တၢင်းပဵၼ်ၶႆႈဝတ်းၸၢင်ႉ Chikungunya

ၽွင်းၶၢဝ်းႁိုဝ်ႉၶၢဝ်းၽူၼ်ၸိူင်ႉၼႆ ယုင်းၵေႃႈလိူင်ႇၼမ်မႃးလႄႈ ၽႄႈတိူၼ်းလႆႈငၢႆႈ သေဢမ်ႇၵႃး ယင်းဢွၼ်ဢဝ် တၢင်းပဵၼ်ၶႆႈၸဵပ်းၼၢဝ် မႃးၸပ်းတီႈၵူၼ်းႁဝ်းလႆႈထႅင်ႈလူးၵွၼ်ႇ ဢမ်ႇဝႃႈတေပဵၼ်ၶႆႈလိူတ်ႈဢွၵ်ႇ၊ ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉသေဢမ်ႇၵႃး ယင်းမီးထႅင်ႈ တၢင်းပဵၼ်ၶႆႈဝတ်းၸၢင်ႉ (ၶျိၶုၼ်ၵုၼ်ယႃႉ) Chikungunya  ၼႆယူႇယဝ်ႉ။

တၢင်းပဵၼ်ၶႆႈဝတ်းၸၢင်ႉၼႆႉ ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ဢၼ်ၸပ်းမႃးၸွမ်းယုင်းယဝ်ႉ၊ တိတ်းၸပ်းမႃးတီႈ ၵုၼ်ဢႅပ်ႇၾရိၵ ပွၵ်ႈဢွၼ်တၢင်းသုတ်းသေ ၽႄႈလၢမ်းတူဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းဢေးသျႃး၊ ယူးရူပ်ႇ၊ ဢမေႇရိၵ ၸိူဝ်းၼႆႉမႃးယဝ်ႉ။ တၢင်းပဵၼ်ၶႆႈဝတ်းၸၢင်ႉၼႆႉ ၶႂ်ႈငၢႆးတင်းတၢင်းပဵၼ်ၶႆႈလိူတ်ႈဢွၵ်ႇ လႄႈ ၶႆႈ Zika သေတႃႉ ၵူၺ်းၵႃႈ ၽၢင်ႁၢင်ႈတၢင်းပဵၼ်ၵေႃႈတေပိူင်ႈၵၼ်ၵႂႃႇ မိူဝ်ႈၸႅၵ်ႇၽႄတၢင်းပဵၼ်မၼ်းဢွၵ်ႇမႃး၊ ၵွပ်ႈၼၼ် လီလႆႈၵူတ်းထတ်းၸႅတ်ႈတူၺ်း ယူႇယဝ်ႉ။

ၸိူဝ်ႉမႅင်းတၢင်းပဵၼ်ၶႆႈဝတ်းၸၢင်ႉၼႆႉ တေဢမ်ႇတိတ်းၸပ်းၵၼ်တီႈ ၵူၼ်းတေႃႇၵူၼ်းၵမ်းသိုဝ်ႈ  တေမီးလၢႆးတိတ်းၸပ်းလႆႈ မိူၼ်ၼင်ႇ−

1. တီႈယုင်း မႃးၸူးၵူၼ်း – မိူဝ်ႈယုင်းမႃးၶူပ်းၵူၼ်းဢၼ်တိတ်းၸပ်းၸိူဝ်ႉမႅင်း ၶႆႈဝတ်းၸၢင်ႉ ဢမ်ႇၼၼ် ၶျိၶုၼ်ၵုၼ်ယႃႉ ၼႆႉယဝ်ႉ ယုင်းတူဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ တေတိတ်းၸပ်းၸိူဝ်ႉမၼ်းဝႆႉသေ ယဵၼ်းပဵၼ် တူဝ်တေႃႉသူင်ႇပၼ်ၸိူဝ်ႉမႅင်းတၢင်းပဵၼ်မႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ၊ ၵွပ်ႈၼၼ် ထုၵ်ႇလီႁႄႉၵင်ႈ ဢမ်ႇပၼ်ႁႂ်ႈယုင်းၶူပ်း၊ ၵူၼ်းတိတ်းၸပ်းၸိူဝ်ႉမႅင်းမႅင်း ၼၼ်ႉၵေႃႈ လီလႆႈႁႄႉၵင်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇ ယႃႇႁႂ်ႈယုင်းၶူပ်း ၼင်ႇႁိုဝ်ၸိူဝ်ႉမႅင်း ပေႃးတေဢမ်ႇၵႂႃႇတိတ်းၸပ်းလႆႈထႅင်ႈတၢင်ႇၵေႃႉ။

2. တိတ်းၸပ်းၸိူဝ်ႉမႅင်းတီႈမႄႈ ၵႂႃႇၸူးလုၵ်ႈဢၼ်တိုၵ်ႉယူႇၼႂ်းတွင်ႉ လႄႈ မိူဝ်ႈၵိူတ်ႇလုၵ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၸၢင်ႈတိတ်းၸပ်းလႆႈယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ သင်ဝႃႈလဵင်ႉၼူမ်းလုၵ်ႈတႄႉၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈတိတ်းၸပ်းလႆႈတီႈၼမ်ႉၼူမ်းၵမ်းသိုဝ်ႈ သမ်ႉဝႃႈယူႇၼႂ်းဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်မီးၵူၼ်းတိတ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၶႆႈဝတ်းၸၢင်ႉၼႆႉသေတႃႉ မႄႈလဵင်ႉၼူမ်းလုၵ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ လူဝ်ႇလႆႈလဵင်ႉၼူမ်းလုၵ်ႈယူႇ ယွၼ်ႉၽွၼ်းလီၼူမ်းမႄႈၼၼ်ႉ မီးၼမ်လိူဝ်သေ တိုဝ်ႉတၢင်းဢၼ်တေတိတ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ်လႆႈ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

3. ၵၢၼ်ၵႂႃႇတိူဝ်ႉၺႃးလိူတ်ႈ ဢၼ်တိတ်းၸပ်းၸိူဝ်ႉမႅင်းဝႆႉယူႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸၢင်ႈၸပ်းလႆႈ၊ ၵမ်ႈၼမ်ၵေႃႈတေပဵၼ်တီႈၽၢႆႇမေႃယႃ ဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၸွမ်းၼႂ်းႁူင်းယႃၸိူဝ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၽၢင်ႁၢင်ႈတၢင်းပဵၼ်

ဝၢႆးသေၺႃးယုင်းဢၼ်တိတ်းၸပ်းၸိူဝ်ႉမႅင်း မႃးၶူပ်းယဝ်ႉ တေလိုဝ်ႈဝႆႉမွၵ်ႈ 3-7 ဝၼ်း ၸင်ႇတေႁၼ်ၽၢင်ႁၢင်ႈတၢင်းပဵၼ်မႃး  မိူၼ်ၼင်ႇ-

• မီးလူမ်းၼၢဝ်ၶိုၼ်ႈသုင်
• ၸဵပ်းၵႂ်ႈၸွမ်းၶေႃႈတေႃႇ
• ၵူၼ်ႉၵူၼ်ႉၶိုၼ်ႈၶိုၼ်ႈၸွမ်းၵၢမ်ႈၼိူဝ်ႉ
• ႁူဝ်ၶႆႈႁူဝ်မဝ်း ၶႂ်ႈႁၢၵ်ႈ
• တႃလႅင်
• ဢွၵ်ႇတုမ်ႇ

ၽၢင်ႁၢင်ႈတၢင်းပဵၼ်မၼ်းတေႁၢႆၸိုၼ်ႈၶႅၼ်းၵႂႃႇ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းၼိုင်ႈဝူင်ႈ လိူဝ်သေၸဵပ်းၶိုၼ်ႈၸွမ်းၶေႃႈတေႃႇလႄႈၵၢမ်ႈၼိူဝ်ႉၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈမီးၽၢင်ႁၢင်ႈႁၢႆႉႁႅင်းလႄႈ ပဵၼ်ၵႂႃႇၶၢဝ်းႁိုင် ၼပ်ႉႁူဝ်လိူၼ်ၵေႃႈ ပဵၼ်လႆႈယူႇယဝ်ႉ။

ၸွမ်းလူၺ်ႈတၢင်းပဵၼ်ၶႆႈဝတ်းၸၢင်ႉၼႆႉ တေဢမ်ႇႁဵတ်းႁႂ်ႈႁၢႆႉႁႅင်းထိုင်သၢႆၸႂ်လႆႈ လိူဝ်သေဝႃႈမိူဝ်ႈမီး တၢင်းပဵၼ်လိူတ်ႈသုင်၊ တၢင်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်၊ တၢင်းပဵၼ်ႁူဝ်ၸႂ်၊ ၵူၼ်းဢႃႇယု 65 ၶိုၼ်ႈၼိူဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉ ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈၽၢင်ႁၢင်ႈတၢင်းပဵၼ်ႁၢႆႉႁႅင်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။

သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈယူႇၼႂ်းဢွင်ႈတီႈဢၼ်တိတ်းၸပ်းၸိူဝ်ႉမႅင်းလႄႈ ထၢင်ႇဝႃႈလႅပ်ႈတေတိတ်းၸပ်းၸိူဝ်ႉမႅင်းယဝ်ႉသေ မီးၽၢင်ႁၢင်ႈတၢင်းပဵၼ် ၸိူင်ႉၼင်ႇလၢတ်ႈမႃးပႃႈၼိူဝ်ၼႆႉပေႃးၼႆၸိုင် ထုၵ်ႇလီလႆႈၵႂႃႇႁႃမေႃယႃၵမ်းလဵဝ် ၼင်ႇႁိုဝ်တေၵူတ်ႇထတ်းတူၺ်းဝႃႈ ဢၼ်ပဵၼ်ယူႇၼၼ်ႉ ၸွင်ႇမၼ်းၸႂ်ႈ တၢင်းပဵၼ်ၶႆႈဝတ်းၸၢင်ႉတႄႉယူႇႁိုဝ် ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ တေပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၶႆႈလိူတ်ႈဢွၵ်ႇ၊ ၶႆႈZika ႁိုဝ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈတိတ်းၸပ်းၸိူဝ်ႉမႅင်းယဝ်ႉၼႆၸိုင် တႃႇယူတ်းယႃႁႂ်ႈၸိူဝ်ႉမႅင်း ၶႆႈဝတ်းၸၢင်ႉ (ၶျိၶုၼ်ၵုၼ်ယႃႉ) ႁႂ်ႈၸိုၼ်ႈၶႅၼ်းႁၢႆလီၵႂႃႇၶိုၼ်းတႄႉ ဢမ်ႇပႆႇမီးယႃမၼ်းၵမ်းသိုဝ်ႈ ၵူၺ်းၵႃႈ လွၵ်းလၢႆးယူတ်းယႃဢၼ်လီလိူဝ်သေပိူၼ်ႈၵေႃႈ လိုဝ်ႈႁိူဝ်ႉၼမ်ၼမ် ၵိၼ်ယႃႈယႃတႃႇလူတ်းယွမ်း လွင်ႈၸဵပ်းၸဵပ်းၶိုၼ်ႈၶိုၼ်ႈ လႄႈ လူမ်းၼၢဝ်ၶိုၼ်ႈ မိူၼ်ၼင်ႇ Paracetamol လႄႈ acetaminophen ၸိူဝ်းၼႆႉ။

လွၵ်းလၢႆးႁႄႉၵင်ႈ

ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈတၢင်းပဵၼ်ၶႆႈဝတ်းၸၢင်ႉၼႆႉ ဢမ်ႇပႆႇမီးယႃႁႄႉၵင်ႈမၼ်းလႄႈ ၼင်ႇႁိုဝ်တေဢမ်ႇၸၢင်ႈတိတ်းၸပ်း တၢင်းပဵၼ်ၶႆႈဝတ်းၸၢင်ႉလႆႈၼႆႉၵေႃႈ ယႃႇပၼ်ႁႂ်ႈယုင်းၶူပ်းၼၼ်ႉ လီလိူဝ်ပိူၼ်ႈယဝ်ႉ၊ သင်ဝႃႈတေလႆႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၵႂႃႇ ဢွင်ႈတီႈဢၼ်မီးၸိူဝ်ႉမႅင်းၽႄႈလၢမ်းၼၼ်ႉၼႆၸိုင် လီလႆႈႁႄႉၵင်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇ ၼုင်ႈသိူဝ်ႈၶူဝ်း ၶႅၼ်ၶႃယၢဝ်း၊ တႃးယႃႁႄႉၵင်ႈယုင်းဢၼ်ႁႄႉၵင်ႈလႆႈလီ၊ ၸႂ်ႉတိုဝ်းသုတ်းၵၢင်ယုင်း၊ ၽဵဝ်ႈပႅတ်ႈၼမ်ႉၶင်ႇ ၼမ်ႉၵူမ်ႇၼမ်ႉဢုင် ႁိမ်းႁိူၼ်း၊ သင်ပဵၼ်ၵူၼ်းမီးတၢင်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်၊ တၢင်းပဵၼ်လိူတ်ႈသုင်၊ တၢင်းပဵၼ်ႁူဝ်ၸႂ် လႄႈ ၵူၼ်းဢႃႇယု 65 ပီႊ ၶိုၼ်ႈၼိူဝ်ပေႃးၼႆၸိုင် ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီၵႂႃႇၼႂ်းဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်တိတ်းၸပ်းၸိူဝ်ႉမႅင်းဝႆႉယူႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပိၼ်ႇတႅမ်ႈ−လွႆသွမ်ႇ

တႆးလွတ်ႈလႅဝ်း