ၶၢဝ်းၼႃးမိူင်းတႆး လႄႈ ၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇယၢၼ်မိူင်းၵေႃႉၼိုင်ႈ

ၶိင်ႇလူင်းတူင်ႈႁႆႈတူင်ႈၼႃးပီႊၼႆႉ ဢမ်ႇမိူၼ်ၼင်ႇ 2-3 ပီႊ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ သဵင်ၽိဝ်လူမ်း ၊ သဵင်ႁွင်ႉၵႂၢမ်း ၸွမ်းတူင်ႈၼႃးၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈငိၼ်းယဝ်ႉ၊  ၵူၺ်းလႆႈငိၼ်းသဵင်ၼူၵ်ႉ သဵင်ၼူ ၸိပ်းၸိပ်း ၸွပ်းၸွပ်း၊ သဵင်ၼမ်ႉတူၵ်းတၢင်ႉ လႆသေႃႈသေႃႈသႄႈသႄႈ၊ သဵင်ႇၶဵတ်ႇသဵင်ၵူပ်းၸိူဝ်းၼႆႉသေ မၢင်တီႈၵေႃႈ ယဵၼ်သီႇသီႇဢမ်ႇငိၼ်းသဵင်သင်ၵေႃႈမီး။

မိူဝ်ႈၵူႈပီႊပူၼ်ႉမႃး ပေႃးထိုင်ၶိင်ႇ လူင်းတူင်ႈၼႃးမႃးၼႆ ပုၼ်ႈတႃႇမၢဝ်ႇသၢဝ်ၶဝ်တႄႉ ပဵၼ်ၶိင်ႇ ၶၢဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ်မူၼ်ႈၵျေႃႇၶၢဝ်းၼိုင်ႈၼႆၵေႃႈၸႂ်ႈ ၵူၼ်းႁဵတ်းၼႃးတူင်ႈၼိုင်ႈလႄႈ တူင်ႈၼိုင်ႈ ဢဝ်မိုဝ်ႉတွပ်ႇ ဝၼ်းၵၼ် ၼႃးၼိုင်ႈတူင်ႈ သဵင်ၸၢၵ်ႈထႆၼႃး မေႃးပဵၼ်သွင်သၢမ်လမ်း ၵဝ်ဢဝ်ဝၼ်းမႂ်း မႂ်းဢဝ်ဝၼ်းၵဝ် ၼႆသေ ၼင်ႇႁၢင်ႈလီၵျေႃႇသိူဝ်းဝႆႉ သင်တူၺ်းတူင်ႈၼႃး ၸွမ်းၸိူဝ်းႁိမ်းႁွမ်းၵေႃႈ ႁၼ်ပိူၼ်ႈႁဵတ်းယူႇ ႁင်းပိူၼ်ႈသေ ၶိင်ႇလိုဝ်ႈႁိူဝ်ႉၵိၼ်ၶဝ်ႈဝၼ်းမႃးၵေႃႈ သဵင်ႁွင်ႉယဝ်ႉယွၵ်ႇၵၼ် ၵေႃႉၼိုင်ႈယူႇႁူဝ်ၼႃး ၵေႃႉၼိုင်ႈယူႇႁၢင်ၼႃး  ႁွင်ႉၵၼ်ၵိၼ်ၶဝ်ႈႁဵတ်းၶႅၵ်ႇၵၼ် “ ႁေႉၵိၼ်ၶဝ်ႈဝၼ်းႁဵတ်းၶႅၵ်ႇၵၼ် ႁေႉမႃးလႄႈ ” ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ထၢမ်ၵၼ်ဝႃႈ “ မိူဝ်ႈၼႆႉပႃးၽၵ်းသင်ဢေႉ ” ၼႆတေႇၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ သဵင်မၼ်းမိူၼ်တွင်းမိုတ်ႈယူႇၼႂ်းႁူ။

ၶိင်ႇထႆၼႃးပူၼ်ႉယဝ်ႉ ထိုင်ၶိင်ႇၽိုၼ်ႉၶိင်ႇၽႃႇမႃးၵေႃႈမိူၼ်ၵၼ်ယဝ်ႉ ၵူႈပီႊပူၼ်ႉမႃးၼႆႉ ပေႃးထိုင်ၶိင်ႇ ထူၺ်ႈၵႃႈသွမ်ႈၼႃးမႃးၵေႃႈ ၸဵမ်မၢဝ်ႇမၢဝ်ႇသၢဝ်သၢဝ် ပေႃႈႁိူၼ်းၼုမ်ႇ၊ မႄႈႁိူၼ်းၼုမ်ႇ ၶွင်ႇၶွင်ႇ လႅင်လႅင် သမ်ႉပေႃးတဵမ်တူင်ႈၼႃးဝႆႉ မၢဝ်ႇၵေႃႈတူၺ်းသၢဝ် သၢဝ်ၵေႃႈတူၺ်းမၢဝ်ႇ ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈပဵၼ်ၵူႈပဵၼ်တွႆးသေ ၵူမ်ႈသွမ်ႈၼႃးၸွမ်းၵၼ် သဵင်ၽိဝ်လူမ်း သဵင်ႁွင်ႉၵႂၢမ်းဝၢၵ်ႇၵၼ် သဵင်ယဝ်ႉယွၵ်ႇၵၼ် ပေႃးႁူၼ်ႈလူင်ဝႆႉယူႇ၊ ပေႃးၽဵင်ႇၶႃႈဝႃႈတႄႉ ၶၢဝ်းသွမ်ႈၼႃးၼႆႉ မၼ်းၵျေႃႇလိူဝ်သေ ၶိင်ႇႁဵတ်းပွႆးႁဵတ်းလၢမ်းၵွၼ်ႇၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈ၊ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းဢၼ်လႆႈၸႂ်ၼႃႇ ပဵၼ်ၶႅၵ်ႇမူဝ်ၶၢဝ် ဢၼ်ၸၢႆးၸိူင်းႁၢၼ်ႁွင်ႉ ၵႂၢမ်းပုၵ်ႈၼႆႉၵႂႃႇ ၼႃးတူင်ႈလႂ်ၵေႃႈလႆႈထွမ်ႇတႃႇသေႇ၊  ၸိူဝ်းပဵၼ်မၢဝ်ႇၸၢႆးႁၢတ်ႈႁၢႆးမင်ႈသင်ႈ လႄႈပေႃႈႁိူၼ်းၼုမ်ႇၶဝ်ၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ပတ်ႉၶႅပ်းလႅင်ႈၶႃသေ ၵမ်ႈၽွင်ႈယိပ်းၸၢၵ်ႈႁႄႈတိူၵ်ႇ ၵမ်ႈၽွင်ႈႁၢပ်ႇၵႃႈ ၵမ်ႈၽွင်ႈပိုၼ်ၸွၵ်းၵႃႈ မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈယဝ်ႉၵၼ် ဢဝ်ၵူမ်ႇဢဝ်လိၼ် ၽၢတ်ႈၵၼ် ၵဝ်ၽၢတ်ႈမႂ်း မႂ်းၽၢတ်ႈၵဝ် ႁဵတ်းၼၼ်သေ ယုမ်ႉယုမ်ႉယၢႆႈယၢႆႈတေႃႇၵၼ်မႃး ၶိင်ႇလိုဝ်ႈႁိူဝ်ႉၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ႁႃၺွပ်းပူၺွပ်းပႃ ၶိင်ႇၵိၼ်ၶဝ်ႈမႃးၵေႃႈ ၼင်ႈၸွမ်းၵၼ်ပဵၼ်ဝႅင်း ပဵၼ်ဝႅင်းဝႆႉ။

ႁွတ်ႈမႃးပီႊၼႆႉတႄႉ ဢိင်ၼိူဝ်ငဝ်းလၢႆးမိပ်ႇဢီး လၢႆပႃႈလၢႆၽၢႆႇသေ ၼင်ႇႁၢင်ႈဢမ်ႇၵျေႃႇဢမ်ႇသိူဝ်း ၼင်ႇပီႊပူၼ်ႉမႃးယဝ်ႉ၊ ၵၢင်ပၢင်ႇတူင်ႈၼႃးၵႂၢင်ႈယႂ်ႇ မၢင်တီႈၵေႃႈမီးၵူၼ်းမၢင်တီႈၵေႃႈဢမ်ႇမီးၽႂ် သဵင်ၸၢၵ်ႈ ထႆၼႃးၵေႃႈ ၵႆၵႆၵႂႃႇမီးၼိုင်ႈတီႈၼိုင်ႈယွမ်ႇ ၸိူင်ႉၼၼ်ၵူၺ်း ၵူၼ်းႁဵတ်းၼႃးၵေႃႈၵမ်ႈၼမ် ပဵၼ်ၶၢဝ်းပၢၼ် ဢႃႇယု 40 – 50 ၶိုၼ်းၼိူဝ်လၢႆလၢႆယဝ်ႉ ၵႂႃႇတီႈလႂ်ၵေႃႈဢမ်ႇပေႃးလႆႈႁၼ် မၢဝ်ႇၼုမ်ႇ၊သၢဝ်ၼုမ်ႇ ပေႃႈႁိူၼ်း၊မႄႈႁိူၼ်းၼုမ်ႇ ၼင်ႇၵူႈပီႊပူၼ်ႉမႃးယဝ်ႉ  ၶိင်ႇလိုဝ်ႈႁိူဝ်ႉၵိၼ်ၶဝ်ႈၵေႃႈ ဢမ်ႇငိၼ်းသဵင်ႁွင်ႉႁႃၵၼ် ၵူၺ်းမီးၵေႃႉလဵဝ် ၼင်ႈလိုဝ်ႈသေ သူတ်ႉၼမ်ႉၼဵင်ႈၼႂ်းသုမ်ႉၼႂ်းထဵင်ၵေႃႉလဵဝ်။

ၵူၼ်းၼုမ်ႇၶဝ်ဢၼ်ၽွမ်ႉသဵင်ပဵင်းပၢၵ်ႇၵၼ် မိူဝ်ႈပီႊပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉ ပီႊၼႆႉဢွၼ်ၵၼ်ၵႂႃႇယူႇၵေႃႉတီႈ ၵေႃႉတၢင်း ၵမ်ႈၼမ်ပၢႆႈၶဝ်ႈမိူင်းထႆး၊ မိူင်းၶႄႇ ၊ ပွတ်းမိူင်းၵိုင်ႁမ်းငၢႆးသမ်ႉ ဢၼ်ပၢႆႈၵႂႃႇယူႇ မ​လေးသျႃး (Malaysia) ပုၼ်ႉၵေႃႈမီး၊ ၸွမ်းၼင်ႇ ၽူႈတႅမ်ႈလႆႈၵဵပ်းႁွမ်ၶေႃႈမုၼ်းဝႆႉတႄႉ ဢၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇပၢႆႈၽၢတ်ႇမိူင်း ၼမ်ၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ်ပဵၼ်တီႈၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးပွတ်းႁွင်ႇ လႄႈၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးပွတ်းၸၢၼ်း။ ၼႂ်းပီႊၼႆႉ ပွတ်း မိူင်းပွၼ်၊ ပၢင်လူင်၊ ႁူဝ်ပူင်း၊ လွႆလႅမ်၊ လၢႆးၶႃႈ၊ မိူင်းၵိုင်၊ ၵေးသီး ၸိူဝ်းၼႆႉပဵၼ်ပိုၼ်ႉတီႈ ဢၼ်ယၢမ်ႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်း ၼႂ်းၵႄႈ RCSS/SSA လႄႈ SSPP  ႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼႂ်းပီႊ 2021-2023 ၼႆႉယဝ်ႉ၊ ပိုၼ်ႉတီႈၸိူဝ်းၼႆႉၽၢႆႇၼိုင်ႈထွႆသိုၵ်းဢွၵ်ႇယဝ်ႉလႄႈ ဢမ်ႇမီးပၢင်တိုၵ်းသင်တႄႉတႄႉ ဢၼ်ၼႃႇႁႅင်းၼႆႉ တိုၵ်ႉပဵၼ်ပွတ်းလၢႆးၶႃႈၼႆႉၵူၺ်းယူႇယူႇမီးပၢင်တိုၵ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ မၢင်ပိုၼ်ႉတီႈ ဢမ်ႇမီးပၢင်တိုၵ်းသင်ယဝ်ႉ သေတႃႉ ယွၼ်ႉၸုမ်းဢူၺ်းလီၶွင် SSPP/SSA ဢၼ်မႃးၸွႆႈတိုၵ်း RCSS/SSA ၼၼ်ႉတိုၵ်ႉယူႇသဝ်းဝႆႉသေ ႁူမ်ႈပႃးသိုၵ်းၶူဝ်းၶဵဝ် SSPP ၶီႇၼဵၵ်းပေႉၵိၼ်ၼိူဝ်ၵူၼ်းမိူင်း ၵဵပ်းၶွၼ်ႇ၊ ၵဵပ်းသိုၵ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်းလႄႈ ၵူၼ်းၼုမ်ႇၶဝ် ၸင်ႇဢဝ်တူဝ်လွတ်ႈ ပၢႆႈၵႂႃႇတၢင်ႇမိူင်း မၢင်တီႈၼႆႉပၢႆႈတင်းႁိူၼ်းတင်းယေး ထိုင်တီႈဝႃႈ မူႇဝၢၼ်ႈဢၼ်မီး လင်ႁိူၼ်း 60-70 ပေႃးယဵၼ်းပဵၼ်ဝၢၼ်ႈႁၢမ်းၵႂႃႇ (တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်းတူၺ်းဢဝ်တီႈ ဝၢၼ်ႈမႂ်ႇတိုၼ်းလီ ၸႄႈဝဵင်းလၢႆးၶႃႈ ဢၼ်ပဵၼ်ဝၢၼ်ႈပီႈၼွင်ႉပၢႆႈၽေးၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ)။

ပေႃးမႃးတူၺ်းၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးပွတ်းႁွင်ႇၵေႃႈမိူၼ်ၵၼ် ၶိင်ႇပွႆးလၢမ်းၵေႃႈလီ၊ ၶိင်ႇၶၢဝ်းၵၢၼ်ၵေႃႈလီ ဢမ်ႇပေႃးသူႈႁၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇတႄႉတႄႉ ထိုင်ၶိင်ႇၶၢဝ်းၼႃးၼႆႉၶႅၼ်းၼႃႇယဝ်ႉ ၶိင်ႇတီႈလူဝ်ႇလႆႈၸႂ်ယႂ်ႇ ႁႅင်းၵူၼ်းၼုမ်ႇလွၼ်ႉလွၼ်ႇသမ်ႉဢမ်ႇမီးၵူၼ်းၼုမ်ႇ မိူၼ်ၼင်ႇပွတ်းသီႇပေႃႉ၊ ၵျွၵ်ႉမႄး၊ လႃႈသဵဝ်ႈ၊ သႅၼ်ဝီ၊ တႄႇၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ ဢၼ်ဢမ်ႇလၢတ်ႈပႃးၵေႃႈမီးတၢင်းၼမ် ၸိူဝ်းၼႆႉမိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်း ပဵၼ်ပိုၼ်ႉတီႈ တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး 2 ၸုမ်း RCSS လႄႈ SSPP ဢိၵ်ႇပႃးသိုၵ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း တူင်ႉၼိုင်ပၵ်းသဝ်း ဝၢႆးသေ SSPP ဢွၼ်ဢဝ်ၸုမ်းဢူၺ်းလီ တိုၵ်း RCSS ဢွၵ်ႇပွတ်းတွၼ်ႈၼၼ်ႉ ၼႂ်းပီႊ 2021-2022 ယဝ်ႉ ထိုင်မႃးၼႂ်းပီႊၼႆႉ ပွတ်းတွၼ်ႈၼၼ်ႉ RCSS/SSA ၵေႃႈဢမ်ႇမီးယဝ်ႇ မၢင်တီႈပဵၼ်သိုၵ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း မိူၼ်ၼင်ႇသိုၵ်း TNLA လႄႈ KIA ၸိူဝ်းၼႆႉတူင်ႉၼိုင် မၢင်တီႈၵမ်ႉဢေႇၵေႃႈ SSPP တိုၵ်ႉၵုမ်းၵမ်လႆႈၼႆၵေႃႈတိုၵ်ႉမီးၽွင်ႈယူႇ ၵူၺ်းၵႃႈ ပိုၼ်ႉတီႈဢၼ်မီးသိုၵ်းတၢင်ႇၸုမ်းယူႇသဝ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆးၶႅၼ်းႁႃယၢပ်ႇ ယွၼ်ႉထုၵ်ႇပိူၼ်ႈပေႉ ၵိၼ်ၵေႃႈပိူင်ၼိုင်ႈ၊ ၸုမ်း SSPP ၵဵပ်းသိုၵ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်းၵေႃႈပိူင်ၼိုင်ႈ ၵူၼ်းၼုမ်ႇပွတ်းၼၼ်ႉဢွၼ်ၵၼ် ပၢႆႈၵႂႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်တၢင်ႇမိူင်းတၢင်းၼမ်ယဝ်ႉ ထိုင်ၶိင်ႇၶၢဝ်းၼႃးပီႊၼႆႉ ယွၼ်ႉဢမ်ႇမီးၵူၼ်းၼုမ်ႇလႄႈ တူင်ႈၼႃးဢၼ်ႁၢမ်းၵႂႃႇမီးတၢင်းၼမ် မၢင်တီႈၼႆႉၼႃႈႁိူၼ်းၼိုင်ႈလင် လႆႈႁဵတ်းၼႃးပဵၼ် 3-4 တူင်ႈၵေႃႈမီးၼႆၼၼ်ႉ ပီႈၼွင်ႉႁဝ်းၶဝ်ဢၼ်ယူႇၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ ၶႅၼ်းတေႁူႉလီလိူဝ်ယူႇ။

ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းႁွင်ႇၼႆႉ လိူဝ်သေၵူၼ်းၼုမ်ႇပၢႆႈဢွၵ်ႇမိူင်းၼမ်ယဝ်ႉ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးသိုၵ်းဢၼ်မႃးမီးယူႇ ပွတ်းၸၢၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈပႆႇၸၢင်ႈပွၵ်ႈ ထိုင်တီႈဝႃႈ SSPP/SSA ႁွင်ႉႁႂ်ႈပွၵ်ႈမိူဝ်းၼႆသေတႃႉ ပေႃးသိုၵ်း TNLA ဢမ်ႇပၼ်မိူဝ်းၵေႃႈ ၵူၼ်းပၢႆႈၽေးတႄႉပႆႇၸၢင်ႈၶိုင်လၢႆးလႂ်၊ ဝၢၼ်ႈတီႈယၢမ်ႈမီးၵူၼ်းၵိုၼ်း မိူၼ်ၼင်ႇဝၢၼ်ႈႁူးသူၼ်၊ ဝၢၼ်ႈတေႃႉသၢင်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ယၢမ်းလဵဝ်ပေႃးယဵၼ်သီႇသီႇ မၢင်ႁိူၼ်းမီးၵူၼ်းယူႇ မၢင်ႁိူၼ်းၵေႃႈဢမ်ႇမီးၽႂ် ပဵၼ်ဝႆႉႁိူၼ်းႁူၵ်ႉႁူၵ်ႉႁၢမ်းႁၢမ်း ၽယူတ်ႇၽယၢတ်ႇ ၼႆၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၽူႈတႅမ်ႈလႃႈလီႈလၢတ်ႇၽူႇၵႃႈပွင်ႇၵႃႈပဵၼ် မၼ်းပဵၼ်တႄႉမီးတႄႉၼႆၼၼ်ႉ တႃႁၼ်တူဝ်ထူပ်းမႃးယူႇ။

“တီႈယၢမ်ႈၵတ်းယဵၼ် ယဵၼ်းပဵၼ်တီႈလိူတ်ႇမႆႈ သဵင်ႁွင်ႉသဵင်ႈႁႆႈလင်ၸွတ်ႇ ယွၼ်ႈတွတ်ႇမၢၵ်ႇႁူဝ်ၸႂ်ၵႅၼ်း သႅၼ်းပၢၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၵမ်တႃမိုဝ်းမူၵ်းထွင်းဝႆႉ ပႆႇၸၢင်ႈၶဵင်ႇ တင်းပိူၼ်ႈတင်းႁဝ်း ႁႅင်းပႆႇၽဵင်ႇၵၼ်လႄႈ ၵႃႈလႆႈပႅတ်ႈဝၢင်းတမ်း ငိုၼ်းၶမ်းမီးၵွင်ၵေႃႇ  ၵႃႈလႆႈဝၢႆႇလင်တေႃႇ ဝၢၼ်ႈမိူင်းသေ ပၢႆႈထိုင်မိူင်းၶႄႇ မိူင်းထႆးယဝ်ႉ။ ဝၼ်းၼိုင်ႈၸဝ်ႉၸဝ်ႉ တၵ်းၶိုၼ်းဝၢႆႇပွၵ်ႈ ငွၵ်ႈၸူးႁိူၼ်းၵဝ်ႇ ထဝ်ႇၼႄတၢင်းႁတ်း ပတ်းပႅတ်ႈၵူၼ်းၸႂ်မိူၵ်ႈ လိူၵ်ႈဢဝ်တီႈယူႇ လိၼ်ပူႇမွၼ်ႇၼၢႆးယႃႈၶိုၼ်းၼႆ” ၼုမ်ႇၸၢႆးဢွၵ်ႇယၢၼ်မိူင်း ၵေႃႉၼိုင်ႈ ယွၼ်းလၢတ်ႈၵႂၢမ်းၼႂ်းၸႂ်  ယၼ်ႇၸႂ်မုင်ႈမွင်းဝႆႉၼင်ႇၼႆ။

လွမ်ႉမိူင်း – ၵေးသီး

*** ပွင်ႈၵႂၢမ်းႁူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉလႄႈတၢင်းႁၼ်ထိုင်သုၼ်ႇတူဝ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၵူၺ်း ဢမ်ႇၸႂ်ႈၶေႃႈၶၢၼ်ပၢၵ်ႇ တႆးလွတ်ႈလႅဝ်း။