ပေႃႈမႄႈ ထုၵ်ႇလီၾၢင်ႉသတိ တၢင်းပဵၼ်ဢႆပၢၵ်ႇဝၼ်း ၽႄႈၸပ်းၵၼ်ငၢႆႈ တီႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇလဵၵ်ႉ

တၢင်းပဵၼ် ဢႆပၢၵ်ႇဝၼ်း ဢမ်ႇၼၼ် ၼႂ်းပၢႆးယူႇလီႁွင်ႉ  Pertussis  ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ဢၼ် ပဵၼ်မႃးယွၼ်ႉ တိတ်းၸပ်းၸိူဝ်ႉမႅင်းပႅတ်ႉထီးရီးယႃး တီႈလွတ်ႇလူမ်းထူၺ်ႈၸႂ် မဵဝ်းၼိုင်ႈ သေၵူၼ်းပဵၼ်တေ ဢႆ၊ ၶီႈၸၢမ်၊ ၶီႈမုၵ်ႈလႆ ၼၼ်ႉ ၽႄႈလၢမ်းၼမ်ႁႅင်းမႃး တီႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇလဵၵ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇပဵၼ်ဢႆၶၢဝ်းယၢဝ်းသေ ထူၺ်ႈၸႂ်ယၢပ်ႇ ။ တၢင်းပဵၼ်ဢၼ်ၼႆႉ ၵမ်ႈၼမ်​​တေပဵၼ်တီႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇလဵၵ်ႉ ၸိူဝ်းပႆႇလႆႈသမ်းဝၵ်းသိၼ်း တၢင်းပဵၼ် Pertussis ၼႆယူႇ ။

ႁႂ်ႈလီသုတ်းၼႆႉလူဝ်ႇသမ်းယႃႁေႉၵင်ႈမၼ်းၸဵမ် မိူဝ်ႈပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႅင် လိူဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ ထုၵ်ႇလီငိူင်ႉဝႄႈ လွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇယူႇၸမ်ၵၼ်တင်း ၵူၼ်းပဵၼ် လႄႈ သင်ဝႃႈ ႁၼ်ၾၢင်ႁၢင်ႈၸိူင်ႉၼႆၸိုင် ႁႂ်ႈၵႂႃႇႁႃမေႃယႃၵမ်းလဵဝ် တွၼ်ႈတႃႇယူတ်းယႃ ႁႂ်ႈမႅၼ်ႈၸွမ်းပိူင်မၼ်း။

တၢင်းပဵၼ် Pertussis ပဵၼ်ဢီႈသင် ?

တၢင်းပဵၼ် Pertussis ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ဢၼ်တိတ်းၸပ်းၸိူဝ်ႉမႅင်းတီႈလွတ်ႇလူမ်းထူၺ်ႈၸႂ် ဢၼ်ပဵၼ်မႃးယွၼ်ႉ မႅင်းပႅတ်ႉထီးရီးယႃး Bordetella pertussis လႄႈ ၽႄႈလၢမ်းၸူးၵၼ်ယွၼ်ႉ ဢႆ / ၶီႈၸၢမ် ဢမ်ႇၼၼ် ၼမ်ႉလၢႆး၊ ၼမ်ႉမုၵ်ႈသႂ် ၵူၼ်းပဵၼ်ဢၼ်ၽွင်ႉပိဝ်ယူႇၼႂ်းလူမ်း တၢင်းပဵၼ်ၼႆႉႁၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢႃႇယုလဵၵ်ႉလိူဝ် 6 ပီႊလူင်းတႂ်ႈၶဝ်ပဵၼ်ၼမ် လႄႈ ၵမ်ႈၼမ်ၼမ် ပဵၼ်တီႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႅင်လႄႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလဵၵ်ႉဢၼ်ႁႅင်းၶၢမ်ႇတူဝ်ဢမ်ႇၵႅၼ်ႇၶႅင် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၾၢင်ႁၢင်ႈတၢင်းပဵၼ် ဢႆပၢၵ်ႇဝၼ်း

​​မိူဝ်ႈတႄႇၸႃႉပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ၼၼ်ႉ ​​တေမိူၼ်ၵၼ်တင်းၶႆႈဝတ်းယူဝ်း ꧦ မိူၼ်ၼင်ႇ မီးၶီႈမုၵ်ႈ / ဢႆႁႅင်ႈႁႅင်ႈ ဝၢႆး​​သေၼၼ်ႉ ၾၢင်ႁၢင်ႈ ဢႆ ​​တေႁၢႆႉႁႅင်းမႃးလိူဝ်​​သေၵဝ်ႇသေ တေဢႆထပ်းၵၼ် 5-10 ၵမ်း ဢမ်ႇၵိုတ်းဢမ်ႇယင်ႉ  ၊ ထူၺ်ႈၸႂ်သဵင်လင် ၊ ယွၼ်ႉဢႆထပ်းၵၼ်လၢႆ ꧦ ၵမ်းလႄႈ ​​တေၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈၼႃႈၵမ်ႇ ထူၺ်ႈၸႂ်ၵေႃႈဢမ်ႇၶိုတ်းၵၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ  ဢၼ်လီလႆႈၾၢင်ႉႁႅင်းၼၼ်ႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလဵၵ်ႉၸိူဝ်းဢၼ် မီးတိုဝ်ႉတၢင်းပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်တၢင်ႇမဵဝ်းၸိမ်မႃးၸွမ်း မိူၼ်ၼင်ႇ ပွတ်ႇၵႂ်ႈ လႄႈ ​​ပေႃႇငၢၼ်းလႆႈငၢႆႈ ၼႆယဝ်ႉ။

လွၵ်းလၢႆးယူတ်းယႃ

မိူဝ်ႈမီးၾၢင်ႁၢင်ႈငၢႆးၵၼ်တင်းတၢင်း  ဢႆပၢၵ်ႇဝၼ်း ၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီၼႅတ်ႈၵႂႃႇႁူပ်ႉထူပ်း​​မေႃယႃ  တႃႇ​​တေၵူတ်းထတ်းတူၺ်းတၢင်းပဵၼ်လႄႈ ယူတ်းယႃၸွမ်းၵမ်းလဵဝ် ဝၢႆးသေၵူတ်ႇထတ်းႁူႉၸႅင်ႈလႅင်းယဝ်ႉ  ​​မေႃယႃ​​တေပၼ်ယႃႈယႃလူတ်းယွမ်းလွင်ႈၽႄႈလၢမ်းၸိူဝ်ႉမႅင်း လႄႈ တွၼ်ႈတႃႇၵၢၼ်ယူတ်းယႃတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီႁဵတ်းမိူၼ်ၼင်ႇတႂ်ႈၼႆႉ –

* လိုဝ်ႈႁိူဝ်ႉႁႂ်ႈၵုမ်ႇထူၼ်ႈ လႄႈ ၵိၼ်ၼမ်ႉဢုၼ်ႇ/ၼမ်ႉမႆႈၼမ်ၼမ်။

* မိူဝ်ႈပဵၼ်ဢႆ ၶီႈၸၢမ် ပဵၼ်ဝတ်းၼၼ်ႉ လူဝ်ႇသႂ်ႇၽႃႈပူၵ်ႉသူပ်း တႃႇ​​တေလူတ်းယွမ်း လွင်ႈၽႄႈလၢမ်းၸိူဝ်ႉမႅင်း။

* ငိူင်ႉဝႄႈ ယႃႇယူႇတီႈမီးၽုၼ်ႇမုၵ်ႉ ဢမ်ႇၼၼ် ယႃႇယူႇၸမ် ယႃႇၸႂ်ႉတိုဝ်းသၢၼ်ၶေးမီး ၊ ၶူဝ်းၶွင်၊ ၶိူင်ႈၸႂ်ႉဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်မႃးတၢင်းပဵၼ်။

လွၵ်းလၢႆး​​ႁေႉၵင်ႈ

လၢႆးႁေႉၵင်ႈတၢင်းပဵၼ်ဢၼ်ၼႆႉ ႁႂ်ႈလႆႈၽွၼ်းလီၼမ်သုတ်း ႁႂ်ႈလူတ်းယွမ်းတိုဝ်ႉတၢင်း ဢၼ်တေၸၢင်ႈ ၸပ်းတိတ်းၸိူဝ်ႉမႅင်းငၢႆႈၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီသမ်းယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလဵၵ်ႉႁဝ်း ႁႂ်ႈၸေးပွၵ်ႈမၼ်း ၸွမ်းၼင်ႇၶပ်ႉမၢႆ ဢၼ်မၵ်းမၼ်ႈဝႆႉ−

1. သမ်းပွၵ်ႈဢွၼ်တၢင်းသုတ်း တႄႇမိူဝ်ႈဢႃႇယု 2 လိူၼ်
2. သမ်းပွၵ်ႈထီႉ 2 မိူဝ်ႈဢႃႇယု 4 လိူၼ်
3. သမ်းပွၵ်ႈထီႉ 3 မိူဝ်ႈဢႃႇယုလႆႈ 6 ​​လိူၼ်
4. သမ်းပွၵ်ႈထီႉ 4 မိူဝ်ႈဢႃႇယုလႆႈ ပီႊပၢႆ 6 လိူၼ်
5. သမ်းပွၵ်ႈထီႉ 5 ထုၵ်ႇလီသမ်း မိူဝ်ႈဢႃႇယု 4 ၶူပ်ႇ

တွၵ်ႇတိူဝ်ႇ ယူင်း ၽုဝေႃးရဝၼ်း ရၢတ်ႉသပၼ်းထိတ်ႉ  ၶူးသွၼ်ၽၢႆႇမေႃယႃ ႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ် မႁႃႇၸူႇလႃးလူင်းၵွၼ်း လႆႈလၢတ်ႈသပ်းလႅင်းၼႄ လွင်ႈတၢင်းပဵၼ်ဢႆပၢၵ်ႇဝၼ်း လႄႈ လွင်ႈဢၼ်တၢင်းပဵၼ်ၽႄႈလၢမ်းယူႇယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉဝႃႈ −

1. တၢင်းပဵၼ်ဢႆပၢၵ်ႇဝၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်ယွၼ်ႉတိတ်းၸပ်းၸိူဝ်ႉမႅင်း Bordetella pertussis လႄႈ ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် လွတ်ႇလူမ်းထူၺ်ႈၸႂ် ဢၼ်မီးၾၢင်ႁၢင်ႈ ဢႆၶၢဝ်းႁိုင် တၢင်းပဵၼ်ဢၼ်ၼႆႉ ႁၢႆႉႁႅင်းတွၼ်ႈတႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇလဵၵ်ႉ လႄႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢႃႇယုယႂ်ႇ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလူင် လႄႈ ၵူၼ်းလူင်​​တေဢမ်ႇပေႃးႁၢႆႉႁႅင်းၼႆယဝ်ႉ။
2. ယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈ တၢင်းပဵၼ်ဢႆပၢၵ်ႇဝၼ်းၼႆႉ ၸႂ်ႉတိုဝ်းမႃး ၶၢဝ်းတၢင်း 50 ပီႊပၢႆယဝ်ႉ ႁေႉၵင်ႈတၢင်းပဵၼ်ဢႆပၢၵ်ႇဝၼ်းပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလဵၵ်ႉလႆႈလီၼႃႇ လႄႈ ယႃၼႆႉ လႆႈသမ်းလၢႆလၢႆပွၵ်ႈ ​​တေႇၸဵမ်မိူဝ်ႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢႃႇယု 2 လိူၼ် − 4 ၶူပ်ႇ။
3. ယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈဢၼ်သမ်းၼၼ်ႉ မီး 2 ၸႃႉ ပဵၼ်မဵဝ်းသႄးလ်တင်းတူဝ်လႄႈ မဵဝ်းဢၼ်ဢမ်ႇမီးသႄးလ် ၊ ၸႃႉဢၼ်ဢမ်ႇပႃးသႄးလ်ၼၼ်ႉ ၵႃႈၶၼ်မၼ်းယႂ်ႇလႄႈ ၽွၼ်းၸႃႉယႃမၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇပေႃးမီးၼမ်ၼႆယဝ်ႉ။
4. ယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈ တင်းသွင်မဵဝ်းၼႆႉ မီးၼမ်ႉၵတ်ႉႁႄႉၵင်ႈတၢင်းပဵၼ်ဢမ်ႇ​​ပေႃးပိူင်ႈၵၼ် ၵူၺ်းၵႃႈ ၸႃႉဢၼ်ပဵၼ်သႄးလ်တင်းတူဝ်းၼႆႉ ​​တေၸွႆႈႁႄႉၵင်ႈပၼ် ယႃႇႁႂ်ႈၸိူဝ်ႉမႅင်းၵွပ်ႈၸပ်းၼႂ်းတူဝ်ၵူၼ်းႁဝ်း ၶႅမ်ႉလိူဝ်။
5. ႁႅင်းၶၢမ်ႇတူဝ်တီႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ​​တေသုင်ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း ဢႃႇယု 10 ပီႊ လူင်းတႂ်ႈ ဝၢႆး​​သေၼၼ်ႉ​​တေလူတ်းလူင်းၵမ်းဢိတ်းဢိတ်း မိူဝ်ႈၽွင်းပဵၼ်မၢဝ်ႇသၢဝ်သိၵ်ႉႁိၵ်ႉတေလူတ်းဝႆး။
6. တႃႇၵူတ်ႇထတ်း တၢင်းပဵၼ်ဢႆပၢၵ်ႇဝၼ်းၼႆႉ ပေႃးဢဝ် technology  PCR ၵူတ်ႇၸိုင် တေၵူတ်ႇႁၼ်ငၢႆႈသေတႃႉ ၵူၺ်းၼႃႇ ၵႃႈၶၼ်မၼ်းယႂ်ႇ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ လိူၵ်ႈလၢႆးယူဝ်းယူဝ်းသေၵူတ်ႇၼႆယူႇ ။
7. ပေႃးၵႆႉၵႆႉၵူတ်ႇတူၺ်းၸိုင် တေၸၢင်ႈထူပ်းၸိူဝ်ႉမႅင်းလၢႆလၢႆမဵဝ်း ၸိူဝ်ႉမႅင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇပဵၼ်မႃးတၢင်းပဵၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ဢမ်ႇႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ဢၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းမႃး။
8. လွင်ႈဢၼ်ႁူပ်ႉထူပ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇလူင် လႄႈ ၵူၼ်းလူင် ၸပ်းတိတ်းၸိူဝ်ႉမႅင်းတၢင်းပဵၼ်ဢႆပၢၵ်ႇဝၼ်းၼမ်ၶိုၼ်ႈမႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်ယွၼ်ႉ ၵူတ်ႇႁႃတၢင်းပဵၼ်ငၢႆႈ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇထိုင်တီႈဝႃႈ လူဝ်ႇပိၵ်ႉႁူင်းႁဵၼ်းသေယူတ်းယႃ ၼႆယဝ်ႉ။
9. မိူဝ်ႈမီးတၢင်းပဵၼ်ၽႄႈလၢမ်းၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်း ဢၼ်ၸၢင်ႈၵူတ်ႇထတ်းၸိူဝ်ႉမႅင်းလႆႈ တေႁၼ် တၢင်းပဵၼ်ၽႄႈလၢမ်းၼမ်မႃးထႅင်ႈ ပိူင်လူင်မၼ်း တီႈႁူင်းႁဵၼ်းဢၼ်မီးၼမ်ႉၵတ်ႉ ၽၢႆႇၵူတ်ႇထတ်းလွင်ႈၽႄႈလၢမ်းတၢင်းပဵၼ် ။
10. မိူဝ်ႈတၢင်းပဵၼ်ဢၼ်ၼႆႉၽႄႈလၢမ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇထိုင်တီႈလူဝ်ႇပိၵ်ႉဢိုတ်းႁူင်းႁဵၼ်း ယွၼ်ႉဝႃႈ တၢင်းပဵၼ်ဢၼ်ၼႆႉ ဢမ်ႇႁၢႆႉႁႅင်းၵႃႈႁိုဝ်တႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇလူင် ဢိၵ်ႇတင်း ယင်းၸၢင်ႈသမ်းဝၵ်းသိၼ်းသေ ႁေႉၵင်ႈဢဝ်ၵေႃႈလႆႈလူၵွၼ်ႇ။
11. သင်ဝႃႈထူပ်းႁၼ် တၢင်းပဵၼ်ၽႄႈလၢမ်းၸိုင်ထုၵ်ႇလီ ၸႂ်ႉယႃႈယႃၶႃႈၸိူဝ်ႉသေယူတ်းယႃဢဝ် လႄႈ သမ်းယႃႁႄႉၵင်ႈတၢင်းပဵၼ်ဢႆပၢၵ်ႇဝၼ်းပၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလူင်လႄႈၵူၼ်းလူင်ဢၼ်ပႆႇလႆႈသမ်းယႃႁႄႉၵင်ႈဝႆႉ။
12. ပေႃးယၢမ်ႈလႆႈသမ်းယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈၼႆႉၸိုင် တေၸၢင်ႈႁႄႉၵင်ႈပၼ် တၢင်းပဵၼ် ဢႆပၢၵ်ႇဝၼ်းၼႆႉ တီႈဢေႇသုတ်း 10 ပီႊ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ဢမ်ႇလူဝ်ႇဢိုတ်းႁူင်းႁဵၼ်း။
13. ၵၢၼ်ပိၵ်ႉဢိုတ်းႁူင်းႁဵၼ်း ဢမ်ႇၸွႆႈႁႄႉၵင်ႈ ၵၢၼ်ၽႄႈလၢမ်းၶၢဝ်းယၢဝ်းလႆႈ ယွၼ်ႉဝႃႈ ၸိူဝ်ႉမႅင်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉၸႂ်ႉၶၢဝ်းယၢမ်ႈၽႄႈလၢမ်း 7-10 ဝၼ်းၵူၺ်း ၼႆယဝ်ႉ ။
14. ၵူတ်ႇထတ်းတူၺ်း တၢင်းပဵၼ်လၢႆလၢႆဢၼ် မိူဝ်ႈလဵဝ်ၵၼ်ၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇႁဵတ်းႁႂ်ႈ လွင်ႈယူတ်းယႃ လီတိူဝ်းလိူဝ်ၵဝ်ႇ (ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်မီးၾၢင်ႁၢင်ႈတၢင်းပဵၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်း တႄႉ ထုၵ်ႇလီၵူတ်ႇထတ်းႁႃတၢင်းပဵၼ်လၢႆမဵဝ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်ၵၼ်ယူႇ) ။
15. ၵၢၼ်တႅပ်းတတ်းသဵၼ်ႈၸႂ်ၼႂ်းလွင်ႈၼႆႉ ထုၵ်ႇလီတူၺ်းၸွမ်းငဝ်းလၢႆးလႄႈ​​ၶေႃႈမုၼ်းၽၢႆႇပၢႆးယူႇလီ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီတိုၼ်ႈသၢၼ်ႈတူၵ်းၸႂ်။

ပိၼ်ႇတႅမ်ႈ – လၢဝ်းၽွင်း

ဢၢင်ႈဢိင် https://www.bpksamutprakan.com/care_blog/view/365