလူ၊ တေလုမ်းလႃးၵၼ်၊ ၸွႆႈထႅမ်ၵၼ် မီးၸႂ်ၶႂ်ႈႁူမ်ႈ တုၵ်ႉႁူမ်ႈသိူဝ်းၵၼ်၊ မေႃပၼ်ႁႅင်းၸႂ်ၵၼ်။ ၼႃႈႁိူၼ်းႁၵ်ႉၼၼ်ႉ ပေႃးဢမ်ႇဢိင်လွင်ႈပွင်ႇၸႂ်ၵၼ် ၼမ်ၼမ်ၼႆ ယူႇႁူမ်ႈၵၼ်ဢမ်ႇလႆႈ။

9. ၾႆးၼႂ်းယႃႇႁႂ်ႈဢွၵ်ႇ ၾႆးၼွၵ်ႈယႃႇႁႂ်ႈၸိမ်။

ပၼ်ႁႃၼႂ်းၼႃႈႁိူၼ်းႁဝ်းၼၼ်ႉ လဵၵ်ႉယႂ်ႇၸိူင်ႉႁိုဝ် ၼၵ်းၼႃတၢၼ်ႇလႂ်ၵေႃႈယဝ်ႉ ယႃႇတေႃႉဢွၵ်ႇၼႄ ပိူၼ်ႈတိၵ်းတိၵ်း ယိုင်ႈပဵၼ်လွင်ႈဢမ်ႇလီ တီႈၵူၼ်းၼႂ်းၼႃႈႁိူၼ်းႁဝ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ယိုင်ႈတေလႆႈသတိ ၵွပ်ႈဝႃႈ ၵူၼ်းႁၵ်ႉႁဝ်းမီး 3 ပုၼ်ႈ၊ ၵူၼ်းၸင်းႁဝ်းမီး 5 ပုၼ်ႈ၊ တႃႇ 2 ပုၼ်ႈသမ်ႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းဢမ်ႇ သူၼ်ၸႂ်သင်ႁဝ်းၼၼ်ႉလႄႈ မိူဝ်ႈႁဝ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ပိူၼ်ႈသီႈၵေႉ၊ ထိုင်ၵမ်းလူမ်ႉမႃး ပိူၼ်ႈဢႃးလႃးဝူး ၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး သေႉသွမ်းသမ်ႇမုၵ်ႈႁဝ်းထႅင်ႈၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ မၢင်ၵေႃႉပၢႆမေႃၶႂၢၵ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်း လဵၼ်ႈၵႂၢမ်းသေ ႁဝ်းႁိူၼ်းလဵဝ်ၵၼ် လႆႈဢၢႆႈပိူၼ်ႈတၢင်းလၢႆၵူၺ်း။

တေႃႈၼင်ႇၼၼ် လွင်ႈဢမ်ႇလီၼွၵ်ႈႁိူၼ်းၼၼ်ႉ ယႃႇဢဝ်မႃးပိုၼ်ၽႄႈၼႂ်းႁိူၼ်း မိူၼ်ၼင်ႇငိၼ်းၵႂၢမ်း ပိူၼ်ႈဝႃႈႁင်းၵၼ် ၵေႃႉၼိုင်ႈဢဝ်မႃးလၢတ်ႈၼႂ်းႁိူၼ်း ထိုင်ဝႃႈတၢင်းႁၼ်ထိုင် ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်မႃးၼၼ်ႉ ႁဝ်းသမ်ႉၵေႃႉၽိတ်းမေႃးၵၼ်ၸွမ်း၊ ပိူၼ်ႈလီၵၼ်ယဝ်ႉ ႁဝ်းယင်းတိုၵ်ႉၸႂ်လမ်ၵၼ်ယူႇၵေႃႈမီး။ လွင်ႈ ဢမ်ႇမိူၼ်ၸႂ်ၼႂ်းၼႃႈၵၢၼ်ႁဝ်း ဝႆႉတီႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၵူၺ်း ယႃႇဢဝ်မႃးၸွမ်းတီႈႁိူၼ်း လူဝ်ႇၸႅၵ်ႇႁႂ်ႈလႆႈဝႃႈ “ဢၼ်လႂ်ပဵၼ်လွင်ႈတီႈလႂ်” ။

10. ၼႃႈၵၢၼ်ႁႃလဵင်ႉတွင်ႉ လူဝ်ႇမၼ်ႈၵိုမ်း။

တႄႇၼႃႈႁိူၼ်းႁူမ်ႈၵၼ်ယဝ်ႉ ဢမ်ႇမီးၵၢၼ်ႁႃလဵင်ႉတွင်ႉဢၼ်မၼ်ႈၵိုမ်းၸိုင် တေတုၵ်ႉၶယၢပ်ႇယၢၵ်ႈ။ ဝၢႆးမီးလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ယိုင်ႈၶႅၼ်းတုၵ်ႉၶ ၵၢၼ်ၵေႃႈလူဝ်ႇႁႃ လူဝ်ႇႁဵတ်း မၢင်ပွၵ်ႈမီး မၢင်ပွၵ်ႈဢမ်ႇမီးၵၢၼ်၊ ဢမ်ႇမီးၵၢၼ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးငိုၼ်းလႄႈ ၽူဝ်မေးတေၵႆႉၵႆႉၽိတ်းမေႃးၵၼ်မႃးယဝ်ႉ။

11. ပၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်းယူႇႁူမ်ႈ ၵူၼ်းၼႂ်းၼႃႈႁိူၼ်းၽွင်ႈ။

မၢၵ်ႈမီးလီပဵၼ်၊ ၼႃႈၵၢၼ်မၼ်ႈၵိုမ်း၊ မေႃပွင်ႇၸႂ် မေႃၼပ်ႉထိုဝ်ၵၼ်သေတႃႉ ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈၼႃႈႁိူၼ်း ဢမ်ႇမူၼ်ႈသိူဝ်းလႆႈၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈဢမ်ႇလႆႈႁပ်ႉလွင်ႈဢုၼ်ႇဢူၵ်းဢုၼ်ႇၸႂ် တီႈၵူၼ်းၼႂ်းၼႃႈႁိူၼ်း၊ မၢင်ၼႃႈႁိူၼ်း ယင်းဢမ်ႇသူႈလႆႈၵိၼ်ၶဝ်ႈႁူမ်ႈမူႇၵၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇမၢင်ၵေႃႉ ဢမ်ႇတၼ်းႁၼ်မိူဝ်ႈ ပေႃႈမႄႈဢွၵ်ႇႁိူၼ်းၶဝ်ႈႁိူၼ်း၊ ဢမ်ႇတွၼ်ႉလႆႈ ဢုပ်ႇဢူဝ်းတိူင်ႇပၢင်ႇၵၼ်လႄႈ ဢွၼ်ၵၼ်ဢွၵ်ႇႁႃ တၢင်းဢုၼ်ႇၸႂ်ၼွၵ်ႈႁိူၼ်းသေ ပႆၺႃးသဵၼ်ႈတၢင်းၽိတ်း၊ လဵၼ်ႈၵေႃႉတႆးၵေႃႉၽိတ်း၊ ႁဵတ်းၺႃးလွင်ႈ ၽိတ်းပိူင်ႈၵႂႃႇ ပေႃးပဵၼ်ၸိူင်ႉၼၼ် ၼႂ်းၼႃႈႁိူၼ်းသမ်ႉလႆႈလိူတ်ႇမႆႈမႃး မီးလွင်ႈၽိတ်းမေႃးပွင်ႉလႃႇ ပေႃႉႁႅမ်ၵၼ် ၼႃႈႁိူၼ်းဢမ်ႇမူၼ်ႈသိူဝ်းလႆႈသေပွၵ်ႈ။

သင်ႁဝ်းဝႆႉၶၢဝ်းယၢမ်းႁႂ်ႈတၼ်း တႃႇယူႇႁူမ်ႈ ၵူၼ်းၼႂ်းၼႃႈႁိူၼ်းၼႆ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းၼႂ်းႁိူၼ်းၸမ် ၸႂ်ၵၼ်၊ ႁူႉလွင်ႈတုၵ်ႉလွင်ႈသိူဝ်းၵၼ်၊ မီးပၼ်ႁႃသင်ၵေႃႈ တေၸၢင်ႈၸွႆႈၵႄႈလိတ်ႈ၊ လႆႈဢုပ်ႇဢူဝ်း တိူင်ႇပၢင်ႇၵၼ်၊ ႁူႉပိူင်ပဵၼ်လႄႈ ဢၵျၢင်ႉတၢင်းယၢမ်ႈၵၼ် လႆႈသၢင်ႈလွင်ႈႁုၼ်ႉၶူဝ်ၼႂ်းၼႃႈႁိူၼ်းၼမ် တႄႉတႄႉ။

12. ႁူႉပုၼ်ႈၽွၼ်းၽႂ်မၼ်း ။

ယူႇတီႈလႂ်ၵေႃႈ ၵူၼ်းၵူႈၵေႃႉတိုၼ်းမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း ယူႇတီႈႁဵတ်းၵၢၼ် မီးပုၼ်ႈၽွၼ်းတီႈႁဵတ်းၵၢၼ်၊ ယူႇတီႈႁိူၼ်းမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းတီႈႁိူၼ်း ၸွမ်းၼင်ႇပုၼ်ႈၽွၼ်ႈၽႂ်မၼ်းမီးၼၼ်ႉ ပေႃႈၸဝ်ႈႁိူၼ်း မီးဝူတ်ႈ တြႃးၸဝ်ႈၽူဝ် 5 ပိူင် ဢၼ်တေလႆႈႁဵတ်းၸွမ်း၊ (1) ႁွင်ႉၸိုဝ်ႈလီႁၵ်ႉၼႃႇ၊ (2) ယႃႇလၢတ်ႈၵႂႃႇၵႂၢမ်းမဝ်၊ (3) ယႃႇလႄႇၵူတ်ႉၽိတ်းၼၢင်း၊ (4) ၶိူင်ႈၶွင်ဝၢင်းမွပ်ႇယိုၼ်ႈ၊ (5) ႁႃပၼ်ၶူဝ်းလႅပ်ႈၼႃႇ။

ၼၢင်းယိင်းၵေႃႈ မီးဝူတ်ႈတြႃးၼၢင်းမေး 5 ၶေႃႈမိူၼ်ၵၼ် (1) ၶိုင်ပွင်လွင်ႈႁိူၼ်းယေး၊ (2) ၸၢႆႇပၼ်ၸေး ဢွမ်ႇဢီႈ၊ (3) ယႃႇလၢဝ်းၽိတ်းၵႃႇမေႇ၊ (4) ၸႂ်ႁၵ်ႉသေႇ ပႅင်းၶိူဝ်း၊ (5) ယႃႇၶၢၼ်ႉၼႃႇဢိူၼ်ဢၢၼ်။

ဝႃႈၼၼ်သေတႃႉ မိူဝ်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈဢမ်ႇယူႇလီ ဢမ်ႇတၼ်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းႁဵတ်းတႅၼ်းတၢင်ၵႂႃႇ ယႃႇပေဝႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵၢၼ်ၵူၼ်းၸၢႆး၊ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵၢၼ်ၽူႈယိင်း။ မၢင်မဵဝ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈၵၢၼ်ႁဝ်းၵေႃႈ ယႃႇပေတူၺ်းလႆႈ ၼႃႇၽႅဝ် ၸွႆႈၵၼ်ႁဵတ်း “ပီႈႁၢမ်ငဝ်ႈ ၼွင်ႉႁၢမ်ပၢႆ” ၸိုင် ၼႃႈႁိူၼ်းတိုၼ်းမူၼ်ႈသိူဝ်း။

13. ယူႇၸွမ်းသိၼ်ထမ်း ႁဵတ်းသၢင်ႈၸွမ်းပၵ်းပိူင် ။

ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈသင်ႇသွၼ်ဝႆႉဝႃႈ တႃႇၵူၼ်းႁိူၼ်းၼႆႉ ထုၵ်ႇလီႁဵတ်းၸွမ်း သိၼ် 5 သဵၼ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ် ယႃႇၶႃႈတူဝ်ၸႂ်၊ ဢမ်ႇပႅတ်ႉလႅၼ်ပိူၼ်ႈ၊ ဢမ်ႇလၵ်ႉၸူၼ်ၽႂ်၊ ဢမ်ႇၽိတ်းၵႃႇမေႇသုလႄႈ ငိူင်ႉဝႄႈ ယႃႈမဝ်းၵမ်ၵူႈပိူင်သေ ပၵ်းပိူင်ဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ ပၵ်းပိူင်ၼႃႈႁိူၼ်းမီးၼၼ်ႉ ႁဵတ်းၸွမ်းၵႂႃႇၼႆ ၽႂ်ဢမ်ႇၽိတ်း ႁဝ်း၊ ႁဝ်းဢမ်ႇၽိတ်းၽႂ်ယဝ်ႉ။ ယႃႇလႄႇလၢဝ်းၼႃႇၽႅဝ် ထိုင်တီႈလိုမ်းႁိူၼ်းလိုမ်းယေး လိုမ်းလုၵ်ႈ မေး/ၽူဝ် ၵွပ်ႈဝႃႈမၢင်ၼႃႈႁိူၼ်းလႆႈလူႉၵႂႃႇ ပဵၼ်ယွၼ်ႉလွင်ႈလႄႇယၢဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

14. ယႃႇဢၢႆတႃႇၼႄတၢင်းႁၵ်ႉ တေႃႇၵူၼ်းၼႂ်းၼႃႈႁိူၼ်း။

ႁႅင်းၸႂ်ဢၼ်ၵႅၼ်ႇၶႅင်သုတ်းၼႆႉ ပဵၼ်ႁႅင်းၸႂ်ဢၼ်လႆႈမႃးတီႈၵူၼ်းၼႂ်းၼႃႈႁိူၼ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼႆ ယႃႇလိုမ်း မိူဝ်ႈႁိူဝ်ႉမွႆႈ၊ မိူဝ်ႈထူပ်းပၼ်ႁႃ၊ မိူဝ်ႈၸႂ်တူၵ်း၊ မိူဝ်ႈၵႂင်ၸႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဝ်းလူဝ်ႇယူႇၸမ်ၵၼ် ႁူမ်ႈၵၼ်တေႃႇ သူႈၼႆ ၼႄဝႃႈႁဝ်းႁၵ်ႉၵၼ်၊ ယႃႇဢၢႆတႃႇၼႄတၢင်းႁၵ်ႇတေႃႇၶဝ်။ ဢၼ်ႁပ်ႉထွမ်ႇပၼ်ႁႃ ယုမ်ႇၸႂ်ၵၼ် ယူႇဢမ်ႇလီၵိၼ်ဢမ်ႇဢမ်ႇဝၢၼ်ၵေႃႈ လုမ်းလႃးၵၼ် ဢၼ်ၼႆႉပဵၼ်ၵၢၼ်ၼႄဢွၵ်ႇတၢင်းႁၵ်ႉႁဝ်း။ ပေႃႈမႄႈ သင်ႁၼ်လုၵ်ႈလၢင်း လူဝ်ႇႁႅင်းၸႂ် လူဝ်ႇတီႈပိုင်ႈဢိင်ၼႆ ၵွတ်ႇၶဝ်လူမ်လူမ် ႁႂ်ႈၶဝ်လႆႈႁပ်ႉႁႅင်း ၸႂ် လွင်ႈဢုၼ်ႇၸႂ်။

15. ယႃႇၽိတ်းမေႃးၵၼ် ယႃႇႁဵတ်းႁၢႆႉၵၼ်။

ႁဵတ်းႁၢႆႉတီႈၼႆႈ မၢႆထိုင်တီႈတူဝ်တီႈၸႂ်တင်း 2 ပိူင် တေလႆႈဝႆႉၸႂ်ယဵၼ်ယဵၼ် ယႃႇဢဝ်တေႃးသ ၼမ်းၼႃႈပၢႆးဝူၼ်ႉလႃးလႃး သင်ဢမ်ႇၶႂ်ႈႁႂ်ႈၼႃႈႁိူၼ်းသုၵ်ႉသၵ်ႉ။

16. သိုဝ်ႈယူဝ်းတေႃႇၵၼ်။

ၼင်ႇႁိုဝ်ၼႃႈႁိူၼ်းတေမူၼ်း ၵူၼ်းတေမူၼ်ႈသိူဝ်း ဢမ်ႇႁႂ်ႈမီးလွင်ႈၽိတ်းမေႃးၵၼ်ၼၼ်ႉ လိူဝ်သေ တေလႆႈမီးငိုၼ်းၶမ်း မီးၼႃႈၵၢၼ် ယုမ်ႇယမ်ၼပ်ႉထိုဝ် ႁၵ်ႉႁွမ် ၵၼ်ယဝ်ႉ၊ ထုၵ်ႇလီယုမ်ႇၸႂ်ၵၼ် တႃႇတေယုမ်ႇၸႂ်ၵၼ်လႆႈသမ်ႉ ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈသုတ်း လူဝ်ႇသိုဝ်ႈယူဝ်းတေႃႇၵၼ်။

ၶႂ်ႈႁႂ်ႈပိူၼ်ႈယုမ်ႇၸႂ်ႁဝ်း ႁဝ်းသမ်ႉမီးလွင်ႈသိူင်ႇလပ်ႉ လၵ်ႉၵဝ်းၼွႆႉၵဝ်းၼၢင်းၼႆ ၽႂ်ႁိုဝ်တေယုမ်ႇၸႂ်ႁဝ်း လႆႈ မိူဝ်ႈဢၼ်မေႃလၵ်ႉလၵ်ႉလွမ်လွမ်တေႃႇၵၼ်မႃးၼၼ်ႉ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းဝႆႉလႃႈ ၼႃႈႁိူၼ်းတိုၼ်းဢမ်ႇ မူၼ်ႈသိူဝ်း။ ဢိၵ်ႇတင်းမိူဝ်ႈမီးၵၢၼ်ယႃႉၼႃႈႁိူၼ်းမႃးၼၼ်ႉ ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးတူၵ်းတႅမ်ႇတႄႉတႄႉ ၵွပ်ႈၼၼ် လူဝ်ႇသိုဝ်ႈယူဝ်းတေႃႇၵၼ်။

ၼႆႉပဵၼ်လွၵ်းလၢႆးႁုပ်ႈႁုပ်ႈ ဢၼ်တေၸွႆႈႁႂ်ႈႁဝ်း လုမ်းလႃးႁႂ်ႈၼႃႈႁိူၼ်းမူၼ်ႈသိူဝ်း ယိုၼ်းယၢဝ်း။ ၼႃႈႁိူၼ်း မိူၼ်တူၼ်ႈမႆႉ ၵိင်ႇၵၢၼ်ႈတိူၼ်းၵႂႃႇၵူႈတၢင်းသေတႃႉ လမ်းမၼ်းႁၢၵ်ႈမၼ်း ပဵၼ်ဢၼ်လဵဝ် ၵၼ်ၵူၺ်း၊ ၼႃႈႁိူၼ်းတီႈဢၼ်ပၼ် လွင်ႈဢုၼ်ႇၸႂ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ႁႅင်းၸႂ်တႃႇၵူၼ်းၼႂ်းၼႃႈႁိူၼ်း မၼ်း ၼၼ်ႉၵၼ်ၵူႈၵေႃႉ ပႅၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ဢိင်ၵၢၼ်လူၺ်ႈ ၼႃႈၵၢၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၽႂ်မၼ်းသေ လႆႈၽၢတ်ႇၵၼ် ယူႇဝႆႉၵေႃႉတီႈၵေႃႉတၢင်းၵၼ်သေတႃႉ ယႃႇလိုမ်း ယႃႇၵူဝ်ယႃႇဢၢႆ ယွၼ်ႉၼႃႈႁိူၼ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇမိူၼ် ပိူၼ်ႈ။ ၵူၺ်းၼႃႇလူဝ်ႇၶတ်းၸႂ်ပူၵ်းပွင်ႁႂ်ႈၼႃႈႁိူၼ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမူၼ်ႈသိူဝ်းမႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇၵၼ်တႃႉ။ မိူဝ်ႈယင်းတိုၵ်ႉလႆႈယူႇၸမ်ၵၼ် မူဝ်ႈမီးၶၢဝ်းယၢမ်းယူႇၼႆႉ ယႃႇႁႂ်ႈလႆႈၼႅင်ၸႂ်ၶိုၼ်းဝၢႆးလင် မိူဝ်ႈၵေႃႉႁဝ်း ႁၵ်ႉဢမ်ႇမီးၸမ်ယဝ်ႉၼၼ်ႉ။

တႅမ်ႈ – ၼူၵ်ႉဢဵင်ႈ ၽိုၵ်းမိၼ်

မၢႆတွင်း− ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉပဵၼ်တၢင်းႁၼ်သုၼ်ႇတူဝ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၵေႃႉလဵဝ်။

တႆးလွတ်ႈလႅဝ်း