လုၵ်ႈႁဵၼ်းၵူႈမိူင်းမိူင်း မွၵ်ႈၼိုင်ႈလၢၼ်ႉပၢႆ တေလႆႈပွၵ်ႈၶိုၼ်းႁိူၼ်းၽႂ်မၼ်း ယွၼ်ႉတၢင်းပဵၼ် COVID-19

မိူဝ်ႈဝၼ်းထီႉ 06.07.2020 (ပ−လိူၼ်ပႅတ်ႇမူၼ်း ပီႊတႆး 2114 ၼီႈ) ဝၼ်းၸၼ် ယၢမ်းၵၢင်ၶၢမ်ႈၼၼ်ႉ ၽၢႆႇၵူတ်ႇ ထတ်းၵူၼ်းၶဝ်ႈဢွၵ်ႇမိူင်း လႄႈ ၽၢႆႇၶွၼ်ႇ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၵႂႃႇဝႃႈ သင်ဝႃႈ ၸၼ်ႉၸွမ်ၵူႈမိူင်းမိူင်း ၼႂ်းမိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ ပိုၼ်ႇၽၢဝ်ႇဝႃႈ တေသွၼ်လိၵ်ႈလၢႆး (Online) တၢင်းဢွၼ်ႇလၢႆး ၵူၺ်းယဝ်ႉၼႆတႄႉ လုၵ်ႈႁဵၼ်းဢၼ်လုၵ်ႉတၢင်ႇမိူင်းမႃးၼၼ်ႉ တေလႆႈပွၵ်ႈမိူဝ်း မိူင်းၽႂ်မၼ်းယူႇ ဝႃႈၼႆ။

တႃႇႁႂ်ႈပေႃးပဵၼ်လွင်ႈၵုမ်းထိင်းၸွႆႈ လွင်ႈၽႄႈလၢမ်းၸိူဝ်ႉမႅင်း တၢင်းပဵၼ် COVID-19 ၼႆသေ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးဢမ်ႇႁိုင်သင်ၼႆႉၵူၺ်း ၸၼ်ႉၸွမ်ၵမ်ႈပႃႈၼမ် ဢၼ်မီးၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ ႁူမ်ႈပႃး ၸၼ်ႉၸွမ် ဢၼ်ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ မိူၼ်ၼင်ႇ ၸၼ်ႉၸွမ်ႁႃးပတ်ႉ Harvard လႄႈ ၸၼ်ႉၸွမ်ပလိၼ်ႉတုၼ် Princeton ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ႁႂ်ႈပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ၵႂႃႇယဝ်ႉဝႃႈ ၵၢၼ်ႁဵၼ်းၵၢၼ်သွၼ် တီႈၸၼ်ႉၸွမ်ၵမ်ႈၽွင်ႈ တေပူင်သွၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းလူၺ်ႈ တၢင်းဢွၼ်ႇလၢႆးၵႂႃႇ ဝႃႈၼႆ။

ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇတင်းမိူင်းၼႆႉ လုၵ်ႈႁဵၼ်းဢၼ်လုၵ်ႉတၢင်ႇမိူင်း မႃးၶိုၼ်ႈႁဵၼ်းၼႂ်းမိူင်းၼႆႉ မီးယူႇ ၼိုင်ႈလၢၼ်ႉပၢႆ သေ ၼႂ်းၼၼ်ႉ မွၵ်ႈ 52% ၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်း ဢၼ်လုၵ်ႉတၢင်း မိူင်းၶႄႇ လႄႈ မိူင်းဢိၼ်းတီးယႃးမႃးႁဵၼ်း တီႈၸၼ်ႉၸွမ်ၵူႈမိူင်းမိူင်း ဢၼ်မီးၼႂ်း မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇယူႇ ဝႃႈၼႆ။

ယၢမ်းလဵဝ်ယွၼ်ႉတၢင်းပဵၼ် COVID-19 သေ ၽၢႆႇတၢင်း ၵၢၼ်ႁဵၼ်းၵၢၼ်သွၼ် မီးလွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈလႄႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၼိုင်ႈလၢၼ်ႉပၢႆ ဢၼ်ႁဵၼ်းယူႇၼႂ်းမိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ တေမီးလွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉယူႇ ၸွမ်းၼင်ႇ ၶေႃႈမုၼ်းၽၢႆႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ လႆႈၵဵပ်းဝႆႉၼၼ်ႉ ၵၢၼ်ႁဵၼ်းၵၢၼ်သွၼ် ပီႊ 2018−2019 ပဵၼ်ပီႊထီႉသီႇ ဢၼ်မီးလုၵ်ႈႁဵၼ်း တၢင်ႇၸိုင်ႈမိူင်းမႃး ႁဵၼ်းတီႈၸၼ်ႉၸွမ်ၵူႈမိူင်းမိူင်း ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်း ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ ၼိုင်ႈလၢၼ်ႉပၢႆ ဝႃႈၼႆ။

လုၵ်ႈႁဵၼ်းတၢင်ႇမိူင်း ဢၼ်ၵႂႃႇႁဵၼ်းတီႈၼႂ်း ၸိုင်ႈမိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ ၵမ်ႈပႃႈၼမ် လုၵ်ႉတၢင်းၵုၼ်ဢေးသျႃး ၼႆႉၵႂႃႇသေ ၼႂ်းၼၼ်ႉဢၼ်ၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈထႅင်ႈၵေႃႈ  လုၵ်ႈႁဵၼ်း ဢၼ်လုၵ်ႉ မိူင်းၶႄႇၵႂႃႇသေ  မီးယူႇ 369,548 ၵေႃႉ လုၵ်ႈႁဵၼ်း မိူင်းဢိၼ်းတီးယႃး 202,014 ၵေႃႉ ဝႃႈၼႆ။ ထႅင်ႈၽၢႆႇၼိုင်ႈတၢင်းၼိုင်ႈၵေႃႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းဢၼ်ယူႇ မိူင်းၶႅၼ်ႇၼေႇတႃႇ လႄႈ မႅၵ်ႉသီႇၵူဝ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ် မိူင်းႁိမ်းႁွမ်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ဢၼ်ၵႂႃႇႁဵၼ်းၼႂ်း မိူင်းဢမေႇရီၵၢၼ်ႇ ၼိုင်ႈမိူင်းလႂ် မီးယူႇမွၵ်ႈ သွင်မိုၼ်ၵေႃႉၵူၺ်း ဝႃႈၼႆ။

ပႅၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ယူးရူပ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်ပၢႆတၢင်းဢၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်း ၸိုင်ႈမိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ ၵႂႃႇႁဵၼ်း ၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈသေတႃႉ ပေႃးၶိုၼ်းတူၺ်း ႁူဝ်ႁုပ်ႈမၼ်းပေႃးၼႆၸိုင် လုၵ်ႈႁဵၼ်းၼႂ်းယူးရူပ်ႇ ဢၼ်ၵႂႃႇႁဵၼ်း တီႈၸၼ်ႉၸွမ်ၵူႈမိူင်းမိူင်း ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၵေႃႈ မီးယူႇၵၽွင်ႈ ဝႃႈၼႆ။ လုၵ်ႈႁဵၼ်း မိူင်း ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ ဢၼ်ၵႂႃႇႁဵၼ်းတၢင်ႇမိူင်းၼၼ်ႉ မီးယူႇ 341,751 ၵေႃႉသေ 12% ၵႂႃႇႁဵၼ်းတီႈ မိူင်းဢင်းၵိတ်း၊ 11% ၼႆႉ ၵႂႃႇႁဵၼ်းတီႈ မိူင်းဢီႇတလီႇ၊ 10% ၼႆႉႁဵၼ်းတီႈ မိူင်းသပဵၼ်ႇ လႄႈ 5% ၼႆႉႁဵၼ်းတီႈ မိူင်းၽရင်ႇသဵတ်ႇ ဝႃႈၼႆ။

ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈမုၼ်း ၽၢႆႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၵဵပ်းဝႆႉသေ သၢႆမၢႆလုၵ်ႈႁဵၼ်းတၢင်ႇမိူင်း ဢၼ်ၵႂႃႇ ႁဵၼ်းယူႇတီႈၼႂ်း 51 ၸႄႈမိူင်း ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼႆႉ လုၵ်ႈႁဵၼ်းဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ ယူးရူပ်ႇ ၵႂႃႇႁဵၼ်း ၼၼ်ႉ မီး 8% ၵူၺ်း ဝႃႈၼႆ။

ၵၢၼ်ႁဵၼ်းၵၢၼ်သွၼ် မီးလွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်လွင်ႈတၢင်း ဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်တေႁဵတ်းႁႂ်ႈ တူမ်ႉတိူဝ်ႉ တေႃႇ ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ၸိုင်ႈမိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ လွင်ႈၼိုင်ႈ ၼႆယဝ်ႉ။

တႆးလွတ်ႈလႅဝ်း
ဢိင်ၶေႃႈမုၼ်း − CNN