တၢင်းၵိၼ်ဢၼ်ႁႄႉၵင်ႈတၢင်းပဵၼ်ၵႅၼ်ႇသႃႇ

ပေႃးဝႃႈတၢင်းပဵၼ်ၵႅၼ်ႇသႃႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၽႂ်ၽႂ်ၵေႃႈဢမ်ႇၶႂ်ႈပဵၼ်သေၵေႃႉ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇလၢမ်းႁူႉလႆႈဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉ ၸွင်ႇၸၢင်ႈတေပဵၼ် တၢင်းပဵၼ်ၵႅၼ်ႇသႃႇလႆႈယူႇႁိုဝ်ၼႆ။  သမ်ႉဝႃႈ လွင်ႈတၢင်းဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ် ၵႅၼ်ႇသႃႇၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ်မႃးယွၼ်ႉၵွပ်ႈသင်ၼႆ ဢမ်ႇလၢတ်ႈလႆႈၸႅင်ႈလႅင်း ၼႆသေတႃႉ ၵူၺ်းၵႃႈ ၽၢႆႇတၢင်းမေႃယႃၶဝ်ၵေႃႈ လႆႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉသွၵ်ႈႁႃႁၼ်ဝႃႈ မီးလၢႆလွင်ႈတၢင်းဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်ၵႅၼ်ႇသႃႇမႃးလႆႈ ယုမ်ႇဝႃႈလွင်ႈတၢင်းမၼ်းၼၼ်ႉ တေမီးလၢႆလွင်ႈလၢႆဢၼ် မႃးႁူမ်ႈၵၼ်သေ ပဵၼ်မႃးယူႇ လွင်ႈတၢင်းဢၼ်ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်မႃးၼၼ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇ−

• ပဵၼ်မႃးၸွမ်းၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ဢၼ်မီးတၢင်းပဵၼ်ၵႅၼ်ႇသႃႇယူႇယဝ်ႉ
• လုတ်ႇလႅၼ်းယႃႈ
• ၵိၼ်လဝ်ႈ
• ၶၢတ်ႇထၢတ်ႈဢႁႃႇရဢၼ်ၸမ်ပဵၼ်တွၼ်ႈတႃႇတူဝ်ၶိင်း
• ဢမ်ႇၵိၼ်ၽၵ်းၶဵဝ် လႄႈ မၢၵ်ႇမႆႉ
• ၵႆႉၵိၼ်တၢင်းၵိၼ်ဢၼ်မီးၶႆမၼ်းလႄႈၼိူဝ်ႉယူႇတႃႇသေႇ
• ၵႆႉၵႆႉသုတ်ႇၺႃးလူမ်းဢၼ်မီးၵွင်ႉယူႇတႃႇသေႇ
• ၼႂ်းတူဝ်ၶိင်းလႆႈႁပ်ႉဢဝ်လဵၵ်းၼမ်ပူၼ်ႉ တီႈလူမ်းထူၺ်ႈၸႂ်၊ လွင်ႈၵိၼ်ယႅမ်ႉ၊ ၼမ်ႉၵိၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ
• တိတ်းၸပ်းၸိူဝ်ႉမႅင်းဝၢႆးရၢတ်ႉမၢင်မဵဝ်း မိူၼ်ၼင်ႇ HIV ၊ HPV
• တိတ်းၸပ်းၸိူဝ်ႉမႅင်းပႅတ်ႉထီးရီးယႃးမၢင်မဵဝ်း မိူၼ်ၼင်ႇ Helicobacter pylori
• မီးမႅင်းတွင်ႉ Liver Flukes
• ၸႂ်ႉတိုဝ်းယႃႁေႃႇမူၼ်းၶၢဝ်းတၢင်းႁိုင်
• ၵူၼ်းဢၼ်ဢႃႇယုယႂ်ႇႁႅင်း တေၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈသႄးလ်လႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ်သႄးလ်ၵႅၼ်ႇသႃႇလႆႈငၢႆႈ။

မၢင်ၵေႃႉၵေႃႈ ယင်းတေၸၢင်ႈထၢင်ႇပိူင်ႈယူႇဝႃႈ ၵႅၼ်ႇသႃႇလႄႈတၢင်းၼိူဝ်ႉလိူဝ်ၼႆႉ ပိူင်ႈၵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆယူႇ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၵႅၼ်ႇသႃႇၼၼ်ႉ တေၽႄႈလၢမ်းၶဝ်ႈၼႂ်းတူဝ်ၶိင်းလႆႈဝႆးသေယဝ်ႉ ၶဝ်ႈၵႂႃႇတီႈတွမ်ႇၼမ်ႉလိူင်သေ သိုပ်ႇၽႄႈလၢမ်းၵႂႃႇၼႂ်းသဵၼ်ႈလိူတ်ႈ ၶဝ်ႈၼႂ်းလိူတ်ႈ ၶဝ်ႈၵႂႃႇတီႈၼႂ်းဢင်ႇၵႃႇတူဝ်ႈတင်းတူဝ်ၶိင်း ၵမ်ႈၼမ် တေၽႄႈလၢမ်းၵႂႃႇၸူး ပွတ်ႇ၊ တပ်း၊ ဢွၵ်းဢေႃ၊ လုပ်ႇ ၵွပ်ႈၼၼ် ၵႅၼ်ႇသႃႇၼႆႉ တေႁၼ်လႆႈဝႃႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၶၢဝ်းယၢဝ်း လႄႈ ႁၢႆႉႁႅင်း ယူတ်းယႃၵေႃႈသုၵ်ႉသၵ်ႉသေယဝ်ႉ တေလႆႈယူတ်းယႃပၼ်ယူႇတႃႇသေႇ။

ပေႃးပဵၼ်ၼိူဝ်ႉလိူဝ်သမ်ႉ တေမီးၵွၼ်ႈၼိူဝ်ႉလိူဝ်မႃးဢၼ်ၽိတ်းသၽႃႇဝလႄႈ တေပိူင်ႈၵၼ်တင်းၵွၼ်ႈၼိူဝ်ႉၵႅၼ်ႇသႃႇ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈမၼ်းတေယႂ်ႇထိူင်း ဢမ်ႇၽႄႈလၢမ်းၵႂႃႇၸွမ်း ဢင်ႇၵႃႇၼႂ်းတူဝ်ၶိင်း၊ တွမ်ႇၼမ်ႉလိူင်၊ ၼႂ်းလိူတ်ႈ  ၵွၼ်ႈၼိူဝ်ႉၼႆႉ ယူတ်းယႃႁၢႆၶႅၼ်းလႆႈလူၺ်ႈၽႃႇတတ်းဢဝ်ဢွၵ်ႇပႅတ်ႈ ၼႆယူႇယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈႁူႉတီႈၵႂႃႇတီႈမႃးလွင်ႈၵႅၼ်ႇသႃႇယဝ်ႉ ႁဝ်းမႃးတူၺ်းလူးဝႃႈ တၢင်းၵိၼ်မဵဝ်းႁိုဝ်သမ်ႉ ၸွႆႈႁႄႉၵင်ႈပၼ် ၼင်ႇႁိုဝ်တေလူတ်းယွမ်းတိုဝ်ႉတၢင်း လွင်ႈပဵၼ်ၵႅၼ်ႇသႃႇၵႂႃႇလႆႈၼၼ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇ−

1. ၽၵ်း

ၽၵ်းလၢႆလၢႆမဵဝ်းၼၼ်ႉ ၸွႆႈလူတ်းယွမ်တိုဝ်ႉတၢင်းတႃႇတေပဵၼ်ၵႅၼ်ႇသႃႇလႆႈ ယွၼ်ႉမီးသၢၼ် Antioxidant ဢမ်ႇဝႃႈတေပဵၼ် ၽၵ်းဝႂ်သီၶဵဝ်ၵေႇ၊ ၽၵ်းမီးသီၵမ်ႇ၊ ႁူဝ်ပိုၵ်ႉလႅင်၊ မၢၵ်ႇၶိူဝ်သူမ်ႈ၊ ၽၵ်းၵၢတ်ႇလုင်း၊ ၽၵ်းၵၢတ်ႇမွၵ်ႇၶဵဝ်၊ ၽၵ်းၵၢတ်ႇမွၵ်ႇ၊ ႁူဝ်မီႇလႅင်၊ ၽၵ်းမီႇႁေႃ။

2. ထူဝ်ႇ

ဢမ်ႇဝႃႈတေပဵၼ်ထူဝ်ႇသီလိူင်၊ ထူဝ်ႇၶဵဝ်၊ ထူဝ်ႇလမ်၊ ထူဝ်ႇလႅင်၊ ထူဝ်ႇလိၼ် ထူဝ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ လိူဝ်သေႁႄႉၵင်ႈၵႅၼ်ႇသႃႇယဝ်ႉ ယင်းပၼ်ၽွၼ်းလီတေႃႇပၢႆးယူႇလီ ထႅင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

3. ၶဝ်ႈ

တႄႇၸဵမ် ၶဝ်ႈၵၢပ်ႇ၊ ၶဝ်ႈၵျုင်ႇ၊ ၶဝ်ႈဢူတ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁႄႉၵင်ႈၵႅၼ်ႇသႃႇလႆႈလီလႄႈ ယင်းလူတ်းယွမ်းပၼ်ပႃး လိူတ်ႈသုင်ထႅင်ႈလူးၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။

4. မၢၵ်ႇမႆႉ

မၢၵ်ႇမႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇ မၢၵ်ႇႁူႈလႅင်၊ မၢၵ်ႇမွၼ်းသွႆႈ၊ မၢၵ်ႇႁူႈထိူၼ်ႇ မၢၵ်ႇဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းသႅၼ်းမၢၵ်ႇႁူႈၸိူဝ်းၼႆႉ မီးၽွၼ်းလီတင်းၼမ်လႄႈ မီးဝီႇတမိၼ်ႇတင်းၼမ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

5. ပႃၼမ်ႉၵတ်း

ၵမ်ႈၼမ်ၵေႃႈတေပဵၼ်ပႃပၢင်ႇလၢႆႇ ဢမ်ႇဝႃႈတေပဵၼ် ပႃ Salmon ၊ ပႃ Mackerel ၊ ပႃ Sardines  ၸိူဝ်းၼႆႉ မီးၶႆမၼ်းဢၼ်လီတေႃႇတူဝ်ၶိင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

6. မီႇၵီးၶဝ်ႈၽၵ်း

မီႇၵီးၶဝ်ႈၽၵ်း ဢမ်ႇဝႃႈတေပဵၼ် မီႇႁေႃ၊ မီႇလႅင်၊ ၶိင်၊ မၢၵ်ႇၽိတ်ႉပွမ်ႈ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ ၸွႆႈႁႄႉၵင်ႈၵႅၼ်ႇသႃႇလႄႈ သၢင်ႈပၼ်ႁႅင်းၶၢမ်ႇတူဝ်ၶိင်း လႆႈလီထႅင်ႈၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။

7. ၼူမ်းသူမ်ႈ

ၼူမ်းသူမ်ႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇလႆႈမီးၽွၼ်းလီလွင်ႈၽၢႆႈလွင်ႈလဵဝ်ၵူၺ်း ယင်းၸွႆႈၵုမ်းထိင်းပၼ်ၼမ်ႉၼၵ်းတူဝ်လႄႈ ႁႄႉၵင်ႈၵႅၼ်ႇသႃႇ၊ ၸွႆႈႁႂ်ႈလိူတ်ႈလႅၼ်ႈလႆႈလီ လႄႈ လူတ်းယွမ်းလွင်ႈဢွၵ်းဢေႃလူႉထႅင်ႈ ယူႇယဝ်ႉ။

8. ႁဵပ်း

တႄႇၸဵမ် ႁဵပ်းႁွမ် လႄႈ ႁဵပ်းဢၼ်ၵိၼ်လႆႈထႅင်ႈတၢင်ႇမဵဝ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸွႆႈႁႄႉၵင်ႈသႄးၵႅၼ်ႇသႃႇလႄႈ ယင်းၸွႆႈယွႆႈဢႁႃႇရလႆႈလီ ၽၢႆႈလႆႈလီထႅင်ႈဢမ်ႇၵႃး ယင်းမီးဝီႇတမိၼ်ႇထႅင်ႈထင်းၼမ် ဢၼ်လီတေႃႇတူဝ်ၶိင်းႁဝ်းယူႇယဝ်ႉ။

9. ၼမ်ႉၵိၼ်

ၼမ်ႉသႅၼ်ႈသႂ် ဢၼ်ၵိၼ်ယူႇၵူႈဝၼ်းဝၼ်းၼႆႉၵေႃႈ ၸွႆႈႁႂ်ႈလိူတ်ႈလႅၼ်ႈလႆႈလီလႄႈ ပဵၼ်ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈၼႃႇ တွၼ်ႈတႃႇႁႂ်ႈတူဝ်ၶိင်းပေႃးႁဵတ်းၵၢၼ်လႆႈလီ ႁူမ်ႈပႃး ဢဝ်ဢၼ်ဢမ်ႇလီဢွၵ်ႇၼႂ်းတူဝ်ၶိင်းၸိူဝ်း ၼႆႉယဝ်ႉ။

တၢင်းၵိၼ်ဢၼ်မီးႁိမ်းၸမ်တူဝ်ႁဝ်းၼၼ်ႉ ပေႃးမေႃၵိၼ်လႄႈ လိူၵ်ႈၵိၼ်ဢၼ်တေပဵၼ်ဢဵၼ်ပဵၼ်ႁႅင်း မၼ်းၼႆၵေႃႈ တေပၼ်ၽွၼ်းလီတွၼ်ႈတႃႇပၢႆးယူႇလီတႄႉတႄႉ ယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးလိူၵ်ႈၵိၼ် ဢၼ်လီဢၼ်ဝၢၼ်မၼ်းၵူၺ်းလႄႈ ဢၼ်ဢမ်ႇမႃးပၼ်ၽွၼ်းလီသင် တွၼ်ႈတႃႇတူဝ်ၶိင်းႁဝ်းၼႆၵေႃႈ ၸၢင်ႈတေပဵၼ်ၽေးတွၼ်ႈတႃႇတူဝ်ၶိင်းမႃးလႆႈမိူၼ်ၵၼ်ယဝ်ႉ။

ပိၼ်ႇတႅမ်ႈ−လွႆသွမ်ႇ

တႆးလွတ်ႈလႅဝ်း