ၵူၼ်းႁိူၼ်းလဵဝ်ၽိၼ်းၵၼ် ၽွၼ်းလီပၼ်တီႈၽႂ်?

ၵူၼ်းယူႇႁိူၼ်းလဵဝ်ၵၼ် ၽိတ်းၽႅၵ်ႇၵၼ်၊ ၵူၼ်းယူႇမိူင်းလဵဝ်ၵၼ် တိုၵ်းတေႃးၵၼ် ၶိုၼ်းၼၼ်ႉ ၵူႈမိူင်းမိူင်း ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉၼႆႉ ပေႃးႁဝ်းဝႃႈမိူင်းတႆးၼႃႇသေႇပိူၼ်ႈၼႆ ထၢင်ႇတေဢမ်ႇၽိတ်း၊ ႁဵတ်းသင်လႄႈဝႃႈၼၼ်ၼႆၵေႃႈ ထၢင်ႇတေဢမ်ႇမီးၵူၼ်းထၢမ် ပေႃးတေဝႃႈပဵၼ်ၶိူဝ်းလဵဝ်ၵၼ်၊ မိူင်းလဵဝ်ၵၼ်သေ ၽိတ်းၽႅၵ်ႇတိုၵ်းတေႃးၵၼ်ၶိုၼ်းၼႆႉ မီးမိူင်းတႆးၵူၺ်းႁႃႉ ၼႆၵေႃႈတေပႆႇၸႂ်ႈၼင်ႇၵဝ်ႇ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢၼ်ၼႃႇသေပိူၼ်ႈ ႁူႉပဵၼ်မိူင်းတႆးၵူၺ်း ၼႆၼၼ်ႉတႄႉ တေမႅၼ်ႈယူႇ။

ပဵၼ်ၶိူဝ်းလဵဝ်ၵၼ်၊ မိူင်းလဵဝ်ၵၼ်သေ တိုၵ်းတေႃးၵၼ်ၶိုၼ်းၼၼ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇၼႂ်းပီႊ 1950-1953 မိူင်းၵူဝ်းရီးယႃး Korea ၵေႃႈတိုၵ်းတေႃးၵၼ်သေ ဢဝ်တႅၵ်ႇပဵၼ်သွင်ၸိုင်ႈမိူင်း ၵူဝ်းရီးယႃးႁွင်ႇ (North Korea) ၵူဝ်းရီးယႃးၸၢၼ်း (South Korea) ၵႂႃႇ၊ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈပၢင်တိုၵ်းၵူဝ်းရီးယႃးၼင်ႇၵၼ်ၼႆႉသေ ၸိူဝ်းပဵၼ်မိူင်းႁိမ်းႁွမ်း မိူၼ်ၼင်ႇ မိူင်းၶႄႇ၊ မိူင်းရၢတ်ႉသျႃး၊ ဢမေႇရိၵၢၼ် ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵေႃႈၶဝ်ႈၸိမ် ၸွမ်းၵႄႈၵၢင်မၼ်းသေ လႆႈၼမ်ႉတွၼ်းၵႂႃႇၵေႃႈမီး(ဢိင် History of Korea)။ မိူၼ်ၼၼ်ၼင်ႇၵဝ်ႇ မိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း Vietnam ၽွင်းၶဝ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၽူႈၶၢၵ်ႈမိူင်း ၾရင်ႇသဵတ်ႈ French ၶဝ်ယူႇၼၼ်ႉ ၼႂ်းပီႊ 1945-1946 ဝႅတ်ႉၼမ်းၶဝ်ၼင်ႇၵၼ်ၵေႃႈ ဢိင်ၼိူဝ်ပၢႆးဝူၼ်ႉၶဝ်ပိူင်ႈၵၼ်သေ လႆႈမင်ၵၼ်ၶိုၼ်းၵေႃႈမီး ၵူၺ်းၵႃႈၵမ်းလိုၼ်းတႄႉၶဝ်ၶိုၼ်းႁူမ်ႈၵၼ်သေ တိုၵ်းဢဝ်တေႃႇပေႃးလႆႈမိူင်းၵွၼ်းၶေႃမႃးယူႇ (ဢိင်ပပ်ႉ ၶူးၶိူဝ်းသႅၼ်)။

လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ၼႂ်းပီႊ 1927-1949 ၶႄႇၼင်ႇၵၼ် ဢၼ်ပဵၼ် ၶႄႇလႅင် ပႃႇတီႇၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ မိူင်းၶႄႇ CPC (Communist Party of China) လႄႈ ၶႄႇၽိူၵ်ႇ KMT ၵူၵ်ႉမိၼ်ႇတင်ႇ (Kuomintang) ဢမ်ႇၼၼ် ပႃႇတီႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶႄႇ (Chinese Nationalist Party) ဢၼ်ႁဝ်းႁူႉၸၵ်းၵၼ်ဝႃႈ ၸုမ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ လႄႈ ၶႄႇလႅင် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ယၢမ်ႈတိုၵ်းၵၼ်ၶိုၼ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်း ၽိူဝ်ႇထိုင်မိူဝ်ႈၵျႃႇပၢၼ်ႇ Japan မႃးတိုၵ်းမိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉ သွင်ပႃႇတီႇ CPC, KMT လႆႈႁူမ်ႈၵၼ်သေ ၶိုၼ်းတိုၵ်းၵျႃႇပၢၼ်ႇလႄႈ ဝၢႆးပၢင်တိုၵ်းၵျႃႇပၢၼ်ႇ ၶဝ်သွင်ပႃႇတီႇၶႄႇၼင်ႇၵၼ် ၶိုၼ်းတိုၵ်းၵၼ်ၶိုၼ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်း တေႃႇပေႃးထိုင်ဝႃႈၽၢႆႇၶႄႇၽိူၵ်ႇ KMT သုမ်းၵၢၼ်ႉသေ လႆႈပၢႆႈဢွၵ်ႇမိူင်းၶႄႇၵႂႃႇၵူႈႁူးၵူႈတၢင်း ယၢမ်းလဵဝ်ၶႄႇၽိူၵ်ႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပၵ်းသဝ်းယူႇတီႈ ၵုၼ်ထႆႇဝၼ်ႇ Taiwan ၼၼ်ႉယဝ်ႉ (ဢိင် Chinese: 中国内战)။

မိူင်းလဵဝ်တိုၵ်းၵၼ်ၶိုၼ်းၼၼ်ႉ ယင်းမီးထႅင်ႈလၢႆလၢႆမိူင်း ဢၼ်ဢမ်ႇလႆႈတူၵ်ႇလၢတ်ႈ ပႃး ၵူၺ်းၵႃႈ ယၢမ်းမိူဝ်ႈၸိူဝ်းပဵၼ်ၶိူဝ်းလဵဝ် မိူင်းလဵဝ်ၵၼ် တိုၵ်းၵၼ်ၶိုၼ်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ဢမ်ႇတွၼ်ႉလိုမ်းဝႃႈ ၶဝ်ပဵၼ်ပီႈၼွင်ႉၵၼ် သေဢမ်ႇၵႃး ၶဝ်ဢမ်ႇမႅၼ်ႈၵၼ်သေတႃႉ ယၢမ်းမိူဝ်ႈတၢင်ႇၸၢတ်ႈမႃးပူၼ်ႉပႅၼ်ၼိူဝ်ၶဝ်ၼၼ်ႉ ၶဝ်ယင်းမေႃဝႆႉဝၢင်းလွင်ႈပႅင်းၸင်းၵၼ် ႁူမ်ႈၵၼ်တိုၵ်းၽူႈၶဵၼ်ၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ ပၢင်တိုၵ်းၶဝ် ၼင်ႇၵၼ်ၵေႃႈ မီးမိူဝ်ႈတႄႇၵေႃႈ မီးမိူဝ်ႈယဝ်ႉမၼ်းယူႇ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းၼင်ႇၵၼ် တိုၵ်းၵၼ်ၶိုၼ်းၼႆႉသမ်ႉ မိူၼ်ဢမ်ႇမီး မိူဝ်ႈယဝ်ႉတူဝ်ႈ သေဢမ်ႇၵႃး ၽွင်းၶဵၼ်တၢင်ႇၸၢတ်ႈမႃးပႄႉၵိၼ် လူလၢႆ ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇမေႃႁူမ်ႈၸွႆႈၵၼ် မိူၼ်ၼင်ႇဝႃႈ ပဵၼ်ၾႆးမႆႈတူဝ်ၽႂ်ၵေႃႈ ႁႂ်ႈတူဝ်မၼ်းၶိုၼ်းႁူတ်းမွတ်ႇၵူၺ်းမၼ်းၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉယဝ်ႉ ၽွင်ႈႁဝ်းၼင်ႇၵၼ်ဢမ်ႇမႅၼ်ႈၵၼ်သေ မီးတၢင်ႇမူႇတၢင်ႇၸုမ်း မႃးၸိမ်ၸပ်းၸွမ်းၽၢႆႇလႂ်ၽၢႆႇၼိုင်ႈၼၼ်ႉသမ်ႉ မိူၼ်ႁဝ်းၶႅၼ်းထႅင်ႈတၢင်းၸူမ်းဝႆႉ တီႈတႄႉမၼ်း ပိူၼ်ႈမႃႈလၵ်ႉလုတ်ႇလိူတ်ႈႁဝ်းယူႇၼႆၼၼ်ႉ မိူၼ်ပႆႇႁူႉတူဝ် လွင်ႈၼႆႉတႄႉ ၶႃႈတေဢမ်ႇႁႃတူဝ်ယၢင်ႇမၼ်းမႃးၼႄၵေႃႈ ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈ တေတႃႁၼ်တူဝ်ထူပ်းၵၼ်ယူႇၼႆ ယုမ်ႇဝႆႉၼင်ႇၼႆ။

ၶႃႈႁဝ်းၵႆႉၵႆႉလႆႈထွမ်ႇ သၽေႃးတြႃးႁူဝ်ပဝ်လူင် ၶွင်ႇသီႇဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး (RCSS) ၸွမ်သိုၵ်းလူင် ယွတ်ႈသိုၵ်း ဢၼ်မၼ်းၸဝ်ႈၵႆႉသင်ႇဝႃႈ “ပေႃးဝႃႈမၢဝ်ႇသၢဝ် ၽိတ်းမေႃးၵၼ်၊ ၽူဝ်မေးၵၼ် ၽိတ်းၵၼ်ၼႆ ၸိူဝ်းပဵၼ်ပေႃႈႁၢင်ႉမႄႈမၢႆႈ မၢဝ်ႇမၢဝ်ႇသၢဝ်သၢဝ်ၶဝ် တေဢွၼ်ၵၼ်လၵ်ႉၸူမ်းယူႇ ယွၼ်ႉၶဝ်မုင်ႈမွင်း ၽွၼ်းလီမၼ်း၊ ပေႃးၵူၼ်းႁိူၼ်းလဵဝ်ၵၼ်ၽိတ်းၽႅၵ်ႇၵၼ်သမ်ႉ ၵူၼ်းယူႇၶၢင်ႈႁိူၼ်း လၵ်ႉလွမ်ၸူမ်း၊ ပေႃးၵူၼ်းဝၢၼ်ႈလဵဝ်ၵၼ်ၽိတ်းၵၼ်သမ်ႉ ၵူၼ်းတၢင်ႇဝၢၼ်ႈ ႁိမ်းႁွမ်းလၵ်ႉၸူမ်းၸွမ်း၊ ၵူၼ်းယူႇမိူင်းလဵဝ်ၵၼ် ၽိတ်းၵၼ်တိုၵ်းၵၼ်သမ်ႉ မိူင်းႁိမ်းႁွမ်းတေလၵ်ႉၸူမ်းယူႇ ယွၼ်ႉတေမီးၽွၼ်းလီတႃႇၶဝ်၊ မိူၼ်ၼင်ႇ မိူင်းယူႇၶရဵၼ်း လႄႈ မိူင်းရၢတ်ႉသျႃးတိုၵ်းၵၼ်ၼၼ်ႉ မိူင်းၶႄႇ၊ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ လႄႈ မိူင်းႁိမ်းႁွမ်း လၢႆလၢႆမိူင်းလႆႈၽွၼ်းလီမၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ” ၼႆႉပဵၼ်ၶေႃႈၵႂၢမ်း ၸွမ်သိုၵ်းလူင် ယွတ်ႈသိုၵ်း လၢတ်ႈဝႆႉ။

ယွၼ်ႉၼၼ် တေလႆႈဝႃႈ ႁဝ်းၵူၼ်းယူႇႁိူၼ်းလဵဝ်ၵၼ်၊ ယူႇမိူင်းလဵဝ်ၵၼ် ၽိတ်းၵၼ်ၼၼ်ႉ ၽွၼ်းလီမၼ်းၵွင်တီႈပိူၼ်ႈလၢႆလၢႆ။ ပေႃးၼၼ် ဢၼ်ႁဝ်းၵူၼ်းမိူင်းတႆးၼင်ႇၵၼ် ၽိတ်းၵၼ်လူး ၽွၼ်းလီမၼ်းၽႂ်လႆႈ။ ပေႃးႁဝ်းမႃးတူၺ်း ဢၼ်ပိူၼ်ႈဢဝ်ၵႆႇသွင်တူဝ်တေႃႇၵၼ်ၼၼ်ႉ ၵႆႇတူဝ်ၵၢၼ်ႉသုမ်း တၵ်းပဵၼ်ၽၵ်းၼႆသေတႃႉ ၵႆႇတူဝ်ပေႉၵႂႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸဵဝ်းလႄႈၼၢၼ်း ႁူႉတၵ်းပဵၼ်ၽၵ်းမိူၼ်ၵၼ်ၵူၺ်း ႁိုဝ်လွတ်ႈၵႂႃႇမိူဝ်းလႂ်။ မိူၼ်ၼၼ်ၵူၺ်း ဢၼ်ႁဝ်းမင်ၵၼ်ယူႇၼႆႉ ပႅၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ၽၢႆႇၼိုင်ႈၵၢၼ်ႉဝႆႉၵေႃႈယႃႇ ၽၢႆႇပေႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵမ်းလိုၼ်းတေဢမ်ႇလွတ်ႈပိူၼ်ႈပတ်းၽဵဝ်ႈ။

လွင်ႈၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၽူႈမီးပိုၼ်ႉႁူႉသုင်လႄႈ ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်ႁဝ်းၶဝ် ၶႅၼ်းတေႁူႉတိူဝ်းလိူဝ် ဢၼ်လႆႈဝႃႈမႃးၼႆႉယူႇ ၵူၺ်းႁဵတ်းသင်ႁဝ်းၸိုင်ၼၢၼ်းႁူႉႁၢင်ႈႁူႉတူဝ်လႃႇၼႆ ၵွပ်ႈႁဝ်းၶႃႈတိုၵ်ႉႁၼ်ထိုင် သုၼ်ႇလႆႈဢိတ်းဢွတ်း ပဵၼ်ပွတ်းပဵၼ်တွၼ်ႈ ဢၼ်ၽူႈၶဵၼ်ထိုမ်ႈမႅင်ႇၼၼ်ႉလႄႈ ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈမၼ်ႈၶိူင်ႇႁဝ်း ၸင်ႇဢမ်ႇထိုင်တီႈမႃး ၼႆႉၵေႃႈတေပႃးၽွင်ႈယူႇ၊ ၵူၺ်းႁဝ်းသမ်ႉတေၵႂႃႇပဵင်းပေႃးၸႂ်ၸွမ်း ဢၼ်ႁဝ်းလႆႈလႄႈ ဢၼ်ႁဝ်းၶၢမ်ႇသုမ်းၵူၼ်းႁဝ်းၼင်ႇၵၼ်ၼၼ်ႉယူႇႁိုဝ် သင်ႁဝ်းၽွမ်ႉၵၼ်သေ တိုၵ်းဢဝ်ဢၼ်မီးယူႇ တီႈၼႂ်းဢူင်ႈမိုဝ်းၶဵၼ်ၼၼ်ႉမႃးမူတ်းမူတ်းလူး တေလီလိူဝ်ၵႃႈႁိုဝ်။

ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ

ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၼႆႉ ပႅၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈမၼ်းလၢတ်ႈငၢႆႈႁဵတ်းယၢပ်ႇၼႆသေတႃႉ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ႁဝ်း ၼႂ်းပၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉမိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်း ၼင်ႇပေႃႈထဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း (ၸဝ်ႈမူဝ်ႁိူင်း) ၼၼ်ႉ ယင်းႁဵတ်းပဵၼ်မႃးလႆႈ ႁဵတ်းသင်ႁဝ်းသမ်ႉတေဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ ဢၼ်တေဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈၵေႃႈ ၵွပ်ႈႁဝ်းဢမ်ႇႁဵတ်ႈၵူၺ်း။

မိူဝ်ႈၼႂ်းပီႊ (1984-1988) ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း SURA (Shan United Revolution Army) မၼ်းၸဝ်ႈႁူၺ်းႁွင်ႉႁႃ လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸူးလၢႆမူႇလၢႆၸုမ်း မိူၼ်ၼင်ႇ SSA (Shan State Army) ဢၼ်ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉ မႃးႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ်သေပဵၼ်မႃး TRC/TRA (Tailand Revolution Council / Tailand Revolution Army) ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ ၽူႈၼမ်း SUA (Shan United Army) ၵေႃႈ ဢွၼ်ၸုမ်းၸိူဝ်းမႃးႁူမ်ႈႁွမ်းထႅင်ႈလႄႈ လႅၵ်ႈပဵၼ်မႃး SSRC (Shan State Restoration Council) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ၊ ၼႂ်းၵၢၼ်မိူင်းၼၼ်ႉၸႂ်ႉၸိုဝ်ႈ SSRC ၼႆသေ ၸိုဝ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းသမ်ႉၸႂ်ႉၸိုဝ်ႈဝႃႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး MTA (Mong Tai Army) ၼႆယဝ်ႉ ၽွင်းပၢၼ်ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉႁႅင်းလၢႆၽၢႆႇမႃးႁူမ်ႈၶွၼ်ႈၵၼ်လႄႈ ဢမ်ႇဝႃႈတေပဵၼ်ႁႅင်းၵၢၼ်မိူင်း၊ ႁႅင်းသိုၵ်း၊ ႁႅင်းငိုၼ်းတွင်း ဢိၵ်ႇႁႅင်းၵူႈၽၢႆႇၶိူင်ႇၶမ်ႉမၼ်ႈၸိုင်ႈတႄႉတႄႉ ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းၵေႃႉပဵၼ်ႁူဝ်ပဝ်ႈသေ ပၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ ပဵၼ်ၽူႈပွင်ၵၢၼ်သိုၵ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ဢၼ်ႁဝ်းဢွၼ်ၵၼ်လၢတ်ႈဝႃႈ မၼ်းယၢပ်ႇၼႃႇၼႆၼၼ်ႉ ပေႃႈထဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ဢွၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈမႃးၼႄႁႂ်ႈပေႃးပဵၼ်ယဝ်ႉ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ မၼ်းယၢပ်ႇသေတႃႉ ဢမ်ႇလိူဝ်လႆႈ တၢင်းၶတ်းၸႂ်ၵူၼ်းႁဝ်း/ တၢင်းပွင်ႇၸႂ်ၵူၼ်းႁဝ်းလႆႈၼႆ မၼ်းၸဝ်ႈပဵၼ်တူဝ်ယၢင်ႇၼႄဝႆႉယဝ်ႉ၊ ႁဝ်းၸုမ်း လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉလၢႆမူႇၸုမ်းၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ ပေႃးမႃးတူၺ်းၼႆႉသမ်ႉ ၽူႈၶဵၼ်ႁဝ်း ပဵၼ်ဢၼ်လဵဝ်ၼႆ တႅၵ်ႇလႅင်းလီယူႇ ၵူၺ်းၵႃႈၽွင်းၽၢႆႇၼိုင်ႈၸုမ်းၼိုင်ႈ တိုၵ်ႉတိုၵ်းၽူႈၶဵၼ် လူၺ်ႈတိုၵ်းတင်းပၢႆလိၼ်ႉ၊ ပၢႆၵမ်၊ ပၢႆၵွင်ႈယူႇၼၼ်ႉသမ်ႉ ထႅင်ႈၽၢႆႇၼိုင်ႈသမ်ႉဢဝ်ၶၢဝ်းယၢမ်းလီသေ ၸွမ်းၶတ်းၶႃၵၼ်တိၵ်းတိၵ်း လႄႈ တၢင်းၶႂ်ႈလႆႈၶႂ်ႈပဵၼ်ႁဝ်း ၸင်ႇဢမ်ႇဢွင်ႇမၢၼ်လႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဢၼ်ႁၢင်ႈႁၢႆႉၼႃႇၼႆႉသမ်ႉ ႁဝ်းဢမ်ႇၽွမ်ႉၵၼ်သေဢမ်ႇၵႃး သမ်ႉၶိုၼ်းမႃးတိုၵ်းယိုဝ်းၵၼ်ၶိုၼ်းလႄႈ ဢဝ်ပဵၼ်တီႈပိူၼ်ႈလၵ်ႉၸူမ်းလႄႈ ၸၼ်ဢဝ်ၽွၼ်းလီမၼ်းၵႂႃႇယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ ၸွမ်သိုၵ်းလူင် ယွတ်ႈသိုၵ်း ၵႆႉလၢတ်ႈဝႃႈ “ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်ၼႆႉ မီးၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလီၵႃႈႁိုဝ်ၼႆ တူၺ်းဢဝ်တီႈပိူၼ်ႈၽွမ်ႉၵၼ်ၼၼ်ႉၵူၺ်းၵေႃႈ ႁူႉလႆႈယဝ်ႉ” ၼႆယူႇ။

လွင်ႈၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈတႆးႁဝ်းပႆႇပဵၼ်ၼႆႉၵေႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈတႆးဢမ်ႇႁဵတ်း မၢင်ပွၵ်ႈၽၢႆႇၼိုင်ႈၶတ်းၸႂ်ၶဝ်ႈႁႃသေတႃႉ ၽၢႆႇၼိုင်ႈသမ်ႉမိူၼ်ဢမ်ႇၶႂ်ႈလႆႈလႄႈ ႁိုဝ်တေပဵၼ်မႃး ႁဝ်းၵူၺ်းၵုမ်ႇဝႃႈငဝ်းလၢႆးပႆႇပၼ်၊ ငဝ်းလၢႆးပႆႇၸႂ်ႈၼႆသေ ဢဝ်ယဝ်ႉလၢႆၵႂႃႇယူႇတိၵ်းတိၵ်းလႄႈ ဢၼ်ဝႃႈ ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၼႆႉ ယၢပ်ႇၼႃႇ ၼႆၼၼ်ႉ ႁူႉယၢပ်ႇယူႇ။ တိုဝ်ႉတၢင်းငဝ်းလၢႆးဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ မၢင်ပွၵ်ႈၵေႃႈ ႁဝ်းၵႃႈတေလႆႈႁဵတ်း ႁႂ်ႈမီးမႃးႁင်းၵူၺ်း ဢမ်ႇၸႂ်ႈတေလႆႈပႂ်ႉႁႂ်ႈငဝ်းလၢႆးပၼ်။

ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်ယဝ်ႉ သမ်ႉလူဝ်ႇသင်?

ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်လၢႆလၢႆၵူၺ်းၵေႃႈပႆႇလႆႈၼင်ႇၵဝ်ႇ ၼင်ႇႁိုဝ်ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ပေႃးတေယိုၼ်းယၢဝ်းၼၼ်ႉသမ်ႉ တေလႆႈမီးထႅင်ႈ ယုမ်ႉ 4 ယုမ်ႇ၊ ႁၵ်ႉ 4 ႁၵ်ႉ၊ သႅတ်ႉၸႃႇ 4 ပိူင် ၸိူဝ်းၼႆႉထႅင်ႈၵွၼ်ႇ၊ မိူဝ်ႈပၢၼ်တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး MTA ၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈၶၢတ်ႇဝႆႉလွင်ႈယုမ်ႇယမ်ၵၼ်၊ လွင်ႈႁၵ်ႉႁွမ်ၵၼ်၊ လွင်ႈမီးၸႂ်သႅတ်ႉၸႃႇ တေႃႇၵၼ်လႄႈ ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်းမႃး ၺႃးၶဵၼ်ပဝ်ႇသူၼ်းလႄႈ လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈလႆႈ ၵူၼ်ႇပင်းၶိုၼ်း။

ဝၢႆး MTA ၵူၼ်ႇပင်းဝၢင်းၶိူင်ႈယဝ်ႉၵေႃႈ မီးၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်း လႄႈ ၽူႈမီးၼမ်ႉၸႂ် ႁၵ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢမ်ႇယွမ်းဝၢင်းၶိူင်ႈသေ ၶိုၼ်းလုၵ်ႉတေႃႇသူႈ ၽူႈၶဵၼ်ၶိုၼ်း မိူဝ်ႈၽွင်းၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ်မုၵ်ႉၸုမ်းပေႃးတေၶိူင်ႇၶမ်ႉလႄႈ ၵႂႃႇၶၢဝ်းၵႆလႆႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်း ၸင်ႇမႃးတမ်းဝၢင်းပၼ် ႁႂ်ႈမီးယုမ်ႇ 4 ယုမ်ႇ 1. ယုမ်ႇယမ်ၼမ်ႉၵတ်ႉတူဝ်ၵဝ်ႇ၊ 2. ယုမ်ႇယမ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇ၊ 3. ယုမ်ႇယမ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ႁဝ်း၊ 4. ယုမ်ႇယမ်ၼိူဝ်မုၵ်ႉၸုမ်း လႄႈ ႁၵ်ႉ 4 ႁၵ်ႉ 1. ႁၵ်ႉတူဝ်ၵဝ်ႇ၊ 2. ႁၵ်ႉၵၢၼ်ငၢၼ်း 3. ႁၵ်ႉတပ်ႉသိုၵ်း၊ 4. ႁၵ်ႉၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ၼင်ႇႁိုဝ်ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈႁဝ်း ပေႃးတေဢမ်ႇၶိုၼ်းလူႉၶိုၼ်း ၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ ၼင်ႇႁိုဝ် မုၵ်ႉၸုမ်းႁဝ်းၼိုင်ႈဢၼ် တေဢမ်ႇတႅၵ်ႇယၢႆႈၵၼ် ၼၼ်ႉလႄႈသင် ႁဝ်းတိုၼ်းတၵ်းလႆႈမီးလွင်ႈ ယုမ်ႇယမ်ၵၼ် (ယုမ်ႇ 4 ယုမ်ႇ)၊ လွင်ႈႁၵ်ႉႁွမ်ၵၼ် (ႁၵ်ႉ 4 ႁၵ်ႉ)၊ လွင်ႈမီးၸႂ်သႅတ်ႉၸႃႇတီႈၵၼ် (သႅတ်ႉၸႃႇ 4 ပိူင်) ၼႆႉယဝ်ႉ တိုၼ်းၶၢတ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉဢမ်ႇလႆႈ။ ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်ယဝ်ႉၶိုၼ်းလူႉၵူၼ်ႇ ယၢႆႈၸၢတ်ႇမၢၵ်ႇမိူဝ် ၵေႃႉႁူးၵေႃႉတၢင်းၼၼ်ႉ ၼႂ်းပၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉႁဝ်း မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးယၢမ်ႈမီးတင်းၼမ်၊ ယွၼ်ႉၼၼ် သင်ႁဝ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ် ၼႂ်းပၢၼ်ႁဝ်းႁႃးၼႆႉလႄႈ ၼင်ႇႁိုဝ်တေဢမ်ႇၶိုၼ်းယၢႆႈၵူၼ်ႇပင်းၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈမိူၼ် ၼင်ဝႃႈမႃႈၽၢႆႇၼိူဝ်ၼႆႉသေၵမ်း။

ၼႂ်းတွၼ်ႈၵမ်းလိုၼ်းသုတ်းၼႆႉတႄႉ ၶႂ်ႈသင်ႇထိုင်ပႃး ၼုမ်ႇယိင်းၼုမ်ႇၸၢႆးႁဝ်းၶဝ် ဢၼ်ၵႆႉလႄႇလၢတ်ႈ ဢၢင်ႈဝႃႈ ၵွပ်ႈတႆးဢမ်ႇၽွမ်ႉၵၼ်လႄႈ ဢမ်ႇၶႂ်ႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈသေ ၸင်ႇပၢႆႈပႅတ်ႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၼင်ႇၼႆ “ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၼႆႉ ယႃႇပေဝိၼ်ႇလင်ပၢႆႈပႅတ်ႈ ၼႂ်းၵၢၼ်ပၢႆးမိူင်း၊ ပၢႆးသိုၵ်း မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ပႂ်ႉမုင်ႈမွင်းၵူၼ်းၼုမ်ႇယိင်းၸၢႆးႁဝ်းၶဝ် မႃးႁဵတ်းမႃးသၢင်ႈ မႃးၼႄၼမ်ႉၵတ်ႉတူဝ်ၵဝ်ႇယူႇ၊  ဢမ်ႇၸၢင်ႈဝႃႈ ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶႄးပႂ်ႉၼုမ်ႇယိင်းၼုမ်ႇၸၢႆးႁဝ်းၶဝ်မႃးဢွၼ်သၢင်ႈႁိုဝ်” ၼႆသေ ယွၼ်းႁႂ်ႈၵူႈမူႇၵူႈၸုမ်း ၸဵဝ်းဝိၼ်ႇၽၢႆႇဝၢႆႇၼႃႈၶဝ်ႈႁႃၵၼ်သေၵမ်းၼႆ။

လွမ်ႉမိူင်း ၵေးသီး

10 April, 2023

*** ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉလႄႈတၢင်းႁၼ်ထိုင်သုၼ်ႇတူဝ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၵူၺ်း ဢမ်ႇၸႂ်ႈ​​ၶေႃႈၶၢၼ်ပၢၵ်ႇ တႆးလွတ်ႈလႅဝ်း။