ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ၽူႈသၢင်ႈလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ လူႉသဵင်ႈ သုတ်းမုၼ် ၶွပ်ႈတဵမ် 32 ပီႊ (ပီႊ 1991-2023)

ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းၼႆႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈႁူႉၸၵ်းႁွင်ႉႁိၵ်ႈဝႃႈ ၸဝ်ႈမူဝ်ႁိူင်း ၼႆယဝ်ႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈပဵၼ် ၽူႈၵေႃႇသၢင်ႈ လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ၵိုၵ်းပိုၼ်းတႆးႁဝ်းၶႃႈၵေႃႉၼိုင်ႈ တီႈပႆႇမီးၽႂ် ၼိူင်ၶဵင်ႇလႆႈ။ ၼႂ်းပီႊ 2023 ၼႆႉ ၶွပ်ႈၶူပ်ႇ 32 ပီႊယဝ်ႉ ဢၼ်မၼ်းၸဝ်ႈ လႆႈလူႉသဵင်ႈသုတ်း မုၼ်ၽၢတ်ႇ ယၢၼ်ၸိူဝ်းႁဝ်းၵႂႃႇ။

မိူဝ်ႈၼႆႉ ဝၼ်းထီႉ 11 July 2023 (ပထမလိူၼ်ပႅတ်ႇလွင်ႈ 9 ၶမ်ႈ ပီႊတႆး 2117 ၼီႈ) ပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ် ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ဢၼ်တႆးႁဝ်းၵမ်ႈပႃႈၼမ် ႁူႉၸၵ်းၵၼ်ဝႃႈ ၸဝ်ႈမူဝ်ႁိူင်း  ၽူႈၼမ်းတပ်ႉသိုၵ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး (Shan United Revolutionary Army – SURA) လူႉသဵင်ႈသုတ်းမုၼ် လပ်ႉလွႆငိုၼ်းလွႆၶမ်းၵႂႃႇ ၶွပ်ႈတဵမ် 32 ပီႊယဝ်ႉသေ မိူဝ်ႈသီႇပီႊႁႃႈပီႊပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ ပေႃးထိုင်မႃးဝၼ်းထီႉ11, July  ၼႆၸိုင် တေမီးၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင် ၸိူဝ်းယၢမ်ႈႁၢပ်ႇထၢမ်းၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉသေ ၵိုတ်းလိုဝ်ႈၵၢၼ် ယဝ်ႉၵေႃႈလီ ဢၼ်တိုၵ်ႉႁၢပ်ႇၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉဝႆႉယူႇ ပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈလီ လႆႈဢွၼ်ၵၼ်မႃး ၶဝ်ႈႁူမ်ႈပၢင်ၵႅဝ်ႈ ဝၢင်းတူင်ႇမွၵ်ႇမွင်ၸႂ် တီႈဢူးမၢင်ႇၶုမ်သၢင်းၶႅင်းမၼ်းၸဝ်ႈ ဢၼ်မီးဝႆႉတီႈသၼ် လွႆဝဵင်းဢိၼ်း ဝၢၼ်ႈလၵ်းတႅင်ႇ ဢိူင်ႇပဵင်းလူင် ၸႄႈဝဵင်း ဝဵင်းႁႅင် ၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းမႆႇၼႆယူႇ။ တင်ႈတႄႇပီႊ 2021-2022 ပူၼ်ႉမႃးၼႆႉတႄႉ ယွၼ်ႉလွင်ႈၽႄႈလၢမ်းၸိူဝ်ႉမႅင်း COVID-19 ၽႄႈလၢမ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်းသေ ၵေႃႈပိူင်ၼိုင်ႈ လႄႈတင်ႈတႄႇပီႊ 2022 မႃးထိုင်ပီႊ2023 ၼႆႉ ၵွပ်ႈငဝ်းလၢႆးၵၢၼ်သိုၵ်းၵၢၼ်မိူင်း ၸဵမ်ၼႂ်းမိူင်းၼွၵ်ႈမိူင်းလႄႈ ပၢင်ဝၢင်းတူင်ႇမွၵ်ႇတီႈဢူးမၢင်ႇၶုမ်သၢင်းၶႅင်းမၼ်းၸဝ်ႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈႁဵတ်းၼင်ႇ  ထၢင်ႇႁၢင်ႈ ၵူၺ်းဢဝ်ၸွမ်းၼင်ႇပွင်ပဵၼ်လႆႈၽႂ်မၼ်းသေႁဵတ်းၵႂႃႇ။

ၵူၺ်းၵႃႈပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းၼႆႉ ၵွပ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈပဵၼ်လီၵူၼ်းမၢၼ်ႇ ၵူၼ်းဢၼ်ႁဵတ်း ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတဵမ်တီႈ တေႃႇပေႃးလူႉသဵင်ႈမုၼ်လႄႈ ပေႃးထိုင်မႃး 11 July ၵူႈပီႊပီႊၼႆ ဢဝ်ၸဵမ်ၽူႈယႂ်ႇ ၵူၼ်းလူင်ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းတႆးႁဝ်း ၸိူဝ်းယၢမ်ႈႁုႉၸၵ်းမၼ်းၸဝ်ႈ၊ ၸိူဝ်းယၢမ်ႈပဵၼ်လုၵ်ႈၼွင်ႉတ​ပေးမၼ်းၸဝ်ႈ၊ ဢိၵ်ႇပႃး ၵူၼ်းၼုမ်ႇၸိူဝ်းလဵပ်ႈႁဵၼ်းပိုၼ်းမၼ်းၸဝ်ႈလႄႈ ႁၼ်လီၼိူဝ် ၶေႃႈသင်ႇၵႂၢမ်း သွၼ်မၼ်းၸဝ်ႈ ၵႆႉဢဝ်လိၵ်ႈတႅမ်ႈပဵၼ်လွၼ်ႉမွၼ်း၊ ပွၵ်ႈၵႂၢမ်း၊ ဝွၵ်းလင်ႇၵႃႇ ၸိူဝ်းၼႆႉသေ တႅမ်ႈပဵၼ်တီႈ မၢႆတွင်း ဝၼ်းၶုၵ်းထူပ်းမၼ်းၸဝ်ႈမႃးတႃႇသေႇ ယူႇယဝ်ႉ။

ပိုၼ်းၵႅပ်ႈၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း

ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ဢမ်ႇၼၼ် ၸဝ်ႈမူဝ်ႁိူင်းၼႆႉ ၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈဝၼ်းထီႉ 20 June  1926  (ပထမ – လိူၼ်ပႅတ်ႇမႂ်ႇ 11 ၶမ်ႈ ပီႊတႆး 2020 ၼီႈ ဝၼ်းဢႃးတိတ်ႉ) တီႈဝၢၼ်ႈထၼေႃႉ၊ ဢိူင်ႇလၢႆႈသၢၵ်ႇ၊ ၸႄႈဝဵင်းႁူဝ်ပူင်း၊ ၸႄႈတွၼ်ႈတူၼ်ႈတီး ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး လုင်းၸႃႇၵထူဝ်ႉ လႄႈ ပႃႈၶျႃင်ႇသေ မီးပီႈၼွင်ႉႁူမ်ႈတွင်ႉၸွမ်းၵၼ် 12 ၵေႃႉ၊ မၼ်းၸဝ်ႈပဵၼ်ၵေႃႉထူၼ်ႈသၢမ်။ ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈၵေႃႉလဵၵ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈမီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၸၢႆးၶိူင်ႇ၊ မိူဝ်ႈပၢၼ်သိၵ်ႉႁိၵ်ႉၵေႃႉလဵၵ်ႉၼၼ်ႉ လႆႈၶိုၼ်ႈဝတ်ႉၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈ ၼုင်ႈသၢင်ႇၵၢၼ်းႁဵၼ်းဢဝ်လိၵ်ႈလၢႆး တီႈဝတ်ႉမၢၵ်ႇလၢင်း ၼႂ်းဢိူင်ႇလၢႆႈသၢၵ်ႇ မေႃတႅမ်ႈ မေႃလူလိၵ်ႈတႆး၊ လိၵ်ႈပဢူဝ်းလႄႈ လိၵ်ႈမၢၼ်ႈ လႆႈလီ ငၢမ်း ၼႆယဝ်ႉ။

ဝၢႆးမႃးမၼ်းၸဝ်ႈတႄႇၼႃႈႁိူၼ်းၸွမ်း 1. မႄႈထဝ်ႈယႃႇ မီးလုၵ်ႈႁူမ်ႈၵၼ် (11) ၵေႃႉ- (1) ၼၢင်းမၢတ်ႈ၊ (2) ၼၢင်းဢိင်ႇ၊ (3) ၸၢႆးမီ၊ (4) ၸၢႆးသိူဝ်၊ (5) ၸၢႆးၸၢင်ႉ၊ (6) ၸၢႆးႁဵၼ်၊ (7) ၸၢႆးသိူဝ်ထႆး၊ (8) ၼၢင်းၼေႃႇ၊ (9) ၼၢင်းမျႃႉ၊ (10) ၼၢင်းဝႅဝ် လႄႈ (11) ၸၢႆးပႃႇလၢႆး ၼႆယဝ်ႉ။ 2. မႄႈထဝ်ႈမၢၼ်ႈ မီးလုၵ်ႈႁူမ်ႈၵၼ် (3) ၵေႃႉ
မီးလုၵ်ႈလၢင်းႁူမ်ႈၵၼ်- (1) ၸၢႆးၵွၼ်းၶမ်း (လုၵ်ႈၸပ်းမႄႈ)၊ (2) ၼၢင်းၸိင်ႇဢွင်ႇ လႄႈ (3) ၼၢင်းပီၸဵဝ်း ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ပၢၼ်သိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉပွၵ်ႈသွင်

မိူဝ်ႈသိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈၵမ်းသွင်ၼၼ်ႉ မႅၼ်ႈၽွင်းၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း တိုၵ်ႉပဵၼ်ၽွင်းပၢၼ်မၢဝ်ႇ ၼုမ်ႇႁၢႆး လိူဝ်လိူဝ်ၼၼ်ႉ လႆႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈပႃးၼႂ်းတပ်ႉလူင်းၸွင်ႈဢမေႇရိၵၼ်ႇ (101^st Airborne Division) သေၶဝ်ႈ ပၢင်တိုၵ်းတေႃႇသူႈၵျပၢၼ်ႇမႃးယူႇ။

ၶၢဝ်းတၢင်းၸူဝ်ႈပၢၼ် လႄႈၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ

ယွၼ်ႉၸုမ်းမၢၼ်ႈၶဝ် သူၼ်းၾႆးယွၵ်ႈမွၼ်ႇပၼ်ႁႅင်း ပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းၶိူဝ်းပဢူဝ်းၶဝ် သၢၼ်ၶတ်း လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်သိုၵ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းမႃး ၼႂ်းပီႊ 1952 ၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉမိူင်းမၢၼ်ႈ (CPB) ၶဝ် တမ်းဝၢင်းဝႆႉ ပိူင်ၵၢၼ် (လၵ်းၼမ်း) သၢၼ်ၶတ်း လွၵ်းပိူင်ၸဝ်ႈၶွင်တီႈလိၼ် “ပတေႇသရိတ်ႉ” သၢၼ်ၶတ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၽသပလ လႄႈ ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ၸင်ႇလႆႈၶဝ်ႈပႃး ႁၢပ်ႇၵိုတ်ႉ ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ တီႈၼႂ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉမိူင်းမၢၼ်ႈ CPB ၼႃႈတီႈတွၼ်ႈလိၼ်မိူင်းတႆး ပွတ်းၵၢင်၊ ပွတ်းၸၢၼ်းမႃး။ ၵူၺ်းၵႃႈ ယွၼ်ႉဝႃႈမၼ်းၸဝ်ႈ ဢမ်ႇယုမ်ႇယမ်ႁပ်ႉဢဝ်လႆႈ ဝႃႇတသဵၼ်ႈတၢင်း CPB ၶဝ်လႄႈ ၸင်ႇဢမ်ႇလႆႈၶဝ်ႈပႃး ၼႂ်းပႃႇတီႇၶဝ်မႃး။

ၽွင်းၼၼ်ႉ ပႅၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းဢမ်ႇၶဝ်ႈပႃႇတီႇ CPB သေတႃႉၵေႃႈ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈလၢႆးတိုၵ်းသိုၵ်း မၼ်းၸဝ်ႈ ၸိုဝ်ႈယႂ်ႇၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ပေႉပိူၼ်ႈၵမ်ႈၼမ်လႄႈ လႆႈၶိုၼ်ႈပဵၼ်မႃးၽူႈၸတ်းၵၢၼ်သိုၵ်း ၼႂ်းၸႄႈ တွၼ်ႈ ပွတ်းၵၢင် မိူင်းတႆး။ မၼ်းၸဝ်ႈၸွႆႈထႅမ်ၵူၼ်းမိူင်း၊ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈမႃးၼႂ်း CPB ၶၢဝ်းတၢင်း 4-5 ပီႊသေယဝ်ႉ ၽိူဝ်ႇထိုင်ဝၼ်းထီႉ 12 June 1959 လႆႈၵွင်လင်ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉပႅတ်ႈ CPB။

လွင်ႈဢၼ်လႆႈသၢၼ်ၶတ်း လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ CPB ၶိုၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ CPB ၶဝ် မႃးတမ်းလွၵ်းပိူင် ၶွမ်ႇမိဝ်ႇ ၼိတ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်လၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတီႈလိၼ် (Agrarian Revolution) သေ မႃးၸၵ်းၽႃႇၸႅၵ်ႇထႅၵ်ႇၽႄ ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈၵူၼ်း ၸဝ်ႈၶွင်တီႈလိၼ် လႄႈ ၵူၼ်းၽၢၼ်တီႈလိၼ် ၼႂ်းမိူင်းတႆးႁဝ်း။ ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ထုၵ်ႇလီၽွမ်ႉႁူမ်ႈၶွၼ်ႈႁႅင်းၵၼ် တိုၵ်းဢဝ်သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ တႅၵ်ႇယၢႆႈ ၽၢတ်ႇၽႄပႅင်းၸင်းၵၼ်ပႅတ်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။

ၼႂ်းပီႊ 1958 May 21 ၸဝ်ႈၼွႆႉ (ႁွင်ႉ) သေႃးယၼ်ႇတ ဢွၼ်ႁူဝ်သူၼ်းတုမ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၵေႃႈတင်ႈတပ်ႉသိုၵ်း ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် (NSH) သေ ဝၢႆးမႃး ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းလႆႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်း တပ်ႉၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်။

မိူဝ်ႈၽွင်း ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းယူႇ ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်ၼၼ်ႉ လႆႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်တင်း တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ တီႈႁူၺ်ႈဢေႃႈ ၼႂ်းလိူၼ် September 1959 ပူၼ်ႉမႃး မၼ်းၸဝ်ႈလႆႈႁပ်ႉမၢတ်ႇၸဵပ်း ထိုင်တီႈလႆႈတႅပ်းပႅတ်ႈၶႅၼ်ၽၢႆႇသၢႆႉ။

ပီႊ 1960 လႆႈမီးလွင်ႈသုၵ်ႉယုင်ႈ ၵူၼ်းၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်း ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်ၼင်ႇၵၼ်သေ တပ်ႉသိုၵ်းလႆႈတႅၵ်ႇယၢႆႈၵႂႃႇ ပဵၼ်လၢႆမူႇလၢႆၸုမ်း၊ ၼႂ်းပီႊ 1961 ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း လႆႈၶိုၼ်းဢွၼ်ႁူဝ် ပူၵ်းတင်ႈ တပ်ႉၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး (SNUF) ပုၼ်ႈတႃႇႁဵတ်းၵၢၼ် ဢဝ်လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၶွၼ်ႈႁႅင်းၵၼ်လႆႈ ၼႂ်းမိူင်းတႆးပတ်းပိုၼ်ႉၼႆသေ သိုပ်ႇပူၵ်းတင်ႈ ၶွင်ႇသီႇၸိုင်ႈတႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ (SSRC)။

ပီႊ 1964 လႆႈၸႂ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ်တင်း တပ်ႉသိုၵ်းလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃၸိုင်ႈတႆး (SSIA) ဢၼ်ၸဝ်ႈၼၢင်းႁိူၼ်းၶမ်း ဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉသေ ၽွမ်ႉၵၼ် ပူၵ်းတင်ႈတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး (SSA)။ ထိုင်မႃးပီႊ 1966 လႆႈႁွင်ႉႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်လူင် ၼႃးၶဝ်ႈလႅင် မိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ၊ ၶိုၼ်းမႄးပူၵ်းတင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး (SSA) လူၺ်ႈမီးလၵ်းၼမ်း 3 ၶေႃႈ 1- လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ၊ 2 – လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ၊ 3 – တီႇမူဝ်ႇၶရေႇသီႇလႄႈ ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈတမ်းဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ် တႃႇၸုၵ်းမၼ်းၼိူဝ်လၵ်းၼမ်း 3 ၶေႃႈၼၼ်ႉ တိတ်းတေႃႇၵပ်းသိုပ်ႇ ၵူႈမူႇၵူႈၸုမ်းသေယဝ်ႉ ဢဵၼ်းဢၢၼ်းပူၵ်းတင်ႈ ၶွင်ႇသီႇၸိုင်ႈတႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉထႅင်ႈ ၼႆယူႇယဝ်ႉ။

ပီႊ 1968 ယွၼ်ႉပႃႇတီႇၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉမိူင်းမၢၼ်ႈ (CPB) ၶဝ်  ဢၼ်လႆႈႁႅင်းၵမ်ႉၸွႆႈၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ တီႈၶႄႇလႅင်ၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈမႃးမီးဢေႃးၸႃႇ ၼိူဝ်ၵၢၼ်မိူင်း မိူင်းတႆးႁဝ်းထႅင်ႈလႄႈ ဢဝ်လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတႆးႁဝ်း လူႉလႅဝ်ယႂ်ႇလူင်ၵႂႃႇထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ။

ထိုင်မႃးပီႊ 1969 ၶိုၼ်းမႄးဢွၼ်ႁူဝ်ပူၵ်းတင်ႈမုၵ်ႉၸုမ်း တပ်ႉသိုၵ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး (SURA) တီႈဝၢၼ်ႈပဵင်းလူင် လႅၼ်လိၼ်တႆး-ထႆး တမ်းဝၢင်းပေႃႇလသီႇလၵ်းၼမ်း 5 ၶေႃႈ 1- သၢၼ်ၶတ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ၊ 2- လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ၊ 3- တီႇမူဝ်ႇၶရေႇသီႇ၊ 4 လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ၊ 5- လွင်ႈၵတ်းယဵၼ်။

ပီႊ 1983 ဢိင်ၼိူဝ် ထွတ်ႈမျၢတ်ႈ 4 ယိူင်ႈ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ၊ ဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ ၽႃႇသႃႇ၊ သႃႇသၼႃႇသေ ၶိုၼ်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇႁႃ လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈတႆး၊  ထိုင်မႃးဝၼ်းထီႉ 1 April 1984 ၸဝ်ႈသိုၵ်းၸၢမ်မႂ်ႇ ဢွၼ်ႁူဝ် တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး (SSA) ပွတ်းၸၢၼ်း ဢၼ်ပႃးၸဝ်ႈၵမ်ႉၶိူဝ်း ၸဝ်ႈၶႂၢၼ်မိူင်း ၶဝ်ၸဝ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ႁၼ်လီၸွမ်းသဵၼ်ႈတၢင်း ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈတႆးသေ လႆႈမႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈႁွမ်း SURA ႁူမ်ႈၵၼ်ၵေႃႇတင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ (TRA) လႄႈ ၶွင်ႇသီႇၸိုင်ႈတႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ (TRC) ဢၼ်ႁူႉၸၵ်း ႁိၵ်ႈႁွင်ႉၵၼ်ဝႃႈ (TRC/TRA) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ထိုင်မႃးဝၼ်းထီႉ 3 March 1985 တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်း (SUA) ဢၼ်ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ ဢွၼ်ႁူဝ်ဝႆႉၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းမႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈႁွမ်းၸွမ်း TRC/TRA ထႅင်ႈလႄႈ ဝၢႆးသေ တင်း 3 ၸုမ်း ႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ်ယဝ်ႉ လုၵ်ႉတီႈၶွင်ႇသီႇၸိုင်ႈတႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ (TRC) ၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းလႅၵ်ႈလၢႆႈၸိုဝ်ႈ ႁိၵ်ႈႁွင်ႉဝႃႈ ၶွင်ႇသီႇမႄးပွင်ၸိုင်ႈတႆး (SSRC) တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ (TRA) လႅၵ်ႈလၢႆႈၸိုဝ်ႈမႃးပဵၼ် တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး (MTA) သေၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ပဵၼ်ၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈ၊ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ ပဵၼ်ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း ၼႆယဝ်ႉ။

ထိုင်မႃး ဝၼ်းထီႉ 26 June 1990 ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း လႆႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၵိၼ်သႃႇ (Cancer) သေ လႆႈၶဝ်ႈၽႃႇတတ်းယူတ်းယႃတူဝ်၊ ယွၼ်ႉတၢင်းပဵၼ်ႁၢႆႉႁႅင်းမႃး ၵူႈမိုဝ်ႉၵူႈဝၼ်းလႄႈ ဢမ်ႇၶၢမ်ႇလႆႈ တၢင်းၸဵပ်းသႅပ်ႇသေ ထိုင်မႃးဝၼ်းထီႉ 11 July 1991 (ပထမ – လိူၼ်ပႅတ်ႇလပ်း ပီႊတႆး 2085 ၼီႈ) ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း လႆႈလူႉသဵင်ႈသုတ်းမုၼ် တီႈၵွင်းႁေႃသိလ်မၼ်းၸဝ်ႈ ဝၢၼ်ႈပဵင်းလူင် လႅၼ်လိၼ်တႆး – ထႆး ၸင်ႇလႆႈၶွပ်ႈၶူပ်ႇတဵမ် 32 ပီႊ ၼႂ်းပီႊ 2023 ၼႆႉ ၼႆယဝ်ႉ။

လွၼ်ႉမွၼ်းၵႂၢမ်းလႄႈ ၶေႃႈသင်ႇသွၼ်မၼ်းၸဝ်ႈၵမ်ႈၽွင်ႈ

1.“ယႃႇၼႄးၵၼ်။ ၽိူဝ်ႇၼႄးၵၼ်ၼၼ်ႉတႃႉမႄးၵၼ်။”

2.ယႃႇၽူမ်ႈၽွမ်ႉပိူၼ်ႈ ႁဝ်းၼင်ႇၵၼ်ၽွမ်ႉၵၼ်ၵွၼ်ႇ၊ ယႃႇၽူမ်ႈႁၵ်ႉပိူၼ်ႈ ႁဝ်းၼင်ႇၵၼ် ႁၵ်ႉၵၼ်ၵွၼ်ႇ၊ ယႃႇၽူမ်ႈၸွႆႈပိူၼ်ႈ ႁဝ်းၼင်ႇၵၼ်ၸွႆႈၵၼ်ၵွၼ်ႇ။

3. ၵၢၼ်ဢဝ်ၶိုၼ်းမိူင်းၼႆႉ 1. ၼမ်ႉၵတ်ႉ၊ 2. ဢဵၼ်ႁႅင်း ၼႆႉပဵၼ်လွၼ်ႉၵႅၼ်မၼ်း။
4. ပိူၼ်ႈလွၵ်ႇၼၼ်ႉ ပေႃးႁဝ်းၵူဝ်ၵေႃႈတိုၼ်းၵွႆ ပေႃးႁဝ်းၶႅင်တႄႉ ဢမ်ႇသုမ်းပိူၼ်ႈ။
5. ပေႃးပႆႇၼႄၼမ်ႉၵတ်းႁဝ်းလႆႈ တၢင်းၸွႆႈထႅမ်ပိူၼ်ႈၼၼ်ႉ ယႃႇၶႂ်ႈယွၼ်းၵွၼ်ႇ။
6. ႁဵတ်းလၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼႆႉ ငဝ်ႈၶၢမ်ႇပိုၼ်ႉမၼ်း ယူႇတီႈၸေႇတၼႃႇလႄႈႁႅင်းၸႂ်၊ ဢမ်ႇယူႇတီႈၼမ်ႉၵတ်ႉ ၵူၺ်းၵႃႈၸေႇတၼႃႇႁႅင်းၸႂ်လႄႈၼမ်ႉၵတ်ႉၼႆႉ ပေႃးတဵမ်ထူၼ်ႈၼင်ႇၵၼ်ၸိုင် လီထီႉၼိုင်ႈယဝ်ႉ။
7. ၽႂ်ႁဵတ်းသင်ၵေႃႈလီ ပေႃးၾင်ၸႂ်ဝႃႈ “ၵဝ်ၼႆႉပဵၼ်တႆးဢိူဝ်ႈ” ၼႆၵေႃႈပေႃးယဝ်ႉ။
8. တွၼ်ႈတႃႇတႆးတေႁဵတ်းၵၢၼ်လႆႈပဵင်းဢူၵ်းပဵင်းၸႂ်ၼၼ်ႉ မီးတီႈတႆးၶွၼ်ႈႁႅင်းၵၼ်ၵူၺ်း လိူဝ်သေၼႆႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၵႂႃႇပိုင်ႈဢိင်ငဝ်ႈၶၢမ်ႇပိုၼ်ႉသင်လႆႈ။
9. တီႇမူဝ်ႇၶ​ရေသီႇၼႂ်းဢူင်ႈမိုဝ်းပိူၼ်ႈလႄႈ တင်းၵွင်ႈႁဝ်းၼႆႉ ထိူၵ်ႈလႅၵ်ႈၵၼ်ယူႇႁႃႇ?
10. ၵႃႈပိူၼ်ႈၵူဝ်ႁဝ်းၽွမ်ႉၵၼ် ၵႃႈႁဝ်းတေဢမ်ႇလႆႈၽွမ်ႉၵၼ်ယဝ်ႉၼႄႇ?
11. ပေႃးလူဝ်ႇမူၼ်ႉမႄး တေလႆႈမႄးၵႃႈလႂ်? လူဝ်ႇမႄးတီႈၵူၼ်း မႄးၵူၼ်းသမ်ႉတေလႆႈမႄးၵႃႈလႂ်? မႄးတီႈတူဝ်ၸႂ်ၵႂႃႇၵမ်းလဵဝ်။
12. ၼမ်ႉၵတ်ႉတၢင်းမေႃႁဝ်းၼႆႉ ပေႃးဢမ်ႇမေႃၸႂ်ႉ ၸၢင်ႈပဵၼ်ၽေးတူဝ်ၵဝ်ႇၶိုၼ်း။

ၼင်ႇၵႃႈဝႃႈမႃးၼႆႉ ပဵၼ်ၶေႃႈၵႂၢမ်းၶိုၵ်ႉယမ်မၼ်းၸဝ်ႈ။ ၶႃႈလႆႈလိူၵ်ႈဢဝ်မႃးပဵၼ်ၶေႃႈၵူၺ်း လွၼ်ႉမွၼ်း ၶေႃႈၵႂၢမ်းၶိုၵ်ႉယမ်မၼ်းၸဝ်ႈ မီးထႅင်ႈတင်းၼမ်လႄႈ ပဵၼ်တီႈလီဢဝ် လီႁဵတ်းၵူႈဢၼ်ၼႆ ယူႇတီႈၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈတႄႉယုမ်ႇယမ်ႁပ်ႉၶၢမ်ႇၼင်ႇၼႆယူႇ ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်းတႄႉ ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈ သင်ႇသွၼ်မၼ်းၸဝ်ႈဢၼ်ဝႃႈ “ယႃႇၽူမ်ႈၽွမ်ႉပိူၼ်ႈ ႁဝ်းၼင်ႇၵၼ်ၽွမ်ႉၵၼ်ၵွၼ်ႇ၊ ယႃႇၽူမ်ႈႁၵ်ႉပိူၼ်ႈ ႁဝ်းၼင်ႇၵၼ် ႁၵ်ႉၵၼ်ၵွၼ်ႇ၊ ယႃႇၽူမ်ႈၸွႆႈပိူၼ်ႈ ႁဝ်းၼင်ႇၵၼ်ၸွႆႈၵၼ်ၵွၼ်ႇ” ၼႆၼၼ်ႉ ၶေႃႈၼႆႉတႄႉ ၶႂ်ႈယွၼ်းဢဝ်တုၵ်းယွၼ်းထိုင်တီႈၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈႁဝ်းတၢင်းလၢႆ ဢဝ်ၾင်ဝႆႉၼႂ်းမၢၵ်ႇႁူဝ်ၸႂ် ၽႂ်မၼ်း သေၵမ်း။

ၶုၵ်းထူပ်းၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ဢမ်ႇၼၼ် ၸဝ်ႈမူဝ်ႁိူင်း ၽူႈၵေႃႇသၢင်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ လူႉၶွႆႈလပ်း တႃလိုမ်းမိူင်းၵႂႃႇ ၶွပ်ႈတဵမ် 32 ပီႊ 11 July 2023 ၼႆသေ…။

လွမ်ႉမိူင်း ၵေးသီး

တႆးလွတ်ႈလႅဝ်း

ဢၢင်ႈဢိင် – ပိုၼ်းၵႅပ်ႈၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း Wikipedia လႄႈ ပိုၼ်းတူဝ်ၵႅပ်ႈလႄႈ ၶေႃႈပူင်လၢတ်ႈၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း https://luentai.blogspot.com/2014/10/blog-post.html?m=1