ထၢတ်ႈလဵၵ်း မၢင်မဵဝ်းဢၼ်ၵူၼ်းႁဝ်းလူဝ်ႇ လႄႈ တီႈတူဝ်ၵူၼ်းႁဝ်း လူဝ်ႇၸႂ်ႉၵၢၼ်မၼ်းၼၼ်ႉ တေမီးယူႇ လၢႆလၢႆမဵဝ်း၊ သင်ဝႃႈတူဝ်ၵူၼ်းႁဝ်းၶၢတ်ႇထၢတ်ႈလဵၵ်း သေဢၼ်ဢၼ်ၼႆၸိုင် တေႁဵတ်းႁႂ်ႈ ႁႅင်းၶၢမ်ႇတူဝ်ႁဝ်းဢေႇ၊ တူဝ်ၶိင်းၵူၼ်းႁဝ်းၼႆႉ တေလူဝ်ႇထၢတ်ႈလဵၵ်းဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်၊ ၵမ်ႈၼမ်ၵူၼ်းႁဝ်းၼႆႉ တေ လူဝ်ႇထၢတ်ႈလဵၵ်းမွၵ်ႈ 97% ၼႆႉသေ ႁဝ်းတေလႆႈႁပ်ႉထၢတ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ တီႈတၢင်းၵိၼ် ဢၼ်မီးဢႁႃႇရ တဵမ်ထူၼ်ႈ မိူၼ်ၼင်ႇ ယႃၵမ်ႉထႅမ်ထၢတ်ႈလဵၵ်း၊ ၽၵ်းယိူဝ်ႈၼၢင်းၶဵဝ်၊ ၶဝ်ႈ တႄႇၸဵမ်တၢင်းၵိၼ်ၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်း သင်ဝႃႈ တူဝ်ၶိင်းႁဝ်း ၶၢတ်ႇထၢတ်ႈလဵၵ်းပေႃးၼႆၸိုင် တေၸၢင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်လၢႆလၢႆလွင်ႈ မိူၼ်ၼင်ႇ လုပ်ႇၶွပ်ႈ၊ ႁိူဝ်ႉဢူၼ်ႈ၊ ႁႅင်းၶၢမ်ႇတူဝ်လူတ်းႁႅင်း ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ငၢႆႈ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
သင်ဝႃႈတူဝ်ၶိင်းၵူၼ်းႁဝ်းၶၢတ်ႇထၢတ်ႈလဵၵ်း 5 မဵဝ်းၼႆႉ ၼႆၸိုင် တေၸၢင်ႈပဵၼ်မႃး တၢင်းပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၽွင်ႈ
- ထၢတ်ႈ Calcium
ထၢတ်ႈ ၵလႄႇသီႇယမ်ႇ Calcium ၼႆႉလမ်ႇလွင်ႈတႃႇလုပ်ႇ လႄႈ ၶဵဝ်ႈ ႁႂ်ႈပေႃးၵႅၼ်ႇၶႅင် လိူဝ်သေၼၼ်ႉ Calcium ယင်းႁဵတ်း ၵၢၼ်ပၼ် လွတ်ႇလိူတ်ႈ ၊ ၵၢမ်ႈၼိူဝ်ႉ၊ သဵၼ်ႈဢႃႇယူင်ႇ၊ ႁေႃႇမူၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉပႃး။
တၢင်းၵိၼ်ဢၼ်တေမီးထၢတ်ႈ Calcium ၼၼ်ႉ တေပဵၼ်မိူၼ်ၼင်ႇ ၽၵ်းၵၢတ်ႇမွၵ်ႇ၊ ၽၵ်းၶၼ၊ ၼူမ်း၊ ယူဝ်းၵိူတ်ႇ ၊ ပႃဢွၼ်ႇ ဢၼ်ၵိၼ်လႆႈပႃးၵၢင်ႈ၊ ထူဝ်ႇၵူႈမဵဝ်း၊ ၽၵ်းၵၢတ်ႇၶဵဝ်၊ ၽၵ်းၵၢတ်ႇလုင်း လိူဝ်သေၼႆႉ တေမီးတၢင်းၵိၼ်ဢၼ်ၵူၼ်းႁဝ်းႁဵတ်းဢဝ် မိူၼ်ၼင်ႇ ၼမ်ႉထူဝ်ႇ၊ Cereal ၶဝ်ႈမုၼ်းဢၼ် ၵိၼ်လေႃးတင်းၼူမ်း၊ ၼမ်ႉမၢၵ်ႇမႆႉ ၼႆယဝ်ႉ။
ၽၢင်ႁၢင်ႈသင်ဝႃႈႁဝ်းၶၢတ်ႇထၢတ်ႈ Calcium
ၽၢင်ႁၢင်ႈတၢင်းပဵၼ်တေဢမ်ႇဢွၵ်ႇႁႅင်း ယွၼ်ႉဝႃႈတူဝ်ၵူၼ်းႁဝ်းတေမီးထၢတ်ႈ ႁႄႉၵင်ႈဝႆႉထႃႈဢွၼ်တၢင်း မိူဝ်ႈတေၶၢတ်ႇထၢတ်ႈCalcium ၼၼ်ႉၼႆယူႇ ဢၼ်တေတုမ်ႉတိူဝ်ႉဢွၼ်တၢင်းသုတ်း တေပဵၼ်တီႈလုပ်ႇႁဝ်း တေႁဵတ်းႁႂ်ႈလုပ်ႇၶွပ်ႈသေ လုပ်ႇတေႁၵ်းငၢႆႈ ၵမ်ႈပႃႈၼမ်တေပဵၼ်တီႈၵူၼ်းထဝ်ႈၶဝ်ယဝ်ႉ။
သင်ဝႃႈၶၢတ်ႇထၢတ်ႈ Calcium ၼမ်ႁႅင်းၼႆၸိုင် တေမီးၽၢင်ႁၢင်ႈမိူၼ်ၼင်ႇ-
ၵၢမ်ႈၼိူဝ်ႉတေၵႆႉဢွၵ်ႇၵဵဝ်ႇ-ၵၢမ်ႈၼိူဝ်ႉႁဝ်းတေၵႅၼ်ႇမႃးယဝ်ႉၵေႃႈ တေၸဵပ်းႁႅင်း လႄႈၵႆႉၵႆႉပေႃႇပဵၼ်တီႈ ၶႅၼ်၊ ၶႃလူင်၊ မၢၵ်ႇၵၢဝ်ႈ။
ၼိူဝ်ႉၼႃ – တေႁဵတ်းႁႂ်ႈတူဝ်ၶိင်းႁဝ်းမၢင်တီႈ ဢမ်ႇႁူႉၼိူဝ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇတီႈ ပၢႆၼိဝ်ႉမိုဝ်း၊ ပၢႆၼိဝ်ႉတိၼ် ဢိၵ်ႇတၢင်းတီႈသီႇသူပ်းတေၼႃမႃး။
ႁိူဝ်ႉဢူၼ်ႈ – တေမီးၽၢင်ႁၢင်ႈ ႁိူဝ်ႉဢူၼ်ႈ၊ ႁိူဝ်ႉမွႆႈ၊ ဢမ်ႇမီးႁႅင်း။
ဢမ်ႇၶႂ်ႈၵိၼ်သင် – ၵိၼ်တၢင်းၵိၼ်လႆႈဢေႇ ဢမ်ႇပေႃးၶႂ်ႈၵိၼ်သင်။
ႁူဝ်ၸႂ်တွတ်ႇဢမ်ႇပုင်ႇမၢၼ်ႇ – ႁူဝ်ၸႂ်တဵၼ်ႈလွႆး ဢမ်ႇၼၼ် ဝႆးပူၼ်ႉတီႈ လႄႈ ႁူဝ်ၸႂ်တဵၼ်ႈဢမ်ႇမၢၼ်ႇ ၵမ်ႉဝႆးၵမ်ႉထိူင်း။
ၽၢင်ႁၢင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ လိူဝ်သေပဵၼ်ယွၼ်ႉၶၢတ်ႇထၢတ်ႈ Calcium ယဝ်ႉ ယင်းပဵၼ်ယွၼ်ႉလွင်ႈတၢင်း တၢင်ႇပိူင် မိူၼ်ၵၼ်လႄႈ ႁႂ်ႈၸၢင်ႈႁူႉတႅတ်ႈတေႃးၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ မီးၾၢင်ႁၢင်ႈ ၼင်ႇလၢတ်ႈမႃး ၽၢႆႇၼိူဝ်ၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈၵႂႃႇထူပ်းမေႃယႃ တႃႇႁႂ်ႈယူတ်းယႃလႆႈထုၵ်ႇမႅၼ်ႈ တင်းတၢင်းပဵၼ် ဢိၵ်ႇတင်း သင်ၵူတ်ႇၸႅတ်ႈ ႁူႉဝႃႈ ၶၢတ်ႇထၢတ်ႈဢႁႃႇရတႄႉယူႇၼႆ လူဝ်ႇ ၵိၼ်တၢင်းၵိၼ်ဢၼ်မီးထၢတ်ႈ Calcium ၼမ်ၼမ် ပၼ်ယူႇ။
- ထၢတ်ႈလဵၵ်း Iron
ထၢတ်ႈလဵၵ်း Iron ၼႆႉ တေၸွႆႈႁႄႉၵင်ႈပၼ် လွင်ႈႁိူဝ်ႉဢူၼ်ႈ ၸွႆႈထႅမ်ပၼ်ႁႅင်းၶၢမ်ႇတူဝ် ၸွႆႈထႅင်ႈႁႅင်း လွင်ႈႁုၼ်ႈမုၼ်းတူဝ်ၶိင်း၊ ၸွႆႈႁႂ်ႈၼွၼ်းလပ်းလီ ဢိၵ်ႇတင်း ၸွႆႈပၼ်တီႈမႄႈမၢၼ်းလႄႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႂ်းတွင်ႉ ႁႂ်ႈၵႅၼ်ႇၶႅင် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ ။
ထၢတ်ႈ Iron ၼႆႉ လမ်ႇလွင်ႈတႃႇ ႁီႇမူဝ်ႇၵရူဝ်ႇပိၼ်း Hemoglobin ပဵၼ် Protein လမ်ႇလွင်ႈ ဢၼ်မီးၼႂ်း မဵတ်ႉလိူတ်ႈလႅင် လႄႈ ၸွႆႈတေႃႉသူင်ႇ Oxygen ၵႂႃႇလဵင်ႉပၼ် Cell တီႈတူဝ်ၶိင်းႁဝ်း လိူဝ်သေၼႆႉ ထၢတ်ႈလဵၵ်း Iron ပဵၼ် Protein ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈတူဝ်ၶိင်းၵူၼ်း ၵႅၼ်ႇၶႅင်မီးႁႅင်းယူႇယဝ်ႉ။
တၢင်းၵိၼ်ဢၼ်မီးထၢတ်ႈလဵၵ်း Iron ၼမ် တေမီးမိူၼ်ၼင်ႇ ၼိူဝ်ႉသတ်း၊ တူဝ်သတ်းမီးပိၵ်ႇ၊ ပႃ၊ ထူဝ်ႇၵူႈမဵဝ်း။
ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်ၶၢတ်ႇထၢတ်ႈလဵၵ်းၼၼ်ႉ ႁိုင်မႃး တေပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်လိူတ်ႈၸၢင်သေ တေၽိူၵ်ႇလိူင်၊ ၽိဝ်ၼိူဝ်ႉႁႅင်ႈႁႅတ်ႇ၊ ဢူၼ်ႈႁိူဝ်ႉငၢႆႈ၊ တႃလပ်းသိင်ႇ၊ ႁူဝ်မဝ်း၊ ၸႂ်သၼ်ႇ၊ ဢွၵ်ႇႁႅင်းဢိတ်းဢွတ်းၵေႃႈႁိူဝ်ႉႁႅင်း၊ ဢေႇၵတ်း၊ မၢင်ၵေႃႉ တေပဵၼ်သမႃႇထိပွတ်း လႄႈ ၼဵပ်ႉတိၼ်ၼဵပ်ႈမိုဝ်းမၢင် ၶွပ်ႈ၊ ဢမ်ႇပေႃးၶႂ်ႈ ၵိၼ်သင် တေၵႆႉၵႆႉပေႃႇပဵၼ်တီႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၵမ်ႈပႃႈၼမ်လႄႈ တုမ်ႉတိူဝ်ႉတေႃႇၵၢၼ်ႁဵၼ်းၶဝ်တႄႉတႄႉ ယူႇယဝ်ႉ။
- ထၢတ်ႈ Magnesium
Magnesium ပဵၼ်ထၢတ်ႈဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈတူဝ်ၶိင်းၵူၼ်းႁဝ်း ႁဵတ်းၵၢၼ် ၵုမ်းထိင်းထၢတ်ႈၵိူဝ်ဝၢၼ်ၼႂ်းလိူတ်ႈ၊ ၵုမ်းထိင်း ႁႅင်းလိူတ်ႈ၊ လွင်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၵၢမ်ႈၼိူဝ်ႉ၊ သဵၼ်ႈဢႃႇယူင်ႇ၊ ဢွၵ်းဢေႃ။ ၵၢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇ Protien တီႈတူဝ်ၶိင်းၵူၼ်းႁဝ်းၼႆႉ တေမီးမႅၵ်ႇၵၼီႇသီႇယမ်ႇ(Magnesium) ယူႇတီႈလုပ်ႇ ႁဝ်း 60% လႄႈထႅင်ႈ 40%တေမီးတီႈၼႂ်းၵၢမ်ႈၼိူဝ်ႉႁဝ်းၼႆယူႇ။
တၢင်းၵိၼ်ဢၼ်မီးထၢတ်ႈ Magnesium ၼမ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ် ထူဝ်ႇလႅင်၊ ထူဝ်ႇလမ်၊ ထူဝ်ႇလိူင်၊ မၢၵ်ႇၵေႃႇလႄႈ ႁူၺ်ႇမဵတ်ႉၽၵ်းမဵဝ်းဢၼ်ၵိၼ်လႆႈ မိူၼ်ၼင်ႇ မဵတ်ႉမၢၵ်ႇပၵ်ႉ၊ မွၵ်ႇဝၢႆႇဝၼ်း၊ ငႃး၊ ၶဝ်ႈမဝ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ လႄႈတၢင်းၽၵ်းဢၼ်မီးဝႂ်သီၶဵဝ် ၽၵ်းၶၼ၊ ၽၵ်းၶူမ်၊ ၽၵ်းၵၢတ်ႇမွၵ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
ၽၢင်ႁၢင်ႈၵူၼ်းၶၢတ်ႇထၢတ်ႈ Magnesium မိူဝ်ႈပႆႇႁၢႆႉႁႅင်း ဢမ်ႇၼၼ် မိူဝ်ႈတႄႇပဵၼ်ၼၼ်ႉ ဢူၼ်ႈ၊ ဢမ်ႇမီးႁႅင်း၊ ဢမ်ႇၶႂ်ႈၵိၼ်တၢင်းၵိၼ်၊ တွင်ႉၶူၼ်ႉ ၶႂ်ႈႁၢၵ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ သင်ဢမ်ႇယူတ်းယႃသေ ၶၢတ်ႇထၢတ်ႈ Magnesium ႁၢႆႉႁႅင်းမႃးၸိုင် တေပဵၼ်ၼိူဝ်ႉၼႃမႃး သႅပ်ႇသႅပ်ႇမႆႈမႆႈၸွမ်းတူဝ်ၶိင်း ၊ ၵႆႉၵႆႉဢွၵ်ႇ ၵဵဝ်ႇ ၊ သျွၵ်ႉ ၊ ႁူဝ်ၸႂ်တွတ်ႇတဵၼ်ႈဢမ်ႇပုင်ႇမၢၼ်ႇ။
- ထၢတ်ႈ potassium
ၽူဝ်ႇတႅတ်ႉသီႇယမ်ႇ (potassium) ၼႆႉလမ်ႇလွင်ႈ လႄႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇပၼ်ထၢတ်ႈၵိူဝ်ၸဵမ်း ၼႂ်းတူဝ်ၶိင်းသေဢမ်ႇၵႃး ယင်းၸွႆႈပႃးထႅင်ႈ လွင်ႈႁူတ်းတူဝ်တီႈၵၢမ်ႈၼိူဝ်ႉ၊ လွင်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်တီႈႁူဝ်ၸႂ် လႄႈ လွင်ႈၵွင်ႉသၢၼ်တီႈဢႃႇယူင်ႇ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။
တၢင်းၵိၼ်ဢၼ်လႆႈမႃးထၢတ်ႈ potassium တေမီး မၢၵ်ႇမႆႉလႄႈၽၵ်းၶဵဝ် မိူၼ်ၼင်ႇ ၵူၺ်ႈ၊ မၢၵ်ႇထေႃးပၢတ်ႈ ၊ ဢႃႇလူး၊ ထူဝ်ႇၵူႈမဵဝ်း၊ မၢၵ်ႇမၼ်ႉ၊ ၼမ်ႉသူမ်ႈမၢၵ်ႇၸွၵ်း၊ ၽၵ်းဢၼ်မီးဝႂ်သီၶဵဝ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈလမ်ႇလွင်ႈဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈၶၢတ်ႇထၢတ်ႈ potassium ၼႆႉ ပဵၼ်ယွၼ်ႉ သုမ်းၼမ်ႉၼႂ်းတူဝ်ၼမ်ပူၼ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈတၢင်း ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈ သုမ်းၼမ်ႉၼႂ်းတူဝ်ၼမ်ၼႃႇၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ်တေပဵၼ်ယွၼ်ႉ ဢေႃႉႁၢၵ်ႈႁိုင်၊ တၢင်းပဵၼ်တႂ်၊ ယွၼ်ႉၵိၼ်သမ်းယႃမၢင်မဵဝ်း (ယႃယဵဝ်ႈ)။ ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ် ၶၢတ်ႇထၢတ်ႈ potassium ၼႆႉ ၵႆႉဢွၵ်ႇၵဵဝ်ႇ ၵၢမ်ႈၼိူဝ်ႉဢမ်ႇမီးႁႅင်း ၊ တွင်ႉပိၵ်ႉ ၊ တွင်ႉပုၵ်ႈ ၊ တွင်ႉၸဵပ်းယွၼ်ႉၼႂ်းသႆႈဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ် သင်ၶၢတ်ႇထၢတ်ႈ ၽူဝ်ႇတႅတ်ႉသီႇယမ်ႇ ႁၢဝ်ႈႁႅင်းၸိုင် တေႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၵၢမ်ႈၼိူဝ်ႉတၢႆၽၢၵ်ႇ ႁူဝ်ၸႂ်တဵၼ်ႈတွတ်ႇၽိတ်းသၽႃႇဝ သေၸၢင်ႈထိုင်သၢႆၸႂ်လႆႈယူႇယဝ်ႉ ။
- ထၢတ်ႈ Zinc
Zinc မီးၼႃႈတီႈၸွႆႈထတ်းထွင် protein တွၼ်ႈတႃႇ တူဝ်ၶိင်းၵူၼ်းႁဝ်း၊ သၢင်ႈပၼ်ႁႅင်းၶၢမ်ႇတူဝ် ၸွႆႈႁႂ်ႈႁွႆးၸဵပ်းယဵၼ်းၸဵဝ်းႁၢႆလႄႈ ၸွႆႈထတ်းလၢတ်ႈပၼ် DNA ၵူၼ်းႁဝ်းပႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼႆႉ Zinc ယင်း လမ်ႇလွင်ႈတႃႇမႄႈပႃးတွင်ႉလႄႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႂ်းတွင်ႉ ၊ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလဵၵ်ႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇသႅၼ်းႁၢတ်ႈႁၢႆးၶဝ်တႄႉတႄႉ။
တၢင်းၵိၼ်ဢၼ်လႆႈမႃးထၢတ်ႈ Zinc ၼၼ်ႉတေလႆႈမႃးတီႈ တၢင်းၵိၼ်ပၢင်ႇလၢႆႇ မိူၼ်ၼင်ႇ ႁွႆ ၊ ၵၢပ်ႇဢႅင်ႈငႄး၊ ပႃမိုၵ်း၊ ၼိူဝ်ႉဝူဝ်း ၊သတ်းမီးပိၵ်ႇ လႄႈ တီႈ ထူဝ်ႇၵူႈပိူင် ၊ ထူဝ်ႇပိူၵ်ႇၶႅင် ၊ ၶဝ်ႈမဝ်ႈ ၊ ၼူမ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ။
သင်ဝႃႈၶၢတ်ႇထၢတ်ႈ Zinc ၼႆၸိုင် တေဢမ်ႇၶႂ်ႈၵိၼ်တၢင်းၵိၼ် ဢမ်ႇႁူႉဢရသႃႇ တၢင်းၵိၼ် လႄႈ သုတ်ႇၼူမ်ဢၢႆသင်ၵေႃႈတေဢမ်ႇလႆႈငိၼ်းသႅဝ် ဢိၵ်ႇတၢင်းႁႅင်းၶၢမ်ႇတူဝ်တူၵ်း လႄႈ လွင်ႈယႂ်ႇမႃႈၵႃႈသုင်ၵေႃႈ တေ ဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈ၊ တုမ်ႉတိူဝ်ႉတေႃႇၵၢၼ်သိုပ်ႇၽႄႈၸိူဝ်ႉၽၼ်း (ၶိူင်ႈဢင်ႇၵႃႇသိုပ်ႇ ၽႄႈၸိူဝ်ႉၾၼ်းဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်လီ) ၊ ၶူၼ်ႁူဝ်ႁူင်ႈငၢႆႈ၊ တွင်ႉၵႂႃႇတွင်ႉဢိဝ်ႈ၊ ႁွႆးၸဵပ်းႁွႆးယဵၼ်းၼၢၼ်းႁၢႆ ။
သင်ဝႃႈမီးၾၢင်ႁၢင်ႈဢၼ်ၼႄဝႃႈ ၶၢတ်ႇထၢတ်ႈၸိူဝ်းဢၼ်လၢတ်ႈမႃးၼႆႉၼႆၸိုင် ထုၵ်ႇလီၵႂႃႇၵူတ်ႇထတ်းတူၺ်းတီႈႁူင်းယႃလႄႈ ၵႂႃႇဢုပ်ႇၵုမ်တူၺ်းမေႃယႃတေလီတီႈသုတ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ပၢႆၵမ် – မွၼ်းလႅင်း
တႆးလွတ်ႈလႅဝ်း
ဢၢင်ႈဢိင် – Sanook